Μια επέτειος, ένα «πριν» κι ένα «μετά»
Στις 22 Απριλίου γιορτάσαμε και φέτος την Παγκόσμια Ημέρα της Γης για την ευαισθητοποίηση των πολιτών στα θέματα του περιβάλλοντος. Ένα είδος « γενεθλίων » του περιβαλλοντικού κινήματος. Και όπως πάντα, επαναλήφθηκαν οι ευχές να μην αφορά η προστασία του πλανήτη μία, αλλά όλες τις ημέρες του χρόνου, όπως και οι επικρίσεις για μια Παγκόσμια Ημέρα που πλέον συχνά χρησιμεύει για greenwashing μεγάλων επιχειρήσεων, π. χ. ορυκτών καυσίμων, που βρίσκουν ευκαιρία να διαφημίσουν τις « πράσινες πρωτοβουλίες » τους. Όμως δεν ήταν πάντα έτσι. Ειδικά στις ΗΠΑ, το 1970, η καθιέρωση της Παγκόσμιας Ημέρας της Γης λειτούργησε καταλυτικά, δημιουργώντας ένα « πριν » κι ένα « μετά » .
Ξεκίνησε να τιμάται τον Απρίλιο του 1970, όταν οι ΗΠΑ συγκλονίζονταν από τα μαζικά κινήματα για τα ανθρώπινα δικαιώματα κατά του Πολέμου στο Βιετνάμ και υπέρ των δικαιωμάτων των γυναικών. Έτσι η 22η Απριλίου του 1970, πρώτη Ημέρα της Γης, σημαδεύτηκε από κινητοποιήσεις, όπου μετείχαν 20 εκατ. άνθρωποι, το 1/10 του πληθυσμού της χώρας! «Ήταν μια ημέρα για να ψάξουμε μέσα μας τις απαντήσεις στο ερώτημα γιατί έχουμε περιβαλλοντικά προβλήματα» θυμήθηκε σε σχετικό άρθρο του, πριν από τέσσερα χρόνια, ο Αμερικανός ιστορικός και συγγραφέας Άνταμ Ρομ. Ως τότε οι κάθε είδους βιομηχανίες μπορούσαν να ρυπαίνουν ατιμώρητα, ενώ οι πολίτες αγνοούσαν τα πάντα για τις αρνητικές συνέπειες που είχε η ρύπανση του αέρα, του νερού στην ανθρώπινη υγεία. Η δε συλλογική συνείδηση στη χώρα για τα περιβαλλοντικά είχε αρχίσει να διαμορφώνεται, εν μέρει, από το εμβληματικό βιβλίο της Ρέιτσελ Κάρσον «Σιωπηλή άνοιξη», που είχε εκδοθεί το 1962. Ενώ αίσθηση είχε προκαλέσει στην αμερικανική κοινή γνώμη η πετρελαιοκηλίδα στη Σάντα Μπάρμπαρα, στη Νότια Καλιφόρνια, τον Ιανουάριο και τον Φεβρουάριο του 1969. Ήταν τότε η μεγαλύτερη πετρελαιοκηλίδα που είχαν γνωρίσει οι ΗΠΑ και οφειλόταν στην ανεξέλεγκτη διαρροή 100.000 βαρελιών πετρελαίου από πλατφόρμα της Union Oil, 6 μίλια από την ακτή. Η πετρελαιοκηλίδα προκάλεσε τον θάνατο 3.500 θαλάσσιων πουλιών, δελφινιών κ.ά.
Αυτό ήταν το πλαίσιο στο οποίο καθιερώθηκε η Παγκόσμια Ημέρα της Γης και ξεκίνησαν οι πρώτες νομοθετικές παρεμβάσεις για τον καθαρό αέρα, το καθαρό νερό, τα απειλούμενα είδη. Η δε Αμερικανική Υπηρεσία
Προστασίας του Περιβάλλοντος αποδίδει την ίδρυσή της, τον Δεκέμβριο του 1970, σε αυτό το κλίμα. «Την άνοιξη του 1970 ο (Δημοκρατικός) γερουσιαστής Γκέιλορντ Νέλσον δημιούργησε την Ημέρα της Γης ως ένα μέσο για να επιβάλει αυτό το θέμα στην εθνική ατζέντα. Είκοσι εκατομμύρια Αμερικανοί διαδήλωσαν σε διάφορες πόλεις των ΗΠΑ και έπιασε! Τον Δεκέμβριο του 1970 το Κογκρέσο επέτρεψε την ίδρυση μιας νέας ομοσπονδιακής υπηρεσίας για την αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών θεμάτων, της Αμερικανικής Υπηρεσίας Προστασίας του Περιβάλλοντος» σημειώνει η Υπηρεσία. Ίσως, πάντως, τις καταλληλότερες λέξεις για να σκιαγραφήσει τη σημασία της Παγκόσμιας Ημέρας τις βρήκε το 2020, στην επέτειο των 50 ετών, η Ελίζαμπεθ Γιαμπιέρ, Πορτορικανή δικηγόρος και εκτελεστική διευθύντρια της παλαιότερης λατινοαμερικανικής οργάνωσης του Μπρούκλιν Uprose: «Όταν μιλάμε για την Ημέρα της Γης, για εμάς δεν είναι 50 χρόνια, είναι 500 χρόνια εξορύξεων, 500 χρόνια από τη δουλεία, την αποικιοκρατία. Και σε αυτά τα 500 χρόνια οι κοινότητές μας κατάφεραν να επιβιώσουν. Τώρα αντιμετωπίζουμε τις συνέπειες των 500 αυτών ετών».
* Η Ρένα Δούρου είναι μέλος της Π.Γ. του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ., υπεύθυνη για θέματα Διεθνών Σχέσεων-Εξωτερικής Πολιτικής και Ευρωπαϊκής, Ενέργειας,
Περιβάλλοντος, βουλεύτρια Β2 Δυτικής Αθήνας