Οι φιλοναζιστές εκμεταλλεύονται το φιλογερμανικό στοιχείο
«Ιδιαίτερα μετά την αποτυχία της Ουκρανίας οι εθνικιστές νέοι στις χώρες της Βαλτικής έχουν μαζευτεί σε μεγάλο βαθμό· δεν εμφανίζονται τόσο ανοικτά όσο πριν» λέει στο Documento ο Μιχάλης Ρένεσης, επισκέπτης καθηγητής στο πανεπιστήμιο του Χάρκοβο στην Ουκρανία.
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά των νεοναζί στις χώρες της Βαλτικής; Δεν εμφανίζονται ως νεοναζί και αν τους αποκαλεί κάποιος έτσι αντιδρούν. Είναι όμως νεοναζί. Αυτό που τους ενώνει είναι η απόλυτη αντίθεση κατά της Σοβιετικής Ενωσης. Σε αυτό το έδαφος ακραία στοιχεία διέδωσαν ότι ο Κόκκινος Στρατός δεν ήταν απελευθερωτικός αλλά κατακτητικός. Θα πρέπει να γίνει σαφές ότι δεν κινήθηκε όλος ο πληθυσμός προς αυτή την κατεύθυνση, αλλά ένα μέρος του. Δηλαδή σε καμία από αυτές τις χώρες δεν έχουν την πλειοψηφία οι ναζιστές, σε καμία, απλώς είναι πολύ έντονο το φιλογερμανικό στοιχείο και είτε συγκαλυμμένα είτε απροκάλυπτα το εκμεταλλεύονται οι φιλοναζιστές. Αυτό συνέβαινε έως πριν από μερικά χρόνια και ήταν ιδιαίτερα ορατό στη νεολαία. Οι νέοι, έχοντας τον δικό τους τρόπο να συμπεριφέρονται και να εκφράζονται –με περιβραχιόνια και στολές, με καταστροφές αγαλμάτων και μνημείων της σοβιετικής περιόδου–, δημιούργησαν την εντύπωση ότι ο ναζισμός στις χώρες της Βαλτικής είναι η κυρίαρχη ιδεολογία. Σήμερα πια έχει επέλθει μια σχετική κάμψη, αλλά ορισμένοι πολιτικοί προσπαθούν ακόμη να το εκμεταλλευτούν.
«Θα πρέπει να γίνει σαφές ότι δεν κινήθηκε όλος ο πληθυσμός προς αυτή την κατεύθυνση, αλλά ένα μέρος του. Δηλαδή σε καμία από αυτές τις χώρες δεν έχουν την πλειοψηφία οι ναζιστές» Μιχάλης Ρένεσης Καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο πανεπιστήμιο του Χάρκοβο στην Ουκρανία
Πώς γεννήθηκε ο τόσο έντονος εθνικισμός σε αυτές τις χώρες;
Οι χώρες της Βαλτικής δεν ήταν κομμάτι της Ρωσικής Αυτοκρατορίας ούτε ήταν ενταγμένες από την αρχή στη Σοβιετική Ενωση. Είχαν προλάβει να φτιάξουν μια δική τους κατάσταση, να δημιουργήσουν δικό τους κράτος, ενώ υπήρχε ήδη η Σοβιετική Ενωση, δηλαδή από το 1917 έως, τυπικά, το 1939 (όταν υπογράφηκε η προσάρτησή τους) και ουσιαστικά μετά τη λήξη του πολέμου το 1945. Τα ίδια χαρακτηριστικά παρουσιάζει και η δυτική Ουκρανία. Και αυτή μπήκε στη Σοβιετική Ενωση την ίδια περίοδο. Είναι πολύ μικρές χώρες αλλά ήταν ιδιαίτερα αναπτυγμένες, οικονομικά και κοινωνικά. Δεν ήταν δύσκολο σε αυτούς που θέλησαν να επικαλεστούν την «εθνική συνείδηση» να βρουν γόνιμο έδαφος.
Υπήρξε σημείο καμπής αυτά τα χρόνια, κάποια χρονική περίοδος κατά την οποία έγινε η αλλαγή; Ουσιαστικά ήταν ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, τότε που υπογράφηκε η προσάρτησή τους μεταξύ της Σοβιετικής Ενωσης και της Γερμανίας. Μετά, όταν πλέον δεν υπήρχε ο Χίτλερ, πήρε αντιρωσικό χαρακτήρα. Η Γερμανία ήταν πλέον διασπασμένη, είχε τα δικά της θέματα και δεν ασχολήθηκε με τις Βαλτικές χώρες. Οπότε αυτές όρισαν εχθρό για να παραμείνουν ενωμένες και αυτό γινόταν συγκαλυμμένα μέχρι την περίοδο της Περεστρόικα. Το άρθρο 6 του αναθεωρημένου από τον Μιχαήλ Γκορμπατσόφ συντάγματος της ΕΣΣΔ έδινε τη δυνατότητα δημιουργίας και άλλων κομμάτων εκτός από το κομμουνιστικό. Αμέσως δημιουργήθηκαν εθνικά μέτωπα και στις τρεις χώρες της Βαλτικής. Στην αρχή έλεγαν ότι δεν έχουν αντισοβιετικό χαρακτήρα. Αλλά σύντομα αυτό που διεκδικούσαν ήταν αυξημένη αυτονομία από τη Μόσχα. Και τα κατάφεραν: προτού διαλυθεί η Σοβιετική Ενωση είχαν αυτονομηθεί. Το στοιχείο αυτό από μόνο του μπορεί να δημιουργήσει εθνικιστικό πάθος.