Εμείς, του ’80 οι εκδρομείς, οι σύγχρονοι Social-ιστές
Οι κατηγορίες ανθρώπων με βάση την ψυχική αντιμετώπιση του κορονοϊού και μια κριτική αποτίμηση του δημόσιου συστήματος υγείας
Ζήσαμε μια Ελλάδα που προόδευε σιγά σιγά από τη δεκαετία του ’60. Φάγαμε και μια επταετία χούντας και την κατάπιαμε. Πανηγυρική επιστροφή του «εθνάρχη», γινόμαστε Ευρωπαίοι, ανάπτυξη και ανάταση εθνική, Αντρέας και χρήμα και πανελλήνια ανεμελιά. 2008-10. Το σκηνικό αλλάζει. Βρομοελληνίδα και βρομοέλληνα, δέκα χρόνια κρίση εθνική θα ζήσεις. Οι εκδρομείς προσγειωνόμαστε με αναταράξεις. Και με ανυποψίαστα θύματα. 2015. Η Αριστερά παραλαμβάνει ένα κράτος διαλυμένο από την οικονομική κρίση και βάλλεται πανταχόθεν. 2019. Κάτι τρέχει στη μακρινή Κίνα. 2020. Covid-19. Επιδημία. Και σύντομα παγκόσμια πανδημία. Οι εξελίξεις καταιγιστικές.
Και ερχόμαστε στο εδώ και τώρα. Ευρωπαϊκές κυβερνήσεις παραπαίουν στο δίλημμα «να σώσουμε την οικονομία μέσω της φυσικής επιλογής (αγέλης!) ή να προασπίσουμε την ανθρώπινη ζωή (και τα ψηφαλάκια μας μαζί);». Για μας μάλλον καθόρισε την κατάσταση η γειτονική Ιταλία· δεν υπήρξαν αμφιταλαντεύσεις τέτοιου είδους. Κυβερνώντες και απλοί πολίτες πατήσαμε τη φατσούλα με το δάκρυ στο Fb και αρχίσαμε να παίρνουμε μέτρα προστασίας.
Ξεχάσαμε όμως κάτι. Το πρώτο μέτρο άμυνας του καθενός μας είναι η ψυχική μας άμυνα. Ολα αυτά για να καταλήξω στην προσωπική – ατομική μας αντίδραση στον αόρατο ιό, αυτόν με την κορόνα του θανάτου.
Tο φοβικό σύνδρομο, η παράνοια και οι «γενναίοι»
Η δουλειά μου έχει να κάνει με τους περίπλοκους δρόμους που ακολουθεί η ανθρώπινη σκέψη. Είμαι ψυχίατρος. Με άλλα λόγια, η παράνοια είναι μέρος της καθημερινότητάς μου. Παρά ταύτα, για δεύτερη φορά (η πρώτη ήταν στην οικονομική κρίση) εξεπλάγην. Με μια κουβέντα να διευκρινίσω ότι παράνοια είναι η ακλόνητη πίστη σε μία μόνο εξωπραγματική ιδέα ενώ όλη η υπόλοιπη σκέψη παραμένει μέσα στην κοινή λογική. Ε λοιπόν, δεν χρειάζεται να είσαι ειδικός για να προσέξεις πόσοι γνωστοί, άγνωστοι, φίλοι είναι πεισμένοι ότι υπάρχει μια συνωμοσία άγνωστης προέλευσης, ότι κάποιοι που έχουν συμφέροντα δημιούργησαν τον κορονοϊό.
«Ολα είναι προμελετημένα, μας κρύβουν πολλά, οι πολιτικοί είναι πιόνια, κάποιος το θέλησε αυτό». Και βέβαια πάνω απ’ όλους οι κακοί Κινέζοι: «Τρώνε ωμά ποντίκια, χταπόδια και ό,τι άλλο υπάρχει. Είναι υπεύθυνοι
της κατάστασης. Μήπως πρέπει να αποζημιώσουν όλο τον πλανήτη; Οσο για την κινεζική βοήθεια στην Ελλάδα, “να σε κάψω, Γιάννη, να σε αλείψω μέλι”».
Υπάρχει λοιπόν μια εξήγηση: πάντα ο άνθρωπος έψαχνε μια ερμηνεία του κόσμου και των φαινομένων του. Το άγνωστο είναι ό,τι πιο επικίνδυνο για την ψυχή. Η λογική του παράλογου: η παράνοια σώζει ψυχές με τον ίδιο τρόπο που σώζει και η πίστη.
