Το «ελληνικό πάθημα» μέσα από τα μάτια των Ιταλών
Ο ρόλος του Τολιάτι και οι συμβουλές του Στάλιν. Το Ιταλικό ΚΚ μπαίνει στην κυβέρνηση Μπαντόλιο και διαχωρίζει τους φασίστες σε πριν και μετά την κυβέρνηση του Σαλό. Το «σύνδρομο του γατόπαρδου»
Με ποιον τρόπο είδαν οι Ιταλοί την εμφύλια τραγωδία που χτύπησε την πατρίδα μας; Ποιες ήταν οι διαφοροποιήσεις του «ελληνικού» και του «ιταλικού» ζητήματος; Πώς κατάφεραν οι Ιταλοί να αποφύγουν τελικά την εμφύλια σύρραξη; Ποια διδάγματα αποκόμισαν από
τον ελληνικό εμφύλιο; Για να μπορέσουμε να σχηματίσουμε μια εικόνα, πρέπει να εξετάσουμε τα πρόσωπα-κλειδιά αυτής της περιόδου και τον ρόλο που διαδραμάτισαν καθώς οι εξελίξεις έτρεχαν. Η διαφορά δυναμικότητας των στελεχών του ΚΚΕ και του PCI (Κομμουνιστικό Κόμμα Ιταλίας) έπαιξε σίγουρα σημαντικό ρόλο. Για τους Ιταλούς, η «ελληνική τραγωδία» (Tragedia Greca) αποτελεί συνώνυμο μιας «εθνικής εξέγερσης» (πολλές φορές αναφέρονται με τον νεολογισμό insurezzio-nalista) ενάντια στους Εγγλέζους η οποία ήταν εξαρχής καταδικασμένη και η οποία στην Ιταλία αποφεύχθηκε χάρη στη διορατικότητα του κομμουνιστή ηγέτη Παλμίρο Τολιάτι.
Παλμίρο Τολιάτι
Οταν οι φασίστες κήρυξαν εκτός νόμου το PCI και συνέλαβαν τον γραμματέα του Αντόνιο Γκράμσι και όλα τα εξέχοντα στελέχη του, το 1926, ο Παλμίρο Τολιάτι γλίτωσε από τύχη τη σύλληψη καθώς έλειπε στο εξωτερικό για εργασίες της Comintern (Κομμουνιστική Διεθνής) και από τότε οργάνωνε ολομέλειες του κόμματος στο εξωτερικό (Λιόν, Κολονία), ενώ το 1927 εκλέχτηκε γενικός γραμματέας του, αντικαθιστώντας τον Γκράμσι. Εμεινε πολλά χρόνια εξόριστος στη Σοβιετική Ενωση, λαμβάνοντας μέρος σε διάφορες λεπτές επιχειρήσεις για λογαριασμό του Στάλιν. Το 1935, με το ψευδώνυμο Ερκολι, έγινε μέλος της Γραμματείας της Comintern και συμμετείχε ενεργά στους διεθνείς σχεδιασμούς του παγκόσμιου κομμουνιστικού κινήματος, διαδραματίζοντας ενεργό ρόλο και στον εμφύλιο πόλεμο στην Ισπανία.
O Τολιάτι, ακολουθώντας πιστά τις οδηγίες του Στάλιν, κατάφερε να αποτρέψει μια επικείμενη σύρραξη στην Ιταλία προβάλλοντας, στις 31 Μαρτίου 1944, την αναγκαιότητα ενός μεγάλου αντιφασιστικού μπλοκ, μέσα στο οποίο θα έλιωναν σαν μέταλλα οι ταξικές αντιθέσεις. Στο αντιφασιστικό αυτό μπλοκ θα είχαν θέση τόσο οι φιλελεύθεροι και οι αριστεροί όσο και οι καθολικοί, αφού είχε φροντίσει να περιορίσει με κάθε τρόπο την αντικληρικαλιστική ρητορεία κάποιων συντρόφων του. Ο Τολιάτι έπαιξε σημαντικό ρόλο στην εδραίωση της μεταπολεμικής κοινωνικής ειρήνης, αναλαμβάνοντας το υπουργείο Δικαιοσύνης.
Η «Στροφή του Σαλέρνο»
Για τους Ιταλούς, «οι πολιτικές που ακολούθησαν το ΚΚΕ και το PCI ήταν παράλληλες μέχρι τις αρχές του 1944». Αυτό όμως επρόκειτο να αλλάξει στις 3 Μαρτίου 1944, όταν συναντήθηκαν στη Μόσχα οι Στάλιν και Τολιάτι, παρουσία των Μολότοφ και Βισίνσκι. 1
Στη συνάντηση αυτή, o Στάλιν συμβούλευσε τον Τολιάτι να επιστρέψει στην Ιταλία και να μην επιμείνει στην άμεση αποπομπή του βασιλιά Βιτόριο Εμανουέλε Γ΄, ο οποίος είχε συνεργαστεί με τον Μουσολίνι και τους Γερμανούς, αλλά να ενεργήσει ώστε να συμμετάσχουν οι κομμουνιστές στην κυβέρνηση εθνικής ενότητας του στρατάρχη Πιέτρο Μπαντόλιο, παλιού στελέχους του μουσολινικού καθεστώτος. Ο Τολιάτι εξηγούσε αργότερα στους συντρόφους και συνεργάτες του ότι ο Στάλιν έθετε ως προτεραιότητα
3.