«Το σινεμά είναι προέκταση του χαρακτήρα μου»
Ο πολυταξιδεμένος Γερμανός σκηνοθέτης ήρθε στην Ελλάδα και μίλησε στο Documento για την τέχνη και για τη ζωή
OΒέρνερ Χέρτσογκ αναφέρεται συχνά πυκνά στον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό, θεωρώντας ότι οι επιρροές του έχουν απήχηση στη σύγχρονη εποχή πιο έντονα από ποτέ. Η είδηση του ερχομού του στην Ελλάδα για μια σχεδόν τρίωρη συζήτηση στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση παρουσία κοινού χτύπησε συναγερμό για αρκετούς σινεφίλ που είχαν την ευκαιρία να δουν από κοντά τον μεγάλο δημιουργό να εξηγεί μερικά βασικά για τον κινηματογράφο αλλά και τη ζωή. Την επομένη τον συναντήσαμε στην Ωνάσειο Βιβλιοθήκη –τον συνόδευε ο θεωρητικός του κινηματογράφου και φίλος του Πάουλ Χολντενγκρέμπερ που συντόνισε την εκδήλωση στη Στέγη– μαζί με
μερικούς ακόμη φίλους και συναδέλφους και απολαύσαμε την παρακάτω κουβέντα…
Πώς στραφήκατε σε αυτό το είδος σινεμά που εκτός του αυστηρά προσωπικού στίγματός σας κουβαλάει και το στοιχείο της περιπλάνησης σχεδόν σε όλο τον πλανήτη;
Γεννήθηκα και μεγάλωσα σε ένα μικρό χωριό της Βαυαρίας περικυκλωμένο από μεγάλα βουνά. Μικρός αναρωτιόμουν τι βρίσκεται πίσω από αυτά. Η περιέργειά μου φαντάζομαι με οδήγησε στο σινεμά. Η περιέργεια με παρακίνησε να πάω εκεί όπου η φαντασία δεν έχει τέλος. Δεν ξέρω αν αυτή η περιπλάνηση καλύπτει κάποιες άλλες ανάγκες μου. Σκεφτείτε ότι ο Φεντερίκο Φελίνι γύρισε όλες τις ταινίες του στη Ρώμη, την οποία δεν αποχωρίστηκε ποτέ. Εγώ έπραξα το ακριβώς αντίθετο.
Είναι αυτό το πιο περίεργο στη ζωή σας;
Εχω κάνει πολλά περίεργα πράγματα στη ζωή μου. Οπως και στις ταινίες μου. Το σινεμά είναι προέκταση του χαρακτήρα μου. Το σινεμά είναι για μένα ο τρόπος που επικοινωνώ με τον υπόλοιπο κόσμο. Είναι η γλώσσα που χρησιμοποιώ για να μεταφέρω κατάλληλα όσα πιστεύω και θέλω να πω.
Θεωρείτε τον εαυτό σας καλλιτέχνη;
Οχι, δεν είμαι καλλιτέχνης αλλά στρατιώτης που κρατάει σταθερά μια θέση την οποία πολλοί έχουν εγκαταλείψει. Πρόσφατα η συντακτική ομάδα ενός περιοδικού –νομίζω ήταν το «Time»– με συμπεριέλαβε στα πιο επιδραστικά πρόσωπα της ανθρωπότητας. Τους είπα ότι δεν συμφωνώ και πως πρέπει να με βγάλουν από τη λίστα. Μου απάντησαν ότι η απόφαση είναι δική τους και δεν πρόκειται να αλλάξει.
