Ιχνογραφώντας την πόλη, τη μνήμη, την ιστορία της
Το «αστικό βίωμα» στο επίκεντρο της έκθεσης «Αστυγραφία/Urbanography» στην Εθνική Πινακοθήκη, που επιμελείται η νέα διευθύντριά της Συραγώ Τσιάρα
Σε
μια περίοδο που το αστικό τοπίο μετασχηματίζεται ραγδαία, η Εθνική Πινακοθήκη επιλέγει να φέρει στο πρόσωπο των πολιτών της Αθήνας τον καθρέφτη αυτής της πόλης ανατέμνοντας το πρόσφατο παρελθόν της. Η έκθεση «Αστυγραφία/ Urbano
Η ζωή της πόλης τις δεκαετίες 1950-1970», που εγκαινιάζεται στις 21 Ιουνίου, επιχειρεί να ανιχνεύσει το αστικό βίωμα αυτή την κρίσιμη ιστορική περίοδο, μέσα από τη συνομιλία των εικαστικών τεχνών. Η έκθεση παρακολουθεί τρεις δεκαετίες κρίσιμες για τη διαμόρφωση του αθηναϊκού αστικού τοπίου και επικεντρώνει το ενδιαφέρον στην αστικοποίηση και στον τρόπο που ο άνθρωπος συμμετέχει ή αντιστέκεται στη νέα συνθήκη που του υπαγορεύει το μεταβαλλόμενο περιβάλλον του. Από τη μονοκατοικία με αυλή μέχρι την αντιπαροχή και την κατάληψη κάθε σπιθαμής αυτής της πόλης από πολυκατοικίες, η έκθεση έρχεται να επισημάνει αυτή τη διαδρομή και τον αντίκτυπό της στους ίδιους τους ανθρώπους. Η ανατομία μιας πόλης, λοιπόν, και είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον το γεγονός ότι αυτή ακριβώς τη θεματική επιλέγει η νέα διευθύντρια της Πινακοθήκης και επιμελήτρια
της έκθεσης Συραγώ Τσιάρα προκειμένου να συστηθεί στο κοινό της Πινακοθήκης και να δείξει τις κατευθύνσεις που θα ακολουθήσει ο οργανισμός σε αυτή τη νέα σελίδα της ιστορίας του.
Σήμερα, σε μια περίοδο που η ξενοδοχοποίηση της πόλης και το Αirbnb προκαλούν ασφυξία στην ίδια την πόλη και στους κατοίκους της, η Σ. Τσιάρα ετοίμασε μια έκθεση επικεντρωμένη στο «αστικό βίωμα» και στη μνήμη αυτής της πόλης έτσι όπως την ανασκάπτουν 77 ζωγράφοι, χαράκτες και γλύπτες, αλλά και 21 ταινίες μέσω των οποίων σκιαγραφείται η κοινωνία εντός της πόλης με όλη τη γοητεία που μπορεί να της ασκεί, αλλά και με όλους τους περιορισμούς ή και τους αποκλεισμούς που τη συνοδεύουν, «με την εκθεσιακή αφήγηση να μετακινείται διαρκώς από τη μεγάλη στη μικρή κλίμακα, από την πανοραμική λήψη στο κοντινό πλάνο», όπως υπογραμμίζει η διευθύντρια της Πινακοθήκης.
Μια πλειάδα σπουδαίων καλλιτεχνών
Από τον Γιάννη Μόραλη, τον Παναγιώτη Τέτση μέχρι τον Γιάννη Ψυχοπαίδη και από τον Χατζηκυριάκο-Γκίκα, τον Αλέκο Κοντόπουλο μέχρι τη Νίκη Καραγάτση και από τον Σπύρο Βασιλείου, τον Ανδρέα Βουρλούμη, τον Γιάννη Γαΐτη, τον Γιώργο Λαζόγκα, την Κλεοπάτρα Δίγκα, τον Νίκο Εγγονόπουλο, ιτον Χρήστο Καπράλο μέχρι τον Θόδωρο
Σπύρος Βασιλείου, «Ο μικρόκοσμος της οδού Γουέμπστερ», 1975
Αγγελόπουλο, τον Γιώργο Τζαβέλλα, τον Γιώργο Βακιρτζή, τον Ροβήρο Μανθούλη κ.ά,. η έκθεση που φιλοξενεί μέχρι τις 3 Μαρτίου 2024 η Αίθουσα Περιοδικών Εκθέσεων στο κεντρικό κτήριο παρουσιάζει 202 έργα, εκ των οποίων τα μισά προέρχονται από τη συλλογή της Εθνικής Πινακοθήκης και αρθρώνεται σε επτά ενότητες με τους τίτλους «Σκηνογραφία», «Νοσταλγία», «Γιαπί», «Κοντινό Πλάνο», «Θέαμα», «Όνειρα και Συγκρούσεις», «Υλικότητες».
