Ο καπιταλισμός του κορονοϊού στην Ελλάδα
Δύο προβλέψεις… Πρώτη πρόβλεψη: Διάφορα κείμενα μεταχειρίζονται το 2021 ως μετακορονοϊκή εποχή. Αποκορύφωμα οι ανεκδιήγητες εκτιμήσεις του βασικού σεναρίου της ΤτΕ (πρόσφατη νομισματική έκθεση) με την τέλεια ανάκαμψη σχήματος V: ύφεση -5,8% το 2020, ανάπτυξη +5,6% το 2021. Ωστόσο ο ΠΟΥ προειδοποιεί ότι η παγκόσμια καμπύλη κρουσμάτων παραμένει ανοδική. Ακόμη και με κυκλοφορία εμβολίων εντός του 2021, πόσα χρόνια θα χρειαστούν για να εμβολιαστούν τουλάχιστον 5 δισ. άνθρωποι προκειμένου σ’ έναν διεθνοποιημένο κόσμο να υπάρξει ανοσία;
Δεύτερη πρόβλεψη: Κανένας με τα σημερινά δεδομένα δεν μπορεί να υπολογίσει την ύφεση το 2021 – είναι αχαρτογράφητα νερά. Μπορεί όμως να υπολογίσει, χρησιμοποιώντας και επίσημες κυβερνητικές παραδοχές, κάποιους οδοδείκτες για την τρέχουσα χρονιά: το ΑΕΠ ως πρώτη απ’ τις ελληνικές «ιδιαιτερότητες».
Η Ελλάδα έπειτα από μια δεκαετία μνημονιακής καταλήστευσης έχει φτάσει να εξαρτάται από τον – εξαιρετικά ευάλωτο στην πανδημία– τουρισμό περισσότερο απ’ οποιαδήποτε ευρωπαϊκή χώρα. Από τον «στενό» τουριστικό τομέα προέρχεται το 20,8% του ΑΕΠ της, ενώ ο «ευρύτερος» προσεγγίζει το 30%. Η σύγκριση με την πρώτη στον κόσμο σε αριθμό τουριστών Γαλλία (7,2% και 10% του ΑΕΠ της αντίστοιχα) είναι καταλυτική.
Αν καταφέρει λοιπόν, σύμφωνα με το ευνοϊκό κυβερνητικό σενάριο, ν’ ανακτήσει –με το όποιο κόστος εισαγόμενων κρουσμάτων– το 30% του «τουριστικού» τμήματος του ΑΕΠ της, μόνο απ’ την απώλεια του 70% η ύφεση θ’ αγγίξει το 15%. Και φυσικά θα έχει πολλές άλλες πηγές… H απλή λογική λέει ότι η ύφεση το 2020 θα είναι μεγαλύτερη από 15%, ενώ θ’ αγκαλιάσει επιπρόσθετα τις εκτός μεγάλων κέντρων τουριστικές περιοχές, στις οποίες οι μνημονιακές επιπτώσεις ήταν «ρηχότερες». Θα είναι πιθανότατα η μεγαλύτερη στην Ευρώπη.
Μια διαπίστωση...
Το 2020 η ΕΕ χρησιμοποίησε το «άρθρο δραπέτευσης» (escape clause) από το Σύμφωνο Σταθερότητας
για να μπορέσουν οι χώρες-μέλη σε συνθήκες lockdown να πάρουν «απαγορευμένα» μέτρα, που αυξάνουν κατακόρυφα χρέος και ελλείμματα, προκειμένου ν’ αποφύγουν μια καθολική κατάρρευση. Αυταπατώνται ωστόσο όσοι θεωρούν ότι έτσι η ΕΕ ξεφορτώθηκε τον νεοφιλελεύθερο κορσέ: το υπό συζήτηση Ταμείο Ανάκαμψης 750 δισ. δανείων κι επιδομάτων αναδύεται ως το βασικό εργαλείο της για επαναφορά των χωρών της στο προ κορονοϊού πλαίσιο άγριας δημοσιονομικής προσαρμογής – ως ένα πανευρωπαϊκό μνημόνιο για τις χώρες που θα κάνουν χρήση, με «μεταρρυθμίσεις» και τιμωρητικά μέτρα, χρονοδιαγράμματα και τρόικα χωρίς ΔΝΤ.
