Ο «ρατσιστής» Μαχάτμα Γκάντι

Στις φωτογραφίες φοιτητές με υψωμένες γροθιές πανηγυρίζουν για την εξαφάνιση ενός αγάλματος. Την περασμένη Τρίτη η κυβέρνηση της Γκάνα απομάκρυνε τον ανδριάντα του Μαχάτμα Γκάντι (1869-1948) απ’ τον περίβολο του πανεπιστημίου της πρωτεύουσας Ακρα. «Ηταν ρατσιστής! Οι ήρωες από την Αφρική προηγούνται!» φώναζαν οι συγκεντρωθέντες. Είχαν δίκιο; Και ναι και όχι. Ναι, γιατί ο Ινδός δικηγόρος που έφτασε σε ηλικία 24 ετών το 1893 στη Νότια Αφρική υπερασπίστηκε τα δικαιώματα της τοπικής ινδικής κοινότητας αδιαφορώντας πλήρως για τους μαύρους γηγενείς, τους οποίους οι λευκοί αποικιοκράτες καταπίεζαν πιο σκληρά από όλους. Και όχι, γιατί το όραμα της πολιτισμικής συνύπαρξης και η ακτιβιστική επιλογή της «μη βίας» που χαρακτήρισαν τον μετέπειτα ηγέτη του αγώνα για την ανεξαρτησία της Ινδίας παραμένουν φωτεινά οδόσημα ιδεολογικής αναφοράς. Πράγματι ο νεαρός Γκάντι πίστευε ότι η εξουσία στη Νότια Αφρική έπρεπε να μείνει στα χέρια των λευκών, εκχωρώντας ένα τμήμα της στους Ινδούς που ανήκαν κι αυτοί, σύμφωνα με τις φυλετικές αντιλήψεις της εποχής, στην «άρια φυλή».

Και είναι ενδιαφέρουσα η προσέγγιση των Νοτιοαφρικανών πανεπιστημιακών Ασουίν Ντεσάι και Γκούλαμ Βαχέντ που το 2015 δημοσίευσαν ένα βιβλίο για τον «ρατσιστή» Γκάντι ο οποίος το 1904 έγραψε ότι οι Ινδοί είναι πολιτισμικά ανώτεροι γιατί «δεν έχουν πολεμικούς χορούς ούτε πίνουν μπίρα όπως οι μαύροι Κάφροι». Ομως η μεγέθυνση της νεανικής μαύρης τρύπας παραμορφώνει την ιστορική πραγματικότητα. «Είχε πράγματι άγνοια και προκατάληψη για τους μαύρους Αφρικανούς. Ομως ο ατελής Γκάντι ήταν πιο ριζοσπάστης και προοδευτικός από τους περισσότερους σημερινούς Ινδούς» σχολίασε ο βιογράφος και εγγονός του Ρατζμοχάν Γκάντι. Κι έβαλε τα πράγματα στη θέση τους.