«Η είσοδος στο πανεπιστήμιο δεν αποτελεί μονόδρομο»
Εξειδικευμένοι ψυχολόγοι μιλούν για την επόμενη μέρα όσων δεν πέρασαν σε κάποια σχολή
Εν συντομία
Λίγες ημέρες μετά την ανακοίνωση των βάσεων των Πανελλήνιων Εξετάσεων χιλιάδες παιδιά που δεν κατόρθωσαν να μπουν σε σχολή της αρεσκείας τους βιώνουν την τραυματική εμπειρία της αποτυχίας.
Γιατί ενδιαφέρει
Τα παιδιά που αισθάνονται ξαφνικά τον κόσμο τους να καταρρέει χρειάζονται ψυχολογική στήριξη από το κοντινό τους περιβάλλον προκειμένου να μετατρέψουν αυτή την πρόσκαιρη αποτυχία σε κάτι θετικό.
Απογοήτευση, αίσθημα ματαίωσης, μείωση της αυτοεκτίμησης, έντονο συναίσθημα θλίψης. Αυτά είναι μερικά μόνο από τα αρνητικά συναισθήματα που κατακλύζουν αυτήν τη στιγμή χιλιάδες παιδιά που δεν πέτυχαν τους στόχους τους στις Πανελλήνιες Εξετάσεις. Εχοντας υποβληθεί σε μια ιδιαιτέρως ψυχοφθόρα και ανταγωνιστική διαδικασία, τα παιδιά μαθαίνουν να ζουν τα τελευταία έτη των σχολικών τους χρόνων με άγχος, κούραση και, τo κυριότερο, με αγωνία.
Οι μαθητές προτού στηθούν αγχωμένοι μπροστά από τους πίνακες επιτυχόντων προκειμένου να διαπιστώσουν αν πέρασαν στη σχολή που επιθυμούσαν, έχουν προηγουμένως συνδέσει τη μελλοντική επαγγελματική τους σταδιοδρομία με την επιτυχία σ'αυτές. Τι συμβαίνει όμως όταν πολλά από αυτά τα παιδιά δεν κατορθώνουν να αντεπεξέλθουν στην αγχωτική αυτή κατάσταση και αισθάνονται ξαφνικά τον κόσμο τους να καταρρέει και το μέλλον τους να φαντάζει ζοφερό;
Εξαιρετικά σημαντικός ο ρόλος της οικογένειας
«Μετά την αποτυχία τους τα παιδιά κάνουν πολλές αρνητικές σκέψεις και βιώνουν επώδυνα συναισθήματα που τα οδηγούν σε μια κατάσταση θλίψης και ματαίωσης» αναφέρει στο Documento η Μαρία Κόντζηλα, ψυχολόγος και εκπαιδεύτρια ομάδων γονέων. Αυτή η ψυχολογική καταρράκωση που υφίστανται οι νέοι βιώνεται όπως επισημαίνουν πολλοί ψυχολόγοι σαν όλεθρος.
Προς αντιμετώπιση αυτού του φαινομένου, το οποίο ενδέχεται να επιφέρει αρνητικές συνέπειες στην ψυχολογική κατάσταση του παιδιού στο μέλλον, βαρύνοντα ρόλο σύμφωνα με την κυρία Κό- ντζηλα διαδραματίζουν οι γονείς. «Είναι πολύ σημαντικό το πώς θα διαχειριστούν οι γονείς την κατάσταση. Χρειάζεται να είναι υποστηρικτικοί στα παιδιά τους, τονίζοντάς τους τόσο πριν από τις εξετάσεις όσο και μετά το πέρας αυτών ότι υπάρχουν και άλλες εναλλακτικές στη ζωή. Η είσοδος σε πανεπιστήμιο δεν αποτελεί μονόδρομο».
Βέβαια δεν αντιμετωπίζουν όλα τα παιδιά την αποτυχία με τον ίδιο τρόπο, αφού σημαντικό ρόλο διαδραματίζει «η ιδιοσυγκρασία του κάθε παιδιού και η δική του προσωπικότητα και χαρακτήρας. Ενα παιδί με ενδυναμωμένη αυτοεκτίμηση, το οποίο έχει λάβει στο πέρασμα των χρόνων επιβράβευση και θετική στήριξη, είναι πιο δύσκολο να προβεί σε ακραίες αρνητικές συναισθηματικές εκδηλώσεις».