Στην ΕΕ η κυβέρνηση ως Ιανός αποδέχτηκε την επαναφορά των πρωτογενών πλεονασμάτων το 2021 –δηλαδή «αναγκαστικά» νέα μέτρα φορολόγησης και περικοπής δαπανών–, ενώ παρ’ όλα αυτά συνεχίζει να ελπίζει σε μείωση ή απαλλαγή για δεύτερη χρονιά. Με την προδιαγραφόμενη φετινή ύφεση, ωστόσο, οποιαδήποτε επαναφορά της Ελλάδας στις απαιτήσεις του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου και στις τύπου μόνιμου μνημονιακού καθεστώτος δεσμεύσεις ενισχυμένης εποπτείας του κανονισμού 372/13 («κορυφαία» τα μεσοσταθμικά πρωτογενή πλεονάσματα 2,2% έως το 2060…), που τον Ιούνιο του 2018 ανέλαβε για τη χώρα και τα επόμενα 42 χρόνια η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, ισοδυναμεί με αυτοκτονία. Κι αυτό όχι απλώς για το εξοντωτικά παράλογο τέτοιων όρων, χωρίς προηγούμενο στην παγκόσμια ιστορία. Αλλά επειδή επιπλέον η μεγαλύτερη ύφεση μέσα σ’ έναν χρόνο θα πέσει πάνω στα συσσωρευμένα αποτελέσματα της ύφεσης της δεκαετίας από την κρίση του 2009: η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα της ΕΕ που στις 31.12.2018, μια δεκαετία από την κρίση του 2009, βρισκόταν με το ΑΕΠ της στο -22% σε σχέση με το 2009 (όλες οι άλλες χώρες, πλην Κύπρου με -1%, ήταν «θετικές», με ΑΕΠ μεγαλύτερο της έναρξης της κρίσης, π.χ. Γερμανία +29%). Επιπλέον, στην ίδια δεκαετία συγκριτικά με το επίπεδο φτώχειας του 2009 όλες οι χώρες βρίσκονται σε καλύτερη κατάσταση (έστω και οριακά, π.χ. Γερμανία). Μοναδική εξαίρεση η Ελλάδα, όπου η φτώχεια κατά τη μνημονιακή δεκαετία εκτινάχθηκε
από το 19% του 2009 στο 31% των ανθρώπων το 2019.
…και ένα ερώτημα
H διευρυμένη με τον ESM γνωστή μας τρόικα στην έκθεση της έκτης αξιολόγησης της ενισχυμένης εποπτείας της Ελλάδας (Μάιος 2020) αποκαλύπτει άλλη μια θετική (πέρα απ’ την προσωρινή ευρωπαϊκή «δραπέτευση» από το Σύμφωνο) πολιτική παρενέργεια του κορονοϊού: θρηνεί διαπιστώνοντας ότι, παρά τις εξαιρετικά επαινεταίες προσπάθειες της κυβέρνησης Μητσοτάκη, η πανδημία τίναξε στον αέρα το πλάνο ιδιωτικοποιήσεων της χρονιάς, από την ενέργεια μέχρι το νερό, καθιστώντας ρεαλιστική μόνο την ολοκλήρωση της μεταβίβασης μετοχών στο Ελληνικό και στη Μαρίνα Αλίμου (και για το Ελληνικό διατηρεί αμφιβολίες. Γι’ αυτό η κυβέρνηση έστησε το πρωτοφανές σκάνδαλο-show κατεδαφίσεων από έναν «επενδυτή» στον οποίο το παραθαλάσσιο οικόπεδο 6.200 στρεμμάτων μισή ώρα απ’ το κέντρο δεν ανήκει ακόμη!).
Με απλά λόγια, δεν υπάρχει καλύτερη στιγμή για να μπει επί τάπητος –μόνο «από τα κάτω», καθώς δεν υπάρχουν ακόμη πολιτικές δυνάμεις που να μπορούν να μπουν μπροστά και να πείσουν δημιουργώντας ένα πλειοψηφικό ρεύμα– το ζήτημα που τέθηκε και χάθηκε το καλοκαίρι του 2015: η χειραφετητική προοπτική του λαού και της χώρας. Επειδή αν το «μόνιμο» μνημονιακό καθεστώς ενισχυμένης εποπτείας προ κορονοϊού σήμαινε αργό θάνατο, ο επανεγκλωβισμός σε οποιαδήποτε μετά-ή-μαζί-με-τον-κορονοϊό εκδοχή του μοιάζει με την υπόμνηση για το χάπι υδροκυανίου που είχαν στην κατεχόμενη Ευρώπη οι πράκτορες: Count five and die. Οσο για τις συμμαχίες, ύστερα από μια «δραπέτευση» δύσκολα ξαναμαζεύονται όλοι στο μαντρί.
Αυτό το ξέρει καλά η κυβέρνηση Μητσοτάκη και γι’ αυτό μαζί με τις «συμπληρωματικές» νέες δεσμεύσεις, που απ’ ό,τι μαθαίνουμε απ’ την έκθεση ανέλαβε πρόθυμα για το 2020 –ανάμεσά τους και η «κωδικοποίηση» (!) του εργατικού δικαίου και η κατασκευή ειδικής πλατφόρμας για να κερδηθεί ο «χαμένος χρόνος» για τους πλειστηριασμούς–, προώθησε και το νομοσχέδιο για τις διαδηλώσεις.
Οι διαδηλωτές το ξέρουν;
Δεν υπάρχει καλύτερη στιγμή για να μπει επί τάπητος –μόνο «από τα κάτω»– το ζήτημα που τέθηκε και χάθηκε το καλοκαίρι του 2015: η χειραφετητική προοπτική του λαού και της χώρας