Ενιο Μορικόνε
Μια συνέντευξη με έναν θρύλο... 15 χρόνια πριν
Εν συντομία
Ο Ενιο Μορικόνε μέσα από τη συνέντευξη που παραχώρησε στην Ελγκα Νταϊφά το 2005 στο Σύνταγμα.
Γιατί ενδιαφέρει
Ο ήχος της ζωής μας.
Στις 6 Ιουλίου έφυγε από τη ζωή ο Ενιο Μορικόνε. Ο θάνατός του έγινε γνωστός από τον ίδιο τον Μορικόνε με μια επιστολή που έγραψε λίγο πριν από το τέλος και τη δημοσιοποίησε ο δικηγόρος του ύστερα από εντολή του. Αν ο Μορικόνε ήταν κάποιος άλλος, αυτό θα έμοιαζε με φάρσα, όμως όχι. Ο μαέστρος μέσα από ένα κείμενο 160 λέξεων με τίτλο «Εγώ ο Ενιο Μορικόνε πέθανα» αποχαιρετά για ύστατη φορά όσους γνώρισε αλλά και εκείνους που τον αγάπησαν μέσα από το έργο του: «Επιλέγω να σας χαιρετήσω με αυτό τον τρόπο γιατί επιζητώ μια κλειστή κηδεία, δεν θέλω να ενοχλήσω».
Την επομένη όλα έγιναν όπως ήταν η επιθυμία του. Η αέρινη μουσική που συνέθεσε το 1986 για την ταινία «Η αποστολή» («Mission») τον συνόδευε στην ιδιωτική εξόδιο τελετή στο παρεκκλήσι της πολυκλινικής Campus Biomedico στη Ρώμη. Ηταν εκεί μόνο η στενή οικογένειά του: η επί 63 χρόνια σύζυγός του Μαρία, τα τέσσερα παιδιά τους, τα τρία εγγόνια τους. Αλλωστε για εκείνους είχε γράψει στον προσωπικό του επικήδειο «εύχομαι να καταλάβουν πόσο πολύ τους αγάπησα».
Μια εβδομάδα νωρίτερα ένα ατύχημα είχε προκαλέσει στον Μορικόνε κάταγμα στο ισχίο. Στα 92 του ο ακούραστος μετρ ξενυχτούσε στο σπίτι του στη Ρώμη γράφοντας τη νέα του σύνθεση για την ταινία που βασίζεται στο ομότιτλο βιβλίο του Οσκαρ Ουάιλντ «Το φάντασμα του Κάντερβιλ». Δεν πρόλαβε…
Η είδηση της απώλειάς του «πλημμύρισε» αντανακλαστικά τα social media, στο Facebook και το Twitter ανεβάζουν βίντεο και τα παγκόσμια ΜΜΕ μνημονεύουν τον ιδιοφυή, τον μέγιστο. Το ύστατο μπιζ σε εκείνον που άλλαξε τον τρόπο που βλέπουμε ταινίες. Το κάθε
σάουντρακ έγινε το σάουντρακ της δικής μας ζωής.
Συζήτηση με τον μαέστρο στην καλοκαιρινή Αθήνα
Συνάντησα τον Ενιο Μορικόνε τον Ιούλιο του 2005· είχε έρθει για να δώσει δύο συναυλίες στο Ηρώδειο. Εκείνο το καλοκαίρι το ελληνικό κοινό συζητούσε για πολύ καιρό την εμπειρία με τον Μορικόνε στο πόντιουμ. Σήμερα, 15 χρόνια έπειτα από εκείνη τη συζήτηση, διαβάζω ξανά τον επικήδειο που ο ίδιος συνέταξε. Μοιάζει με ερωτικό γράμμα αποχωρισμού στη σύζυγό του: «Σε εκείνη ο πιο οδυνηρός αποχαιρετισμός». Αν γνώριζα τότε τη λατρεία που τους ένωνε, θα τον είχα ρωτήσει μόνο για εκείνη και τον έρωτά τους. Ο Ενιο Μορικόνε πέθανε την Παγκόσμια Ημέρα του Φιλιού – ένα φιλί από τον Ενιο για τη Μαρία του, ένα φιλί από την αθανασία για τον μαέστρο.