«Οι καλλιτέχνες ερμηνεύουν την πόλη όχι μόνο ως δομημένο περιβάλλον που τους εμπεριέχει, αλλά και ως καθημερινό βίωμα, ένα πλαίσιο με το οποίο έρχονται αντιμέτωποι είτε με όρους αναγνώρισης, ασφάλειας και αποδοχής, είτε με όρους ανίχνευσης, διαπραγμάτευσης και σύγκρουσης» επισημαίνει η Σ. Τσιάρα, δείχνοντας ευκρινώς τόσο την ιστορικότητα όσο και την επικαιρότητα αυτής της έκθεσης σε έναν ρευστό, ζωντανό κόσμο που διαρκώς φέρνει τα μέλη του μπροστά σε προκλήσεις που τα καλούν να αναμετρηθούν με νέα δεδομένα και να διαμορφώσουν θέση και ταυτότητα.
Σύμφωνα με το επιμελητικό σκεπτικό, με τις αλλαγές που επέφεραν μετεμφυλιακά η εσωτερική μετανάστευση και η αστυφιλία στην καθημερινή ζωή, η πόλη γίνεται το κατεξοχήν πεδίο συγκρότησης ταυτοτήτων, ενώ διαμορφώνονται καινούργιες σχέσεις ανάμεσα στο μητροπολιτικό κέντρο, το προ
Αλέκος Κοντόπουλος, «Αθήνα», 1954 άστιο, τις προσφυγικές γειτονιές, την εκτός σχεδίου αυθαίρετη δόμηση. Αυτές τις αλλαγές ερμηνεύουν οι καλλιτέχνες, σκιαγραφώντας όσα συμβαίνουν στο αστικό τοπίο, την ανθρωπογεωγραφία και τη διασύνδεση υλικού και έμψυχου περιβάλλοντος, παρελθόντος και παρόντος. «Αρχικά κυριαρχούν η νοσταλγία, οι στερεοτυπικές αφηγήσεις μιας ιδιαίτερης αστικής ταυτότητας που αλλοιώνεται μαζί με τα νεοκλασικά σπίτια που καταπίνουν οι οικοδομές, ενώ η Τέχνη προσπαθεί να διασώσει την πόλη που εξαφανίζεται. Καθώς οι καλλιτεχνικές αναπαραστάσεις του αστικού μετασχηματισμού συλλαμβάνουν ένα νοερό παλίμψηστο εμπειριών και συναισθημάτων σε μια φαντασιακή συνύπαρξη διαφορετικών εποχών, το έργο τέχνης αποκτά σκηνογραφική διάσταση, η πόλη επινοείται ως σκηνικό, οι δημιουργοί επιλέγουν την οπτική γωνία και συνθέτουν το κάδρο αντλώντας αναφορές από την πραγματικότητα, τη μνήμη, την επιθυμία. Κατά τη διάρκεια του 1960 αναδεικνύεται η ρεαλιστική πρόθεση ορισμένων δημιουργών να επισημάνουν με κριτική ματιά τα προβλήματα και τις αντιθέσεις της καθημερινής ζωής στη μεγαλούπολη, ενώ προς το τέλος της ιστορικής περιόδου που εξετάζει η έκθεση, η υλικότητα αποκτά καινούργιο νόημα στο έργο των καλλιτεχνών που εξετάζουν εννοιολογικά τη διάσταση του αστικού βιώματος».