Στο σχολείο της Βολισσού
Σε μια κωμόπολη της Αμανής, στη Βολισσό, ένα σχολείο αντιστέκεται και επιμένει Στην άλλοτε κραταιά κωμόπολη της Αμανής η πληθυσμιακή μείωση παρατηρείται ραγδαία από τη δεκαετία του ’60. Η Βολισσός είναι γεμάτη με έρημα σπίτια, μερικά μόνο από τα οποία εί
Αφιέρωμα στο ιστορικό ίδρυμα που στέκει αγέρωχο στην κωμόπολη της Χίου εδώ και έναν αιώνα
Εν συντομία
Ενα σχολείο-κόσμημα στη Βολισσό της Χίου, το οποίο επιμένει να λειτουργεί παρά την πληθυσμιακή… αφαίμαξη της περιοχής.
Γιατί ενδιαφέρει
Κοιτίδα πολιτισμού και μάθησης που λειτουργεί ανελλιπώς από το 1928.
Ταξιδεύοντας 42 χλμ. βορειοδυτικά από την πόλη της Χίου και αφήνοντας πίσω σου τον Μάναγρο, τα Μαγεμένα, τα Λιμνιά, τα Λευκάθια, την Αγιά Μαρκέλα να βυθίζονται στα βαθιά κρύα νερά του Αιγαίου, φτάνεις στη γοητευτική γερόντισσα Βολισσό. Η άλλοτε ακμαία κωμόπολη του βουνού Αμανή είναι χτισμένη αμφιθεατρικά και στην κορυφή της στέκει αγέρωχο στους αιώνες το κάστρο της, ενώ στην είσοδο του χωριού σε υποδέχεται το επιβλητικό σχολείο της, ένα αρχιτεκτονικό στολίδι που στεγάζει το πιο ζωντανό κομμάτι της τοπικής κοινωνίας, τα παιδιά και τους εφήβους της.
Από την πρώτη ματιά διαπιστώνεις ότι στην ακμή της (εποχή που ευημερούσαν οι 3.000 κάτοικοί της) στις αρχές του 20ού αιώνα η Βολισσός θέλησε να φτιάξει ένα σχολείο που να ξεχωρίζει. Ετσι, λίγα χρόνια μετά την απελευθέρωση αγοράστηκε το οικόπεδο και η Λονδίνειος Επιτροπή συνέβαλε κατά ένα μεγάλο ποσοστό στην ανέγερσή του. Σήμερα το μεγαλοπρεπές κτίριο του γυμνασίου, που θεμελιώθηκε το 1924 και λειτουργεί από το 1928, στεγάζει όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης: νηπιαγωγείο, δημοτικό, γυμνάσιο και λύκειο, αντιστεκόμενο σθεναρά στη μείωση του αριθμού των μαθητών λόγω της γενικότερης πληθυσμιακής παρακμής και της ερήμωσης του τόπου σε όλο τον βορειοδυτικό άξονα του νησιού.
Ενα ολοζώντανο κύτταρο στο νησί της μαστίχας
Από το 2008 το Γυμνάσιο Βολισσού πήρε το όνομα του Μιχάλη Παπαμαύρου, «του σημαντικού παιδαγωγού που γεννήθηκε και μεγάλωσε στα τέλη του 19ου αιώνα σε αυτό τον τόπο, διώχθηκε λόγω των αριστερών του φρονημάτων και δεν πήρε ποτέ καθηγητική έδρα στο πανεπιστήμιο, αν και οι παιδαγωγικές του αρχές εφαρμόζονται τα νεότερα χρόνια στα σχολεία» μας πληροφορεί ο διευθυντής του γυμνασίου, Σωτή- ρης Παραδείσης, ο οποίος ξεναγεί το Documento στο εσωτερικό του σχολείου και μας αφηγείται την ιστορία του.