Βρεθήκαμε σε ένα ζαχαροπλαστείο στην πλατεία Συντάγματος. Δεν χρειάστηκε να τον περιμένω ούτε δευτερόλεπτο. Ο Ενιο Μορικόνε εμφανίζεται κολλαριστός. Τίποτε πάνω του δεν είναι επιτηδευμένα καλλιτεχνικό. Συμπεριφέρεται σαν καλοκουρδισμένο μουσικό όργανο. Δεν σπαταλάει τον χρόνο του, σαν να υπακούει σε έναν αόρατο μετρονόμο. Τότε τα δύο Οσκαρ δεν υπήρχαν στο παλμαρέ του και εκείνος δεν έκρυβε την πικρία του. Στη συνέντευξή μας μίλησε με συχνές τελείες, δεν έβρισκε αφορμές για κόμματα και άσκοπα θαυμαστικά.
Η μουσική είναι προσωπικό χάρισμα ή κληρονομιά από τον μουσικό πατέρα σας;
Ο πατέρας μου ήταν ένας εξαιρετικός σολίστας τρομπέτας και εκείνος που με μύησε στην τέχνη της. Ημασταν σπίτι μουσικών, όμως τα χαρίσματα δεν πρέπει μόνο να τα ανακαλύψεις αλλά και να τα καλλιεργήσεις, να τα σπουδάσεις, γιατί αποκλειστικά και μόνο το ταλέντο δεν οδηγεί πουθενά.
Οπως κι εσείς, έτσι και τα παιδιά σας μεγάλωσαν με τη μουσική να πρωταγωνιστεί στη ζωή τους, ωστόσο μόνο ο Αντρέα είναι συνθέτης. Σας πικραίνει αυτό;
Ούτε με ενοχλεί ούτε με στενοχωρεί ούτε καν με απασχολεί. Θυμάμαι όταν ο Αντρέα σκεφτόταν να ασχοληθεί επαγγελματικά με τη μουσική τού είπα πως θα ήταν καλύτερα να ακολουθήσει έναν άλλο δρόμο. Είναι μακριά και επίπονη διαδρομή στην οποία ο καθένας είναι εντελώς μόνος του. Δεν έχει σημασία ποιος είναι ή δεν είναι ο γονιός σου. Είσαι μόνος με τις νότες.
Για κάποιους η μουσική είναι μια ρομαντική διαδικασία που έρχεται στη ζωή του δημιουργού ύστερα από έντονη συναισθηματική φόρτιση. Εσείς πώς και πότε γράφετε;
Απόλυτη πλάνη! Η έμπνευση είναι η αρχική ιδέα, είναι το παιχνίδι του μυαλού. Ομως τα ουσιαστικά κλειδιά για τη σύνθεση ενός μουσικού έργου είναι άλλα: η αδιαπραγμάτευτη πειθαρχία, οι αυστηροί κανόνες και φυσικά η αισθητική.
«Τα ουσιαστικά κλειδιά για τη σύνθεση ενός μουσικού έργου είναι η αδιαπραγμάτευτη πειθαρχία, οι αυστηροί κανόνες και η αισθητική»
Ενιο Μορικόνε
Συνθέτης
Για να απολαύσουμε ένα μουσικό έργο πρέπει να έχουμε γνώσεις μουσικής ή αρκεί η διάθεση να αφεθούμε στη μελωδία;
Δεν μπορώ να φανταστώ ότι κάποιος ακούει μουσική και ταυτόχρονα ασχολείται με άλλες, άσχετες δραστηριότητες. Η μουσική ακρόαση προϋποθέτει βούληση, παιδεία, αυτοσυγκέντρωση.
Η μουσική σας –είτε σάουντρακ είτε συμφωνική– ταξιδεύει τους ακροατές της. Σ’ εσάς τι προσφέρει η μουσική;
Είναι ο δικός μου τρόπος να μιλήσω, να εκφραστώ, να μοιραστώ. Είναι η γλώσσα μου.
Αν και ο μουσικός σας χαρακτήρας είναι πολυσχιδής, το ευρύ κοινό σάς έχει ταυτίσει με τα σπαγγέτι γουέστερν.
Αυτό που σχολιάζετε αποτελεί οφθαλμοφανή ένδειξη της έλλειψης κατάρτισης και γνώσης που έχουν κάποιοι για εμένα. Κάνοντας έναν απολογισμό σάς θυμίζω ότι τα γουέστερν αποτελούν μόλις το 7% της εργογραφίας μου.
