Το ελληνικό animation... κινείται
Μια πολύτιμη έκδοση για την εβδομηντάχρονη ιστορία του ελληνικού κινουμένου σχεδίου Θα έπρεπε να υπάρχει ένας Φίνος και στα κινούμενα σχέδια… Δεν υπάρχουν επιτελεία καλλιτεχνών που να συνεργάζονται αρμονικά Αγγελος Ρούβας
Ενα λεύκωμα με υλικό για την 70χρονη ιστορία των κινουμένων σχεδίων στην Ελλάδα
Εν συντομία
Μια έκδοση με εξαιρετικό υλικό από την ελληνική παραγωγή κινουμένων σχεδίων επτά δεκαετιών.
Γιατί ενδιαφέρει
Σημαντικές στιγμές μιας τέχνης η οποία στη χώρα μας είναι ριγμένη.
Περισσότερα από 70 χρόνια πριν, το 1945, ο Σταμάτης Πολενάκης ολοκληρώνει την πρώτη ελληνική ταινία κινουμένων σχεδίων με τίτλο «Ο Ντούτσε αφηγείται». Ο σχεδιασμός της είχε αρχίσει στη Σίφνο το 1942, στην καρδιά της ιταλικής Κατοχής. Είναι η ταινία-ορόσημο για το ελληνικό animation, μια «έξοχη απ’ όλες τις απόψεις αντιφασιστική σάτιρα, επίκαιρη και σήμερα» όπως αναφέρει ο επίτιμος πρόεδρος της ASIFA ΕΛΛΑΣ Γιάννης Βασιλειάδης στον πρόλογό του στην επετειακή έκδοση «70 χρόνια δημιουργίας ελληνικών κινουμένων σχεδίων 1945-2015».
Μέσα σε αυτά τα εβδομήντα χρόνια κύλησε πολύ μελάνι στο χαρτί των σχεδιαστών που έδωσαν ψυχή (anima στα λατινικά, απ’ όπου και ο όρος animation) στα πλάσματα της φαντασίας τους. Οσο και να είναι ριγμένα τα καρτούν στην Ελλάδα, υπήρξαν και γι’ αυτά στιγμές που έγιναν κοινό κτήμα. Οι παλιότεροι θα θυμούνται κάποια κινούμενα σχέδια που χρησιμοποιήθηκαν για διαφημιστικούς λόγους στην ασπρόμαυρη ελληνική τηλεόραση: το παχουλό ανθρωπάκι που διαφήμιζε την Prisunic Μαρινόπουλος, ο «ΠιΜι με τη δραχμή» και ο μάγκας με το γαρίφαλο στο αυτί που έπινε μόνο «Ούζο 12» (των Αρώνη-Ευθυμιάδη) είναι εμβληματικές δημιουργίες της δεκαετίας του ’70. Στη δεκαετία του ’80 χαρακτηριστικό παράδειγμα δημιουργού είναι ο ποιητής του animation Στράτος Στασινός που αξιοποίησε τη λαϊκή παράδοση με την τεχνική stop motion, σκηνοθετώντας κάποιες πολύ σημαντικές ταινίες, όπως αυτή «Του κολυμπητή». Στην περίοδο 1990-99, ασφαλώς αδικώντας πολλούς, να αναφέρουμε το γνωστό και αγαπημένο δίδυμο-καρτούν «Πανδώρα και Πλάτωνας», το οποίο υπογράφεται από τους Βεργίτση, Νικολούλια και Ρούβα.
Ομως, όσο και να αγαπάει κάποιος τα κινούμενα σχέδια, όσο και να ασχολείται με αυτά ως επαγγελματίας, δεν είναι καθόλου εύκολο να δημιουργήσει και να τηρήσει αρχείο που να καλύπτει αξιοπρεπώς την ιστορία του ελληνικού animation, γιατί μιλάμε για ωκεανό πληροφοριών. Εκτός βέβαια και αν πρόκειται για την ASIFA Hellas, δηλαδή το ελληνικό παράρτημα της Διεθνούς Ενωσης Κινουμένων Σχεδίων, και τους Τάκη Κυριακουλάκο και Αγγελο Ρούβα (αντιπρόεδρο και διαχειριστή της ΑSIFA Hellas) που τόλμησαν να αναμετρηθούν με αυτό τον ωκεανό που αναφέραμε.
Το αποτέλεσμα των κόπων τους ήταν η επετειακή έκδοση «70 χρόνια δημιουργίας ελληνικών κινουμένων σχεδίων 1945-2015». Μιλάμε για ένα λεύκωμα-κατάλογο, το οποίο στην ουσία είναι εγκυκλοπαίδεια τσέπης, καθώς περιέχει θησαυρό στοιχείων για τα ελληνικά κινούμενα σχέδια. Τα credits για την έκδοση ασφαλώς πηγαίνουν στην οργανωτική επιτροπή, απαρτιζόμενη από τους Τάκη Κυριακουλάκο, Αγγελο Ρούβα και Αναστασία Δημητρά, και βέβαια στον Αρίσταρχο Παπαδανιήλ για τη γραφιστική επιμέλεια της έκδοσης.
