Πώς θέριεψε στη Βαλτική το φίδι του εθνικισμού
Το συνέδριο στο Ταλίν της Εσθονίας για τον ανιστόρητο συμψηφισμό ναζισμού – κομμουνισμού είναι αποτέλεσμα αιματηρών και μακρόχρονων ιστορικών διαδικασιών στην περιοχή
Εν συντομία
Η ιδεολογία του μίσους στην πράξη: από τον μεσοπόλεμο και τη χιτλερική εισβολή στην ΕΣΣΔ μέχρι τις ψυχροπολεμικές ισορροπίες, την κατάρρευση της ΕΣΣΔ και την ένταξη Λετονίας, Λιθουανίας και Εσθονίας στο ΝΑΤΟ.
Γιατί ενδιαφέρει
Με συνθήματα και ιδεοληψίες δεν (ξανα)γράφεται η Ιστορία.
Μόνο κεραυνός εν αιθρία δεν ήταν η πρόταση της Εσθονικής Προεδρίας της Ευρωπαϊκής Ενωσης για τη διεξαγωγή συνεδρίου στο Ταλίν με στόχο ουσιαστικά την εξομοίωση του ναζισμού με τον κομμουνισμό. Ηδη το 2003, λίγους μήνες πριν από την ένταξη της χώρας στην ΕΕ, η τότε Εσθονή υπουργός Δικαιοσύνης απαιτούσε
«η ένταξή μας να συνοδευτεί από την έκδοση διακήρυξης για την ιστορική καταδίκη του κομμουνισμού. Εμείς θέλουμε να στείλουμε ένα σαφές μήνυμα. Και η ΕΕ θα πρέπει να το καταλάβει».
Αυτό που «κατάλαβε η ΕΕ» φάνηκε ξεκάθαρα την περασμένη Τετάρτη, στη διακήρυξη που υπέγραψαν τα 8 από τα 19 (επί συνόλου 27) κράτη-μέλη που συμμετείχαν στο διαβόητο συνέδριο: δεν υπήρχε ούτε μία λέξη κατά του ναζισμού!
Στο περιθώριο της συνάντησης Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία, Πολωνία, Κροατία, Ουγγαρία, Τσεχία και Σλοβακία ζήτησαν τη συγκρότηση ειδικού δικαστηρίου για τα εγκλήματα του κομμουνισμού, πάλι χωρίς να αναφέρουν κουβέντα για τον ναζισμό. Ακροδεξιά αντίληψη, ντυμένη με τα χρώματα του εθνικισμού που για να υπάρξει και να συντηρηθεί δεν προβάλλει τις δικές του «αρετές» και τα εγκλήματα των συνεργατών των ναζί στη Βαλτική και την υπόλοιπη ανατολική Ευρώπη, καθώς έχουν καταδικαστεί από την Ιστορία, αλλά προωθεί την ιδέα της «διπλής γενοκτονίας» και του κομμουνισμού που έχει «τουλάχιστον» το ίδιο βάρος με τον εθνικοσοσιαλισμό.
Παρελαύνουν ανενδοίαστα και γιορτάζουν
Στη Βαλτική το φίδι του εθνικισμού με το ναζιστικό δηλητήριο
φώλιαζε δεκαετίες υπό τη σοβιετική κατοχή και εξουσία (1941-90), αλλά θέριεψε απ’ το 1990 μέχρι σήμερα, που οι τρεις χώρες είναι μέλη του ΝΑΤΟ.
Στην Εσθονία το κράτος χρηματοδοτεί ενώσεις βετεράνων που πολέμησαν υπό τον Χίτλερ εναντίον των Σοβιετικών. Στη Λιθουανία από το 2010 διώκεται ποινικά όποιος εκφράζει επιφυλάξεις για την «προφανή» εξίσωση κομμουνισμού – ναζισμού. Στη Λετονία οι επιζώντες της τεράστιας (πάνω από 150.000 Λετονοί) τοπικής λεγεώνας των SS συνταξιοδοτούνται από το δημόσιο, παρελαύνουν ανενδοίαστα και γιορτάζουν στις 16 Μαρτίου, τιμώντας την ημέρα που επιτέθηκαν στον Κόκκινο Στρατό.