Ακολουθεί η κατηγορία των «δεν θα πεθάνουμε ποτέ, κουφάλα νεκροθάφτη». Η άρνηση του θανάτου είναι από τους πιο σημαντικούς ψυχικούς μηχανισμούς άμυνας. Κανείς μας δεν πιστεύει πραγματικά ότι θα βρεθεί στο απόλυτο τίποτε. Ο θάνατος δεν υπάρχει στο ασυνείδητο, λέει ο Φρόιντ. Οταν όμως η αίσθηση της παντοδυναμίας κατακλύζει και τη συνειδητή μας σκέψη, τη λογική μας… ουπς! Κάτι τρέχει. Αγνοούμε τον κίνδυνο – ω, είναι κάτι που δεν μας αφορά. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι πρόκειται για μια υπεραντίδραση απέναντι στον φόβο.
Κυκλοφορούσαν ανέμελα, κυκλοφορούσαν μα, αχ, δεν οπλοφορούσαν και εξακολουθούν να μην παίρνουν μέτρα προστασίας. Παιδιά, ακούστε τι σας λένε, γιατί αν δεν ακούσετε θα είμαστε όλοι τυχεροί αν προλάβουμε
να αποχαιρετήσουμε και τους δικούς μας αλλά και τον νεκροθάφτη. Βάλτε λίγη σκέψη στη θέση της αέναης δράσης σας. Οι «γενναίοι του νότου» παρά την πρόσφατη καραντίνα πιθανότατα θα επιμείνουν στην άποψη «δε με σκιάζει φοβέρα καμιά».
Επόμενη ομάδα: οι φοβικοί, οι ψυχαναγκαστικοί. «Δεν αγγίζω τίποτε, φτάσαμε στ’ ανείπωτα». Ολοι γνωρίζουμε έστω και έναν άνθρωπο που έπλενε συνέχεια τα χέρια του ώσπου να βγάλει πληγές. Ε ήρθε η ώρα της δικαίωσης. Σίγουρος τώρα ότι κάνει το σωστό, έχει γεμίσει το σφραγισμένο σπίτι του με χλωρίνες και Dettol. Ακριβά χαλιά και ξύλινα πατώματα σφουγγαρίζονται με χλωρίνη. Πλύσιμο χεριών. Ολα τα ρούχα κατευθείαν στο πλυντήριο. Πλύσιμο χεριών. Ξέχασα να απολυμάνω τη λάμπα στο ταβάνι. Πλύσιμο χεριών. Λες όμως να κυκλοφορεί στον αέρα; Η σωστή απάντηση είναι «δεν ξέρουμε» (αλήθεια), όχι «δεν υπάρχει αυτομόλυνση» (επίσης αλήθεια). Ο φόβος τούς τρέφει, διατηρεί μια ανισόρροπη ψυχική ισορροπία, ενδεχομένως χρήσιμη για την παρούσα φάση. Η ψυχική οργάνωση του ψυχαναγκαστικού είναι απίστευτα εύθραυστη. Νιώθει πως μέσα του υπάρχει κάτι φριχτά βρόμικο, κάτι πολύ χυδαίο. Και καθώς
αυτό δεν αντέχεται, η συνειδητή σκέψη είναι «όλα γύρω μου είναι βρόμικα και μολυσμένα». Τώρα που η μόλυνση είναι πραγματικότητα ίσως νιώθει κάποια προσωρινή ανακούφιση.
Μόνοι στο σπίτι δακρύζουν με τον «άγιό» τους
Πάμε στους «τι θα κάνω home alone;». Τα social media ξεχειλίζουν από συμβουλές. «Διαβάστε, κρατήστε ένα πρόγραμμα, διαβάστε, μη μένετε με τις πιτζάμες στο σπίτι, διαβάστε, εργαστείτε διαδικτυακά, διαβάστε, επικοινωνήστε με χαμένους φίλους, διαβάστε, κάντε γυμναστική κ.λπ.». Φίλτατοι συμβουλάτορες, οι home alone δεν μπορούν να διαβάσουν παρά μόνο τις συμβουλές σας – είναι μια παρηγοριά κι αυτή. Υπομονή, home aloners, είμαστε ακόμη στην αρχή.
Υπάρχουν άνθρωποι ηλικιωμένοι, καθηλωμένοι εδώ και χρόνια, χωρίς ίντερνετ, δίχως τίποτε. Καλά, διαβάστε το «Ημερολόγιο της Αννας Φρανκ», δεν σας ειρωνεύομαι, φίλοι μου, αλλά ας μην είμαστε προκαταβολικά αγανακτισμένοι. «Ελευθερία ή θάνατος»; Σκεφτείτε το αντίστροφα από την αρχική του έννοια. Για να μη μακρηγορήσω, πηγαίνω στα SM (στα social media, όχι στα σουπερμάρκετ, γιατί θα εκφραστώ ως κάπτεν Χάντοκ – iconoclastes! για τη χυδαιότατη στάση τους: ο κόσμος υποφέρει και πονά κι εσύ Β., Α.Β., Γ., Δ., τα ίδια παραμύθια).
