Ενας κατασκευαστής ειδήσεων
Πώς έστηνε δεκάδες ανύπαρκτες ιστορίες ή τις «ενίσχυε» με ψέματα ο 35άχρονος Γερμανός ρεπόρτερ που εξέθεσε το «Spiegel»
Εν συντομία
Τα fake news προέρχονται συνήθως από παρακρατικά ή ακροδεξιά κέντρα παραπληροφόρησης, αλλά εδώ είναι η εξαίρεση στον κανόνα.
Γιατί ενδιαφέρει
Αυτογκόλ από άρρωστη φιλοδοξία.
Ιστορία πρώτη. Τίτλος «Ο τελευταίος μάρτυρας». Ενας Αμερικανός έχει ένα μακάβριο χόμπι: ταξιδεύει από πολιτεία σε πολιτεία και παρίσταται ως μάρτυρας σε εκτελέσεις θανατοποινιτών – συνέντευξη για το «Spiegel» και ανατριχιαστικό ρεπορτάζ.
Ιστορία δεύτερη. Τίτλος «Τα μικρά λιοντάρια». Δύο ανήλικοι Ιρακινοί πέφτουν στα χέρια ενόπλων του ISIS. Οι τζιχαντιστές αποφασίζουν να τους (επαναδια)μορφώσουν με βάση τις αρχές του αυτόκλητου χαλιφάτου, να τους κάνουν αυριανούς εκτελεστές των απίστων και μάρτυρες.
Ιστορία τρίτη. Ενα αγόρι από τη Συρία βρέθηκε στον δρόμο της προσφυγιάς. Οταν ήρθε η ώρα οι ένορκοι ενός δικαστηρίου να αποφασίσουν για την τύχη του «τους εντυπωσίασε με τη χαρούμενη προσωπικότητά του, με τα ποιήματά του που απήγγειλε, με τη συμπεριφορά του».
Ιστορία τέταρτη. Το Φέργκους Φολς, μια πόλη 13.000 κατοίκων στη Μινεσότα, ψήφισε μαζικά Τραμπ στις προεδρικές εκλογές του 2016. Ολα το αποδεικνύουν: η πινακίδα «Μεξικανοί, μείνετε μακριά!» στην είσοδο της πόλης καθώς και οι συνεντεύξεις με τη δήμαρχο και τους κατοίκους.
Τι απ’ όλα αυτά είναι αλήθεια; Σχεδόν τίποτε. Ή μάλλον τίποτε απ’ όλα αυτά δεν είναι έτσι ακριβώς όπως τα κατέγραφε για επτά ολόκληρα χρόνια στις δημοσιογραφικές αποστολές του στην Αμερική, τη Λατινική Αμερική, τη Μέση Ανατολή και την Ασία ο Γερμανός δημοσιογράφος Κλάας Ρελότιους. Σπάνια στην ιστορία της δημοσιογραφίας ένα περιοδικό του κύρους του γερμανικού «Spiegel» βγάζει στη σέντρα πολυβραβευμένο και «σταρ» συντάκτη του, όπως έκανε προ ημερών με τον 33χρονο Ρελότιους.
«Σήμερα η εμπιστοσύνη του αναγνώστη είναι πολύτιμο αγαθό για όσες αίθουσες σύνταξης το απολαμβάνουν ακόμη. Οτιδήποτε προσφέρει στους πολιτικούς ή στα ακραία στοιχεία της κοινωνίας μας εύκολο στόχο είναι απαράδεκτο» Λούκας Γκρέιβς Ερευνητής σε θέματα ΜΜΕ στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης
Η άκρη του νήματος των σοβαροφανών ψευδών ειδήσεων (σπανιότερες αλλά εξίσου αποκρουστικές με τις ψευδείς ειδήσεις των ακροδεξιών κέντρων παραπληροφόρησης) ξετυλίχθηκε από έναν συνεργάτη του ντροπιασμένου ρεπόρτερ.
Ο Χουάν Μορένο συνεργάστηκε μαζί του σε ρεπορτάζ με τίτλο «Κυνηγοί των συνόρων» που δημοσιεύτηκε τον περασμένο Νοέμβριο. Οσα διάβασε είχαν ελάχιστη σχέση με όσα συνέβησαν. Ο Ρελότιους επικαλούνταν συνεντεύξεις με πρόσωπα που δεν συνάντησε ποτέ, περιέγραφε χώρους που δεν επισκέφθηκε και καταστάσεις που δεν έζησε. Οταν ο Μορένα αποφάσισε να ενημερώσει το Αμβούργο, όπου βρίσκεται η έδρα του «Spiegel», αρχικά αντιμετωπίστηκε σαν συκοφάντης. Ομως η αντιπαράθεση μεταξύ αληθινών και παραποιημένων ή κατασκευασμένων στοιχείων αποδείχτηκε συντριπτική.
«Είχα τον φόβο της αποτυχίας. Είμαι άρρωστος και χρειάζομαι βοήθεια» δήλωσε ο εκπεσών δημοσιογράφος. Παραιτήθηκε και κατέβασε την ιστοσελίδα του.
«Κανένας φόβος για την αλήθεια» είναι το σλόγκαν του «Spiegel». Τα άρθρα του τέως συνεργάτη παραμένουν online αλλά με την ένδειξη ότι ελέγχονται. Η εσωτερική επιτροπή που τα ελέγχει θα ανακοινώσει τα πορίσματά της.