Ποιους θαυμάζετε;
O Λεωνίδας και οι 300 Σπαρτιάτες του, οι οποίοι παρέμειναν πιστοί τις αρχές τους παρότι ήξεραν ότι τους περιμένει ο θάνατος, είναι για μένα οι αληθινοί ήρωες. Οπως και ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, που όταν τον ρώτησαν τι θα έκανε αν ο πλανήτης είχε μία μέρα ζωής, τους απάντησε: «Θα φύτευα μια μηλιά». Η δική μου απάντηση σε αυτό το ερώτημα είναι ότι θα ξεκινούσα μια ταινία. Ας ήξερα ότι θα ήταν μόνο μίας μέρας και μάλλον κανείς δεν θα την έβλεπε ποτέ. Ομως το να μην ολοκληρώσεις κάτι δεν είναι δειλία. Το θέμα είναι να ξεκινήσεις, να κάνεις κάτι που έχει νόημα, ακόμη και σε έναν κόσμο χωρίς νόημα.
Από τις ταινίες που έχετε γυρίσει ποια είναι η πιο προσωπική σας;
Δεν μπορώ να ξεχωρίσω κάποια. Για μένα υπάρχουν πολλά προσωπικά στοιχεία σε πάρα πολλές από τις ταινίες που έχω κάνει. Ισως πιο προσωπικό να είναι το λογοτεχνικό έργο μου. Τα βιβλία μου έχουν μεγάλο κομμάτι του εαυτού μου μέσα τους. Το «Walking on ice», ας πούμε, που αφορά το ταξίδι μου Μόναχο – Παρίσι με τα πόδια για να συμπαρασταθώ στην καλή μου φίλη και ιστορικό κινηματογράφου Λότε Αϊσνερ, το οποίο θα βγει σε λίγο και στα ελληνικά.
Ποιες βασικές δυνάμεις σάς οδηγούν στο γύρισμα μιας ταινίας;
Ποτέ όταν έκανα μια ταινία δεν είχα ξεκάθαρο πλάνο για το τι θέλω να κάνω. Ας πούμε ότι το κομμάτι του αυτοσχεδιασμού είναι πολύ έντονο στις ταινίες μου. Μέσα από τις ιστορίες που αφηγήθηκα στην πραγματικότητα κυνηγούσα την κατάκτηση του άχρηστου. Τα πυρετώδη όνειρα με μαγνήτιζαν σε όλη την κινηματογραφική διαδρομή μου. Αυτά κυνηγάω μια ζωή. Χωρίς ξεκάθαρο σχέδιο και προσανατολισμό αλλά με απόλυτη, ολοκληρωτική αφοσίωση.
Η τελευταία σας ταινία όμως ήταν ένα ντοκιμαντέρ για τον Γκορμπατσόφ. Τι σας οδήγησε στην απόφαση αυτή;
Η ταινία που συν-σκηνοθέτησα με τον Αντρέ Σίγκερκι έχει τίτλο «Συναντώντας τον Γκορμπατσόφ» (σ.σ.: προβλήθηκε πρόσφατα στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης). Είναι μια πολύ αγαπημένη μου δημιουργία. Ο λόγος είναι ότι απεικονίζει με απόλυτη ειλικρίνεια έναν σπουδαίο ηγέτη που θαυμάζω απεριόριστα. Ο Γκορμπατσόφ άσκησε την πολιτική του και κυρίως έδρασε με ενωτικά κριτήρια. Ενας ακόμη λόγος που τον θαυμάζω είναι πως ήταν υπέρ της επανένωσης της Γερμανίας, ενώ και η αγαπημένη μου σύζυγος κατάγεται από την πρώην ΕΣΣΔ.
Αλλες ταινίες θα κάνετε;
Εχω σχεδόν έτοιμες ακόμη τρεις ταινίες, με τη μία μάλιστα να είναι όχι μόνο γυρισμένη στην Ιαπωνία αλλά και να «μιλάει» ιαπωνικά.
«Το να μην ολοκληρώσεις κάτι δεν είναι δειλία. Το θέμα είναι να ξεκινήσεις, να κάνεις κάτι που έχει νόημα, ακόμη και σε έναν κόσμο χωρίς νόημα»