Δεν συμβαίνει όμως το ίδιο και με όσα παιδιά είχαν να αντιμετωπίσουν εκτός από τις εξετάσεις και «τις υπέρμετρες προσδοκίες των γονέων τους». Αυτή είναι «μια λανθασμένη συμπεριφορά, η οποία δυστυ- χώς απαντάται σε μεγάλο ποσοστό της ελληνικής οικογένειας» και σύμφωνα με την κυρία Κόντζηλα «επιφέρει πολύ μεγάλη πίεση στους μαθητές, οι οποίοι έχουν ενστερνιστεί την πεποίθηση των γονέων τους ότι η είσοδος στο πανεπιστήμιο αποτελεί μονόδρομο». Πλήθος επιστημονικών μελετών υποστηρίζει ότι σε τέτοιες περιπτώσεις το παιδί που έχει υποστεί αποτυχία αισθάνεται διπλά απογοητευμένο, αφού δεν κατόρθωσε να αντεπεξέλθει στις προσδοκίες των γονέων του. «Τότε είναι και πιο πιθανό το παιδί να εμφανίσει θυμό και επιθετικότητα απέναντί τους».
Μάλιστα, επειδή «δεν είναι λίγες οι φορές που ελλοχεύει ο κίνδυνος της αυτοκτονίας λόγω της τεράστιας απογοήτευσης, είναι θεμελιώδης η ουσιαστική επικοινωνία του παιδιού με τους γονείς και το φιλικό του περιβάλλον. Να μοιραστεί τις σκέψεις του προκειμένου να πάρει μια βοήθεια όσον αφορά το πώς θα κινηθεί από εδώ και πέρα. Αυτή άλλωστε είναι μια πολύ σημαντική απόφαση, αφού ο επαγγελματικός προσανατολισμός επηρεάζει το μέλλον ενός ανθρώπου και τα συναισθήματά του. Ανθρωπος που μελλοντικά θα αισθάνεται ικανοποίηση από τη δουλειά του θα επηρεαστεί θετικά και στις διαπροσωπικές του σχέσεις. Γι’ αυτό και η απόφασή του μετά την αποτυχία δεν πρέπει να παρθεί εν θερμώ, αλλά με σύνεση και με την υποστήριξη των κοντινών του ανθρώπων».
«Η ζωή δεν έχει μόνο επιτυχίες»
Στην ανάγκη σωστής διαχείρισης της αποτυχίας τους στις εξετάσεις προκειμένου να οδηγηθούν σε νέες κατευθύνσεις εστιάζει στο Documento η Αθηνά Φραγκούλη, μέλος ΔΣ του μη κυβερνητικού οργανισμού Εταιρεία Κοινωνικής Ψυχιατρικής και Ψυχικής Υγείας. Η εταιρεία που δραστηριοποιείται σε Αττική, Θράκη, Φθιώτιδα και Φωκίδα έχει συστήσει μεταξύ άλλων ομάδες εφήβων και γονέων προκειμένου να αντιμετωπιστεί το άγχος των Πανελληνίων. «Στόχος μας είναι η παροχή ψυχολογικής στήριξης στα παιδιά που αισθάνονται το βάρος της αποτυχίας, ότι δεν αξίζουν, ότι απορρίφθηκαν από το σύστημα, γεγονός που καταρρίπτει τα μέχρι τώρα πιστεύω τους». Προς επίτευξη αυτού του σκοπού η εταιρεία παρέχει ατομική ψυχολογική στήριξη «που μπορεί να διαρκέσει δύο συνεδρίες και το παιδί να αισθανθεί καλύτερα ή σε ορισμένες περιπτώσεις να οδηγηθούμε σε ψυχοθεραπεία ολίγων μηνών».
Τα μέλη της εταιρείας προσπαθούν να εμφυσήσουν στους εφήβους «την πεποίθηση ότι η ζωή δεν έχει μόνο επιτυχίες. Οι γονείς και οι συγγενείς τούς φέρνουν παραδείγματα από δικές τους αποτυχίες και σταδιακά οδηγούμαστε στο να διηγηθεί το ίδιο το παιδί μικρά συμβάντα όπου απέτυχε και πώς τα αντιμετώπισε. Ετσι φωτίζονται τα σημεία της σωστής διαχείρισης των αποτυχιών και ανοίγει ο δρόμος που θα τα οδηγήσει σε άλλες διαδρομές. Αλλες φορές καλούμε τα παιδιά να περιγράψουν με μία λέξη πώς αισθάνονται τώρα που τελείωσαν οι εξετάσεις. Μολονότι δεν πέρασαν σε σχολή της αρεσκείας τους, συχνά αναφέρουν τη λέξη ανακούφιση. Οτι έφυγε ένα βάρος από πάνω τους».