Social media λοιπόν. Ζούμε παρέα εδώ και καιρό. Τώρα όμως γινόμαστε σοβαροί και παθιασμένοι Social-ιστές. Εκ μέρους όλων αναφωνώ: σ’ ευχαριστώ, ω Μαρκ Ζουκ! Υπάρχουν φίλοι που ανησυχούν μήπως «πέσει» το Fb. Οχι, μη φοβάστε, ο Μαρκ είναι ακόμη εδώ κι αυτό το καλοκαίρι, φρέσκα δολάρια κρατάει στο χέρι.
Ας αναφερθώ και στο χιούμορ. Αστείες εικόνες, γελοιογραφίες, βιντεάκια βλέπεις παντού. Ισως και να γίνονται λίγο κουραστικά στο τέλος, όμως το χιούμορ σώζει, κρατάει την ψυχή και το ηθικό μας ζωντανά. Ενα αστείο την ημέρα τον ψυχίατρο κάνει πέρα. Είναι η πιο ώριμη άμυνα για όλους.
Μέσα σε όλη αυτή την τραγική κατάσταση που ζούμε παλεύουμε με τον εαυτό μας, με όλα μας τα προβλήματα, αυτά που ανέφερα παραπάνω αλλά και πολλά άλλα. Μίλησα νομίζω αρκετά για το εγώ του καθενός μας, ώρα να πω και δυο λόγια για το ΕΣΥ, τη δημόσια περίθαλψη.
Για όσους δεν το ξέρουν: είναι ανύπαρκτη. Ανύπαρκτη, διαλυμένη, σε πλήρη σύγχυση. Οχι, φίλοι μου, δεν υπάρχει κανένα σχέδιο. Καμιά οργάνωση. Η προσπάθεια που βλέπετε από τον πρωθυπουργό και τον άγιο – αγιοποιημένο κ. ειδικό –αυτόν που είμαστε τυχεροί να έχουμε– είναι μία: να μην αρρωστήσουμε όλοι μαζί. Γιατί δεν υπάρχουν ΜΕΘ, δεν υπάρχουν γιατροί, νοσηλευτές, υλικό. Γιατί κανείς δεν σκέφτηκε –ή δεν θέλησε– να κάνει γρήγορες προσλήψεις, να απαιτήσει από τους υπερέχοντες οικονομική βοήθεια
Ο μέσος όρος ηλικίας γιατρών – νοσηλευτών στο ΕΣΥ είναι περίπου τα 50 έτη· γιατροί 65 και 67 χρόνων εφημερεύουν. Ε φυσικά, τι ιδιωτικοποίηση θα γίνει αν κάνουμε προσλήψεις νέων ανθρώπων;
σοβαρή, να επιτάξει τις ιδιωτικές σούπερ κλινικές.
Ενα διαλυμένο ΕΣΥ προσπαθεί να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων. Ιδιωτικοποίηση λοιπόν. Ας βγούμε στα μπαλκόνια να χειροκροτήσουμε τα ιδιωτικά νοσοκομεία κολοσσούς. Λόγω ιδιότητας είμαι σε θέση να γνωρίζω ότι υπάρχουν οδηγίες στους γιατρούς των ιδιωτικών να παραπέμπουν «διακριτικά» τους ασθενείς που χρειάζονται ΜΕΘ στα δημόσια νοσοκομεία ή και στο σπίτι για κατ’ οίκον παρακολούθηση από τον γιατρό τους. Ο μέσος όρος ηλικίας γιατρών – νοσηλευτών στο ΕΣΥ είναι περίπου τα 50 έτη· γιατροί 65 και 67 χρόνων εφημερεύουν. Ε φυσικά, τι ιδιωτικοποίηση θα γίνει αν κάνουμε προσλήψεις νέων ανθρώπων; Ακούνε οι αρμόδιοι; Μάλλον δεν χρειάζεται. Τα ξέρουν. Το κόστος μεγάλο.
Ας βγούμε στα μπαλκόνια να χειροκροτήσουμε τον πρωθυπουργό, τους υπουργούς και τους αγίους πάσης φύσεως. Κι έπειτα ας μπούμε στα σπίτια μας να κλάψουμε ιδιωτικά και μόνοι χωρίς καμία κάμερα να μας βιντεοσκοπεί. Δυστυχώς αυτό το δημόσιο κλάμα, ο πολυδιαφημισμένος λυγμός που μας συγκίνησε, δεν εισακούστηκε από κανέναν κορονοϊό, από κανέναν θεό. Βοήθειά μας!