Στην άλλοτε κραταιά κωμόπολη της Αμανής η ραγδαία πληθυσμιακή μείωση παρατηρείται από τη δεκαετία του ’60. Η σαγηνευτική Βολισσός είναι γεμάτη με έρημα σπίτια, τα περισσότερα είναι ερείπια και μερικά μόνο ανακαινισμένα. Τον χειμώνα σε ελάχιστα θα δεις τη λάμπα να ανάβει στην εξώπορτα. Στην τελευταία απογραφή καταγράφηκαν γύρω στους 400 κατοίκους, αν και στην πραγματικότητα ζουν εκεί μόνο 250. Θα συναντήσεις και κατοίκους που δεν έχουν εντοπιότητα, αλλά επέλεξαν το χωριό και το έκαναν δικό τους ανακαινίζοντας ένα από τα θαυμάσια πέτρινα σπίτια του. Κάποιοι από αυτούς είναι οι καθηγητές του σχολείου του.
Τον Ιανουάριο του 1928 στο νέο σχολικό κτίριο εγκαταστάθηκαν το δημοτικό και το διτάξιο ημιγυμνάσιο. Το δημοτικό λειτουργεί εκεί συνεχώς μέχρι σήμερα με εξαίρεση τους πρώτους μήνες της Κατοχής, όταν το μετέτρεψε σε έδρα της η γερμανική φρουρά. Το ημιγυμνάσιο έκλεισε το 1937 εξαιτίας μη επαρκούς αριθμού μαθητών και επαναλειτούργησε από το 1956 ως παράρτημα του τότε Γυμνασίου Αρρένων Χίου. Από το 1964 ανεξαρτητοποιήθηκε, στη συνέχεια λειτούργησε ως εξατάξιο γυμνάσιο και από το 1986 έως σήμερα χαρακτηρίζεται γυμνάσιο με λυκειακές τάξεις. Δηλαδή είναι σχολείο με έναν διευθυντή και έναν σύλλογο καθηγητών που καλύπτει τις τάξεις του γυμνα-
σίου και του λυκείου. Τέτοια σχολεία υπάρχουν επίσης στα Ψαρά και στις Οινούσσες.
Στις αρχές του 20ού αιώνα όλα τα χωριά της Αμανής είχαν δημοτικά σχολεία γεμάτα παιδιά. Το 1928 στη Βολισσό οι μαθητές του δημοτικού ξεπερνούσαν τους 200, ενώ το γυμνάσιο είχε μόνο 20 με 30 παιδιά. Αν και η Βολισσός τότε ήταν μια εύρωστη κωμόπολη, τα παιδιά δεν συνέχιζαν τις σπουδές τους στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Τον μεγαλύτερο αριθμό μαθητών στην ιστορία του είχε το 1961, συγκεκριμένα 182 παιδιά. Το αρνητικό ρεκόρ σημειώνεται τη χρονιά 1990-91 με μόλις 13 μαθητές. Το 2017 αποφοίτησαν μόλις 17 μαθητές. Τη σχολική χρονιά που ξεκινάει σε λίγες ημέρες στο γυμνάσιο-λύκειο θα εισαχθούν 16 μαθητές, ενώ μόνο ένα παιδί θα φοιτήσει φέτος στη Γ΄ λυκείου.
Και αν οι δανειστές ζητήσουν να κλείσει το σχολείο;
Ο αριθμός μαθητών είναι κάτω από τα επιτρεπόμενα όρια και ο κίνδυνος το σχολείο να κλείσει παραμονεύει. Ο διευθυντής του μας λέει ότι προς το παρόν υπάρχει μια κρατική ανοχή λόγω της απόστασης που έχουν από την πόλη της Χίου, αλλά δεν κρύβει την ανησυχία του. «Δεν ξέρω τι θα γίνει τα επόμενα χρόνια και ποιους όρους μπορεί να επιβάλουν οι Ευρωπαίοι δανειστές μας». Οπως μας πληροφορεί, αυτό το διάστημα γίνονται προσπάθειες εγκατάστασης στη βόρεια Χίο μιας δεύτερης δομής της Κιβωτού του Κόσμου - Αιγαίου (χωριό παιδικής μέριμνας και προστασίας που βρίσκεται στο Αίπος Χίου) με σκοπό να ενισχυθεί και το δυναμικό των μαθητών του σχολείου.