Η συνεργασία με τον παλιό συμμαθητή σας Σέρτζιο Λεόνε άλλαξε για πάντα τη ζωή και την καριέρα και των δύο. Τι θα συνέβαινε αν ο Ενιο δεν είχε συναντήσει τον Σέρτζιο;
Με τον Σέρτζιο είχαμε μια ενδιαφέρουσα συνεργασία, σεβάστηκε το μουσικό στοιχείο μέσα στο έργο. Είναι διαφορετικό να αναπτύσσεις ένα μουσικό μοτίβο μέσα σε 20 δευτερόλεπτα και άλλο μέσα σε πέντε ή έξι κινηματογραφικά λεπτά που εκείνος μου έδινε. Ωστόσο θέλω να υπογραμμίσω πως η μουσική μου για το «Για μια χούφτα δολάρια» δεν είναι η καλύτερη που έχω γράψει. Ισως ο κόσμος τη μνημονεύει επειδή εντυπωσιάστηκε με τον πρωτοποριακό ήχο.
Είναι αλήθεια ότι η σχέση σας με τον Πιερ Πάολο Παζολίνι στο «120 μέρες στα Σόδομα» ήταν έκρυθμη;
Ο Παζολίνι δεν μου έδειξε την ταινία και μου έδινε ελάχιστα στοιχεία για το ύφος της μουσικής. Τελικά όταν είδα το φιλμ στις αίθουσες δεν μου άρεσε καθόλου. Δεν ήταν του γούστου μου.
Εχετε συνεργαστεί με τους Ντε Πάλμα, Πολάνσκι, Στόουν, Μπερτολούτσι. Ξεχωρίζετε κάποιον από αυτούς τους δημιουργούς;
Ολες ήταν ευτυχείς συναντήσεις, όμως δεν ξεχνάω τον Μπράιαν ντε Πάλμα στους «Αδιάφθορους»· ήταν εξαιρετικός. Προς το τέλος διαφωνήσαμε γιατί δεν ήθελα να προσθέσουμε μουσική θριάμβου στη σκηνή με τους αστυνομικούς, του πρότεινα εννέα εναλλακτικές. Εκείνος την επέλεξε… είχε δίκιο!
Αν και μετράτε πέντε οσκαρικές υποψηφιότητες, ακόμη δεν έχετε κερδίσει το πολυπόθητο χρυσό αγαλματάκι. Σας λείπει;
Δεν το βλέπω ως πρόβλημα. Εχω κερδίσει σημαντικότερα βραβεία που αποτελούν καταξίωση. Το Οσκαρ είναι σαν τη λαχειοφόρο αγορά. Βέβαια, αυτό δεν σημαίνει ότι όσοι βραβεύτηκαν ήταν μόνο τυχεροί, αλλά σίγουρα η τύχη παίζει ρόλο. Να σας εξομολογηθώ κάτι: στο σπίτι μου έχω μια λίστα σπουδαίων καλλιτεχνών που ουδέποτε βραβεύτηκαν. Σημαντικότερο είναι να αντέχει το έργο σου στον χρόνο.
Η καθημερινότητά σας είναι πλημμυρισμένη από νότες. Ποιος είναι ο ρόλος της σιωπής;
Θεμελιώδης! Η σιωπή είναι τα μεσοδιαστήματα της μουσικής, το alter ego της.
Στα έργα σας χρησιμοποιείτε λαρυγγισμούς αλλά και μια ποικιλία από όργανα (από φλογέρα, φυσαρμόνικα, κόρνα, κουδούνα και καμπανάκια μέχρι σφυρίγματα και γραφομηχανές). Ποιον ήχο της φύσης ζηλεύετε;
Υπέροχη ερώτηση, ίσως όλη τη φύση.
Στην προσωπική σας ζωή ποιος είναι ο διευθυντής ορχήστρας;
Εχω φίλους με τους οποίους παίζω σκάκι και φυσικά υπάρχει η οικογένειά μου. Είμαι ένας κλασικός πάτερ φαμίλιας με τέσσερα παιδιά και τη γυναίκα μου Μαρία να διευθύνει τα πάντα με απόλυτη μαεστρία.