Ο Τάκης Κυριακουλάκος είναι λέκτορας στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου στη Σύρο όπου διδάσκει πληροφορική κινηματογραφία. Η σχέση του με το animation χρονολογείται από τις αρχές της δεκαετίας του ’80, όταν ως φοιτητής στη σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών στο Αριστοτέλειο, με την πρώτη εμφάνιση των μικροϋπολογιστών στην Ελλάδα, άρχισε να προγραμματίζει απλά βιντεοπαιχνίδια τύπου «Pacman». «Τότε σκέφτηκα να παντρέψω τους υπολογιστές με τον κινηματογράφο και έτσι μπήκα στο animation από το τεχνικό κομμάτι. Μετά έκανα μεταπτυχιακά στο Παρίσι με υποτροφία του Ιδρύματος Ωνάση, εντάχθηκα στο Ινστιτούτο Οπτικοακουστικών Μέσων και άρχισα να δουλεύω τα κινούμενα σχέδια στους υπολογιστές».
Ο σκηνοθέτης-ερευνητής Αγγελος Ρούβας είναι από τις παλιές καραβάνες στον χώρο του ελληνικού κινουμένου σχεδίου. Για το κόλλημά του με τα κινούμενα σχέδια ο ίδιος λέει πως όταν ήταν τεσσάρων χρόνων είδε τα «101 σκυλιά της Δαλματίας». «Εντυπωσιάστηκα τόσο πολύ, που αποφάσισα πως στη ζωή μου θα έκανα κινούμενα σχέδια». Οταν μεγάλωσε σπούδασε αρχιτεκτονική, αλλά επέστρεψε στο animation. Ηταν από αυτούς που οργάνωσαν την ομάδα που δημιούργησε την «Πανδώρα και τον Πλάτωνα». Επιπλέον κατάφερε να δουλέψει ως δημιουργός κινουμένων σχεδίων σε μια πολύ φιλόδοξη συμπαραγωγή του Σπίλμπεργκ με Βρετανούς παραγωγούς. «Μιλάμε για τεράστια παραγωγή, για μια ομάδα 300 επαγγελματιών, που δημιουργήσαμε το φιλμ “Fievel goes west”, με ήρωα ένα ποντικάκι, με το οποίο ο Σπίλμπεργκ θέλησε να μπει στο ρουθούνι του Ντίσνεϊ…» λέει ο Aγγελος, o οποίος μετέφερε αυτή την επαγγελματική του εμπειρία στην Ελλάδα, στην εταιρεία Artoon, ενώ είναι και ιδρυτής του greekanimation.com.
Ο Αγγελος Ρούβας ξεκίνησε το λεύκωμα πριν από τρία χρόνια. Μάζεψε υλικό από 700 δημιουργούς, από 1.700 ταινίες και από 70 εταιρείες κινουμένων σχεδίων. «Ο στόχος είναι να δείξουμε και στην Ελλάδα, αλλά και στο εξωτερικό ότι το ελληνικό animation όχι μόνο έχει ιστορία στη χώρα μας, αλλά και πως τα τελευταία χρόνια έχει και μέλλον. Το animation πρέπει να μπει στην αγορά. Τα παιδιά που κάνουν σήμερα κινούμενα σχέδια αγωνίζονται κατά μόνας, σπίτι τους. Πρέπει να τα υποστηρίξουμε για να μη φύγουν στο εξωτερικό, γιατί το animation μπορεί να φέρει επενδύσεις στην οπτικοακουστική βιομηχανία» τονίζει.
Και οι δύο, και ο Αγγελος και ο Τάκης, συμφωνούν πως τα ελληνικά κινούμενα σχέδια πάσχουν κυρίως από έλλειψη οργάνωσης. «Αλλού είναι πολύ πιο προχωρημένα, επειδή υπάρχει οργάνωση – εδώ όμως όχι. Θα έπρεπε να υπάρχει ένας Φίνος και στα κινούμενα σχέδια… Δεν υπάρχουν επιτελεία καλλιτεχνών που να συνεργάζονται αρμονικά και ο καθένας να κάνει τη δουλειά του. Ακόμη και στο animation έχουμε το πρόβλημα της αρχομανίας: οι Ελληνες θέλουν να κάνει ο καθένας του κεφαλιού του» παρατηρεί ο κ. Ρούβας. «Στις ΗΠΑ κάθε παραγωγή», λέει ο κ. Κυριακουλάκος, «χρηματοδοτεί την επόμενη παραγωγή της εταιρείας. Εδώ κάνουμε κάτι και μετά το σχήμα διαλύεται σε μικρότερες εταιρείες και μεμονωμένους δημιουργούς, με αποτέλεσμα να χάνονται η αρχική επένδυση και η τεχνογνωσία. Θα έπρεπε να υπάρχει ένας φορέας που να υποστηρίζει μια προσπάθεια για δύο χρόνια τουλάχιστον, μέχρι αυτή να αρχίσει να αυτοχρηματοδοτείται. Και όχι μόνο από τα εισιτήρια των θεατών και τα πνευματικά δικαιώματα – τα δευτερογενή προϊόντα του animation φέρνουν τα πιο σημαντικά έσοδα» καταλήγει ο κ. Κυριακουλάκος, εννοώντας όλα τα προϊόντα με χαρακτήρες από μια ταινία animation που ρίχνουν οι παραγωγοί στην αγορά: για παράδειγμα τα έσοδα από τα κουκλάκια, τα μπλουζάκια, τις αφίσες κ.λπ. από διάσημες ταινίες αποφέρουν πολλά.