Ανεξάρτητα από τον αριθμό των μαθητών κάθε τάξη και κάθε κατεύθυνση στο λύκειο λειτουργούν κανονικά. Στο σχολείο επίσης λειτουργεί μια σύγχρονη σχολική βιβλιοθήκη καθώς και εργαστήρια φυσικών επιστημών και πληροφορικής. Οπως μας εξηγεί ο Σωτήρης Παραδείσης, έχει τύχει χρονιά που στη Γ΄ λυκείου φοιτούσαν τρεις μαθητές σε τρεις διαφορετικές κατευθύνσεις και ο καθένας από αυτούς παρακολουθούσε αυτά τα μαθήματα μόνος του. Τα μαθήματα σε αυτό σχολείο είναι φροντιστηριακά και, όπως τονίζει ο διευθυντής του, έχει αποδειχτεί ότι αν ο μαθητής ενδιαφέρεται να επιτύχει στις εξετάσεις για ανώτατες σπουδές, μπορεί να το καταφέρει μόνο με το σχολείο.
Οσον αφορά τις επιδόσεις των μαθητών, μας πληροφορεί ότι πριν από δυο χρόνια από τα εφτά παιδιά που αποφοίτησαν έχουν περάσει σε ανώτατη σχολή τα τέσσερα, ενώ την προηγούμενη χρονιά και οι δύο μαθήτριες που αποφοίτησαν μπήκαν στο πανεπιστήμιο. Η μία εξ αυτών μάλιστα πέρασε στη Νομική Σχολή Αθηνών χωρίς εξωσχολικό φροντιστήριο. Αλλωστε μόνο τα παιδιά που έχουν την οικονομική δυνατότητα αλλά και τη δυνατότητα μετακίνησης να πάνε στην πόλη της Χίου παρακολουθούν φροντιστηριακά μαθήματα. Παλαιότερα υπήρχε και στη Βολισσό η πρόσθετη διδακτική στήριξη αλλά πλέον, λόγω των περικοπών, λειτουργεί μόνο ένα κέντρο στην πόλη, επομένως ο μαθητής που το χρειάζεται θα πρέπει να μετακινηθεί τουλάχιστον 42 χλμ.
Το Γυμνάσιο της Βολισσού είναι ιδιαιτέρως δραστήριο πολιτιστικά. Διοργανώνει τακτικά χορευτικές εκδηλώσεις, θεατρικές παραστάσεις, εκθέσεις, έχει ενεργή συμμετοχή σε κάθε σχολική δραστηριότητα που λαμβάνει χώρα στο νησί και συχνά διακρίνεται σε πολιτιστικά και περιβαλλοντικά προγράμματα, ταξιδεύοντας σε διάφορα μέρη της Ελλάδας με τη βοήθεια των καθηγητών του. Συμμετέχει κάθε χρόνο με παραγωγές ταινιών στο Cineμάθεια, το φεστιβάλ μαθητικών ταινιών Αιγαίου, ενώ τη χρονιά που πέρασε διοργάνωσε διαγωνισμό φωτογραφίας για μαθητές σε συνεργασία με τη φωτορεπόρτερ Μάρω Κουρή, ενώ τα έργα των παιδιών που συμμετείχαν εκτέθηκαν στους χώρους του σχολείου και στο κινηματοθέατρο του Δήμου Χίου στην πόλη.
Ολη αυτή η εντός ή εκτός προγράμματος σπουδών πολιτιστική δραστηριότητα των μαθητών της Βολισσού προσθέτει αναμφίβολα μια νότα αισιοδοξίας σε αυτή την απομακρυσμένη περιοχή και ίσως κάποιες φορές να καταργεί τις αποστάσεις από το πολυπληθές κέντρο.
Οταν πάντως βλέπεις το Γυμνάσιο Βολισσού το πρώτο που σκέφτεσαι είναι ότι αν ξεκινάς από το σπίτι σου κάθε πρωί για να πας σε ένα τόσο όμορφο σχολείο, δεν μπορεί παρά να πηγαίνεις χαμογελώντας. Και όταν κάνεις μάθημα σε αυτό το περιβάλλον δύο πράγματα θα συμβούν: ή θα ξεχαστείς θαυμάζοντας τη θάλασσα ή θα εμπνευστείς! Ή μήπως το ίδιο κάνει ;