Εικόνες φθαρτών τοπίων
Ο Νίκος Μάρκου μας μιλάει με αφορμή την ατομική του έκθεση φωτογραφίας στη Citronne στον Πόρο
Εν συντομία
Συζήτηση με τον δημιουργό της φωτογραφικής ενότητας υπό τον τίτλο «Topos» στην γκαλερί Citronne.
Γιατί ενδιαφέρει
Εικόνες της Αθήνας όπου η φθορά έχει εξελιχθεί σε βίωμα.
Σε πείσμα των καιρών η γκαλερί Citronne ξεκίνησε την καλοκαιρινή της περίοδο στον Πόρο με την έκθεση φωτογραφίας του Νίκου Μάρκου η οποία περιλαμβάνει έργα του από την ενότητα «Topos». Συνάντησα τον φωτογράφο στην γκαλερί και περιστοιχισμένοι από τα έργα του μιλήσαμε για τη μέχρι τώρα πορεία του και για το τι σημαίνει γι’ αυτόν η φωτογραφία. Ο Ν. Μάρκου έχει κάνει 15 ατομικές εκθέσεις σε μουσεία και γκαλερί στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, έχει συμμετάσχει σε περισσότερες από 60 ομαδικές εκθέσεις, ενώ έχει αποσπάσει βραβεία και διακρίσεις σε διαγωνισμούς.
Ο Νίκος Μάρκου εγκατέλειψε το πτυχίο των μαθηματικών λίγο προτού φτάσει στα χέρια του, αφού τον κέρδισε ο μαγικός κόσμος της φωτογραφίας. «Στα 16-17 αισθάνθηκα κάτι να με ελκύει σε αυτό το μέσο κι ας μην είχα δει άλλες δουλειές. Πέρασα στο Μαθηματικό στην Αθήνα και ήθελα να βρω μια δουλειά για να έχω ένα εισόδημα». Ετσι το ’80 αρχίζει να εργάζεται στο επαγγελματικό στούντιο των Δεπόλα, Αντωνιάδη και Πάσχου. «Εκεί έμαθα το τεχνικό κομμάτι της φωτογραφίας. Οι δουλειές που κάναμε ήταν μόδα, κόσμημα, αντικείμενα. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι αυτού του είδους η φωτογραφία είναι άσχετη με την “καλλιτεχνική φωτογραφία” αλλά προσωπικά με βοήθησε και το είδα αργότερα στην πορεία μου. Και τα μαθηματικά υπάρχουν στις δουλειές μου» εξηγεί ο φωτογράφος.
Από τους εργάτες στο Γκάζι στα αστικά τοπία
Η πρώτη του προσωπική δουλειά ήταν μια φωτογράφιση στα Νταμάρια της Πετρούπολης η οποία δεν έχει εκτεθεί. «Διήρκησε έξι μήνες γιατί εξαρχής συνειδητοποίησα ότι απαιτείται χρόνος για να βγει κάτι σημαντικό». Οι επόμενες δύο δουλειές του είναι άκρως ανθρωποκεντρικές. Ερχεται σε επαφή με τον καθημερινό κόσμο, βιώνει τη ζωή του και την αποτυπώνει με τον φακό του. Η πρώτη στις παράγκες στο Πέραμα και η επόμενη με τους εργάτες στο
εργοστάσιο φωταερίου στο Γκάζι, που και αυτή όπως και η προηγούμενη διήρκησε δύο χρόνια. «Συναντήθηκα με τον Μπέη, τον τότε δήμαρχο Αθήνας, ο οποίος χωρίς να με γνωρίζει με δέχτηκε αμέσως και τελικά μου έδωσε εξάμηνη άδεια για τη δημοτική επιχείρηση. Τότε ήταν άλλες εποχές, κανείς δεν με κοιτούσε καχύποπτα» θυμάται.
Επειτα από προσωπική αναζήτηση χρόνων για το πώς συνεχίζει, αφήνει πίσω τον ανθρωποκεντρισμό και το 2000 ανοίγει το κεφάλαιο «Τόπος». Η ενότητα αυτή περιλαμβάνει τοπία είτε φυσικά είτε αστικά. Είναι η Αθήνα, ο Πειραιάς, η Δραπετσώνα. Από τα παρθένα και απάτητα τοπία φτάνει στις πόλεις, τις δημιουργημένες και ίσως αλλοιωμένες από την ανθρώπινη απληστία. «Με ενδιαφέρει να δείξω πώς έχει συμβάλει ο άνθρωπος στην καταστροφή του περιβάλλοντος, ωστόσο δεν θέλω να γίνω καταγγελτικός. Ετσι κι αλλιώς η φωτογραφία έχει την τάση να ωραιοποιεί» μου λέει. Πράγματι ως έναν βαθμό αυτό κάνουν οι εικόνες της Αθήνας από ψηλά, αφού οι λεπτομέρειες της σκληρής καθημερινότητας εξαφανίζονται και τη θέση τους παίρνουν τα εκθαμβωτικά βραδινά φώτα.
Η ανθρώπινη παρουσία πάντως είτε λείπει είτε υπαινίσσεται στις εικόνες
αυτές. Μπορεί να φαίνεται ότι απομακρύνεται από το ανθρωποκεντρικό στοιχείο αλλά, όπως λέει ο ίδιος, «αραιά και πού ξαναγυρίζω, όχι με τον ίδιο τρόπο. Δέκα χρόνια μετά, το 1990, ξαναπήγα στο Πέραμα. Το παράδοξο είναι ότι ο ίδιος άνθρωπος που είχα γνωρίσει την πρώτη μέρα ήταν και ο μόνος που ζούσε ακόμη σε παράγκα και παραπονιόταν ότι τον είχαν εγκαταλείψει. Είδα μια άλλη γειτονιά. Δεν ξαναπήγα».
Η φωτογραφία ως τέχνη και μέσο επιβίωσης
Τον ρωτώ εάν αισθάνεται ότι κάνει τέχνη. «Το σημαντικό για εμένα είναι η ανάγκη να εκφραστώ. Πάντα με ενδιέφερε να βλέπω και να κρατάω στιγμές από αυτό που ζω. Και αυτό πιστεύω αρκεί για να το μεταφέρω στο κοινό. Δεν αισθάνομαι καλλιτέχνης. Υπάρχουν όροι που με ενοχλούν, όπως “εικαστικός φωτογράφος”. Εάν αυτό που κάνω είναι τέχνη, δεν μπορώ να το πω εγώ, θα κριθεί από τους άλλους και τον χρόνο. Εάν αξίζει τον κόπο μια δουλειά μου, θα το καταλάβουν και οι άλλοι. Δυστυχώς δεν μπορώ να λέω “κάνω την τρέλα μου και θα ζήσω από αυτό”. Κάνω κι άλλες δουλειές για την καθημερινή μου επιβίωση. Αυτό όμως μου δίνει την ελευθερία να περάσω καλά και να δημιουργήσω».
«Δεν αισθάνομαι καλλιτέχνης. Υπάρχουν όροι που με ενοχλούν, όπως “εικαστικός φωτογράφος”» Νίκος Μάρκου Φωτογράφος