Συνηγορία του πολιτικού πλουραλισμού

Α ν ένας όρος μπορεί να περιγράψει καλύτερα την απερχόμενη κυβέρνηση αυτός είναι ο «αυταρχικός νεοφιλελευθερισμός». Οι δύο συνιστώσες του είναι ορατές σε όλη την πολιτική της. «Ατομική ευθύνη» και «αριστεία», περιορισμοί ελευθεριών, καταστολή, έλεγχος της ενημέρωσης, παρεμβάσεις στη Δικαιοσύνη, υποκλοπές, αντιμεταναστευτικός λόγος και έργα, ανατροπή εργασιακών δικαιωμάτων, ιδιωτικοποιήσεις είναι μερικές μόνο πλευρές.

Μια από τις πιο χαρακτηριστικές εκφάνσεις του φαινομένου είναι η πλήρης απόρριψη του πολιτικού πλουραλισμού. Το τελευταίο διάστημα η δημόσια σφαίρα, έτσι κι αλλιώς, συρρικνώθηκε ως αποτέλεσμα της πανδημίας και της μετατόπισης της κοινωνικής ζωής στον ψηφιακό και μιντιακό χώρο. Κυρίως, όμως, επιχειρήθηκε -και εν μέρει επιτεύχθηκε- να ελεγχθούν πλήρως τι βρίσκει και τι δικαιούται να βρει θέση στη δημόσια συζήτηση. Η μονοφωνία στα ΜΜΕ διαδέχτηκε την κινδυνολογία και τη στοχοποίηση κάθε φωνής που αμφισβητούσε τη λιτότητα της προηγούμενης δεκαετίας και πήγε σε άλλο επίπεδο. Οτιδήποτε δεν συμφωνεί με την κυβέρνηση απλώς εξαφανίζεται. Έχουμε δει να προβάλλεται η απάντηση της κυβέρνησης χωρίς την κριτική στην οποία απαντούσε...

Την τελευταία περίοδο αυτή η επιλογή εκπορεύεται από την κορυφή της κυβέρνησης και τείνει να γίνει δομική. Για παράδειγμα, πρόσφατα η αναφορά σε «τοπικά νομίσματα» σε ένα κείμενο μιας τάσης του ΣΥΡΙΖΑ οδήγησε τον πρωθυπουργό όχι να αποδομήσει την πρόταση ή έστω να κινδυνολογήσει, αλλά να «κατηγορήσει» τον Ευκλείδη Τσακαλώτο ως «γνωστό μαρξιστή». Ο μαρξισμός, κατά κυριολεξία αλλά και ως μετωνυμία για κάθε οικονομική/κοινωνική κριτική, ο «προοδευτισμός» ή ο «δικαιωματισμός» δεν είναι ανεκτοί. Δεν έχουν χώρο στη δημόσια σφαίρα, έστω για να υποστούν (σφοδρή) κριτική. Η τάση, φυσικά, δεν αφορά μόνο την Ελλάδα. Και επίσης δεν προέκυψε εν μια νυκτί. Ενσωματώθηκε ως επιλογή

στα προγράμματα σπουδών των πανεπιστημίων, εισχώρησε στον δημόσιο λόγο, όμως πλέον εκφράζεται ανοιχτά και μετατρέπεται σε επίσημη κυβερνητική πολιτική.

Εκτός από τις επιπτώσεις επί της αυτοτελούς αξίας του πολιτικού (και επιστημονικού) πλουραλισμού στο δημοκρατικό πλαίσιο, η επιδιωκόμενη μονοφωνία -το επόμενο στάδιο της γνωστής «TINA»- έχει και πιο χειροπιαστές επιπτώσεις. Όσο πιο αποτελεσματικά και οριστικά περιορίζεται και εκριζώνεται κάθε διαφορετική προσέγγιση τόσο πιο ακλόνητος γίνεται ο νεοφιλελευθερισμός, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τις ζωές των ανθρώπων.

Ταυτόχρονα, η προσπάθεια με διάφορους τρόπους -από τον αποκλεισμό από τη δημόσια συζήτηση μέχρι την πρόκληση ηθικών πανικών και την πίεση προς κόμματα και πρόσωπα να ενσωματωθούν στην ίδια κυρίαρχη οπτική- να σιγήσει κάθε διαφορετική, όχι απαραίτητα ριζοσπαστική, φωνή υπονομεύει τα θεμέλια της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Η κοινωνία κάθε άλλο παρά είναι ενιαία και αδιαίρετη. Έχει εντός της διαφορετικές ανάγκες, συμφέροντα, συναισθήματα, απόψεις. Κι όσο αυτά δεν βρίσκουν έκφραση στον δημόσιο χώρο και πολιτική εκπροσώπηση από ένα ή περισσότερα δημοκρατικά πολιτικά κόμματα τόσο θα θρέφονται ο πολιτικός κυνισμός, η απάθεια και η Ακροδεξιά.

Η ήττα της απερχόμενης κυβέρνησης είναι και μια συνηγορία υπέρ του πολιτικού πλουραλισμού, μια υπεράσπιση της δημόσιας σφαίρας. Είναι ένα ανάχωμα στη μετατροπή της Ελλάδας σε «εκλογική δημοκρατία» και στην είσοδό της στο κλαμπ των «ανελεύθερων Δημοκρατιών», καθώς και προϋπόθεση αποτελεσματικής υπεράσπισης και εκπροσώπησης των «από κάτω». Είναι η υπενθύμιση ότι η Δημοκρατία είναι εξ ορισμού ανταγωνιστική - και αυτό είναι πλεονέκτημα, όχι πρόβλημα. Και σε σκοτεινούς καιρούς θα στείλει ένα σπουδαίο μήνυμα.

* Η Δανάη Κολτσίδα είναι διευθύντρια του Ινστιτούτου «Νίκος Πουλαντζάς»