Κατακερματισμένα ερωτήματα, κατακερματισμένη Ιστορία
Ο εθνικισμός, η Μεγάλη Ιδέα, ο Κεμάλ, η ενοχοποίηση των προσφύγων και η στάση της Αριστεράς
Με μεγάλωσαν πρόσφυγες. Οι ημέρες μας περνούσαν σε μια ακατάπαυστη κίνηση στον δρόμο, στην αυλή, με «δουλειές», με χωρατά μέσα στην ατσαλένια προσπάθεια των γυναικών κυρίως να ξαναστηθεί η ζωή. Έτσι ήταν ο κόσμος για μένα. Όταν μεγάλωσα, θυμόμουνα την ικανότητα του λόγου, της διήγησης, το κρυφό πένθος, τη νοσταλγία και κυρίως την πατρίδα, το απόλυτο μέτρο σύγκρισης κάθε καλού. Μία πατρίδα που ονομάστηκε έτσι αφού την έχασαν. Με άλλα λόγια, υπήρχε ό,τι χρειαζόταν για να ακολουθήσω και εγώ, η εγγόνα, μαζί με τους άλλους την εικόνα του χαμένου παράδεισου. Αφού έφυγαν όσοι γεννήθηκαν εκεί και ο άμεσος βιωματικός μου χώρος χάθηκε μαζί με τον παράδεισο, μπόρεσα, μόνο τότε, να μετακινηθώ στο γενικότερο πλαίσιο, προσπάθησα να καταλάβω ιστορικά τις διαφορετικές φάσεις της βίωσης, την πρόσληψη του τραύματος μέσα στο ιστορικό πλαίσιο. Κατάλαβα την περιθωριοποίηση των πρώτων χρόνων με τα ποικίλα εμπόδια της προσφυγικής ζωής που βάθαιναν ρήγματα στην Ελλάδα, όπως οι διαφορετικές γλώσσες και διάλεκτοι, η μη πολιτική υπόσταση, η καθυστερημένη απόδοση της υπηκοότητας, η διφορούμενη σχέση με το κράτος, η αίσθηση της προσωρινότητας γιατί οι περισσότεροι πίστευαν ότι θα γυρίσουν στην πατρίδα, η φτώχεια στα ανοίκεια μέρη. Κατάλαβα αργοπορημένα ότι πλάι στο αφήγημα των πολιτισμένων και ικανών Μικρασιατών υπάρχουν πολλοί που δεν προσαρμόστηκαν, απέτυχαν, έφυγαν με πίκρα από τη ζωή, σαλεμένοι χωρίς τους γιους τους από πείνα και αρρώστιες. Αυτοί αποσιωπούνται. Ούτε οι ίδιοι μίλησαν ούτε οι άλλοι για αυτούς.
Στα χρόνια που πέρασαν είδα πόσο δύσκολη είναι μια ιστορική
σύνθεση καταστάσεων και γεγονότων. Υπάρχουν πολλές μικρότερες συμβολές. Κατακερματισμένες πληροφορίες από διάφορα μέρη, επεισόδια χωρίς προσπάθειες ένταξης σε γενικότερα σχήματα. Η Ιστορία που γίνεται εκ των άνωθεν, των εξουσιών, είναι επίσης κατακερματισμένη. Αναφέρονται μεταρρυθμίσεις, διατάξεις, νόμοι, συνθήκες, οικονομικές τεχνικές, αλλά σπάνια η δράση συλλογικών υποκειμένων και οι αιτίες τους. Τα κράτη και από τις δύο πλευρές του Αιγαίου και η πολιτική τους αναλύονται ανεξάρτητα. Το μόνο γεγονός στο οποίο αναφέρονται σταθερά είναι η έξοδος συχνά από περιοχές χωρίς γνωστή Ιστορία. Η σύνθεση μένει να γίνει.
Θα προσπαθήσω να πλησιάσω την εμπλοκή της Αριστεράς και των σοσιαλιστικών ιδεών, ό,τι και αν νοείται με αυτό για την περίο