Η εύκολη ερμηνεία είναι ότι οι πολίτες των τριών κρατών, όπως και των κρατών-μελών του Συμφώνου της Βαρσοβίας, υπέφεραν την περίοδο που οι χώρες τους ήταν είτε σοβιετικές δημοκρατίες είτε βρίσκονταν στη σφαίρα επιρροής της Μόσχας.
Παρά το κίνημα αντίστασης στον χιτλερικό στρατό (το οποίο αναπτύχθηκε ιδιαίτερα στη Λετονία), μεγάλος αριθμός πολιτών των τριών Βαλτικών χωρών πολέμησε το 1941-44 στο πλευρό των χιτλερικών, ως οπλίτες παραστρατιωτικών οργανώσεων ή ως επίλεκτοι, όπως οι περίπου 40.000 Εσθονοί της διαβόητης 20ής Μεραρχίας Γρεναδιέρων των SS.
Η ένταξη ήταν οικειοθελής, τόσο γιατί είδαν τη Βέρμαχτ ως απελευθερωτή όσο και λόγω ιδεολογικής αντίληψης. Διέπραξαν τα πλέον απεχθή εγκλήματα. Στο Ολοκαύτωμα έγιναν τα πρόθυμα όργανα εκτέλεσης εκατοντάδων χιλιάδων Εβραίων και Τσιγγάνων.
Κροατία, Ουκρανία, Πολωνία και Ουγγαρία
Εκτός από τη Βαλτική, ανάλογες παραστρατιωτικές οργανώσεις έδρασαν επίσης στην Ουκρανία, την Πολωνία, την Ουγγαρία και την Κροατία – για να μη θυμηθούμε τα «δικά μας» Τάγματα Ασφαλείας στην Κατοχή και την εξίσου αντικομμουνιστική επίσημη αιτιολόγηση της ίδρυσής τους το 1943. Ο ακήρυχτος εμφύλιος που μαίνεται από το 2014 στην Ουκρανία έδειξε ότι οι νεοναζί έχουν ισχυρές διασυνδέσεις στο εξωτερικό, που φροντίζουν να ενισχύουν τις εθνικιστικές – ακροδεξιές αντιλήψεις ή να κάνουν τα στραβά μάτια όταν, για παράδειγμα, Ουκρανοί νεοναζιστές συμμετέχουν στη φιλοδυτική κυβέρνηση του Κιέβου με την ανοχή της ΕΕ.
Το φαινόμενο δεν είναι σημερινό. Στη δεκαετία του ’80, όταν ακόμη η Γιουγκοσλαβία ήταν ενιαίο κράτος, γερμανικές επιχειρήσεις έστελναν προϊόντα αναγράφοντας συμβολικά στη διεύθυνση αποστολής μία λέξη: «Κροατία». Η δράση των γερμανόφιλων εθνικιστών Κροατών Ουστάσι, που άφησαν πίσω τους χιλιάδες Σέρβους, Εβραίους και Ρομά νεκρούς, έχει καταγραφεί με μελανά χρώματα στην ιστορία του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου.
Αν όμως ένα από τα χαρακτηριστικά των ναζιστών είναι ο ρατσισμός, θα ήταν προφανώς ρατσιστικό να χαρακτηρίσουμε συλλήβδην «νεοναζιστές» το σύνολο των κατοίκων των Βαλτικών χωρών ή των υπόλοιπων πέντε που συνυπέγραψαν την τωρινή Διακήρυξη περί Εγκλημάτων του Κομμουνισμού. Δεν έχουν όλοι συμπαρασυρθεί από την επικρατούσα αντίληψη των κυβερνητικών, οικονομικών και πανεπιστημιακών ελίτ του Ταλίν, της Ρίγα και του Βίλνιους.
Το φίδι με το ναζιστικό δηλητήριο φώλιαζε δεκαετίες υπό τη σοβιετική κατοχή και εξουσία (1941-90) αλλά θέριεψε από τότε που οι τρεις χώρες έγιναν μέλη του ΝΑΤΟ