Διαδρομές της σκέψης
Πολιτική, φιλοσοφία, ιστορία από κλασικούς και σύγχρονους διανοητές και επιστήμονες
Ο μονοδιάστατος άνθρωπος Χέρμπερτ Μαρκούζε
«Στην προηγμένη βιομηχανική κοινωνία βασιλεύει μια βολική, ήπια, συνετή, δημοκρατική ανελευθερία, σήμα κατατεθέν της τεχνικής προόδου». Με αυτήν τη φράση ξεκίνησε το 1964 ο Χέρμπερτ Μαρκούζε, μέλος της πρώτης γενιάς θεωρητικών της Σχολής της Φρανκφούρτης, το βιβλίο που θα επενεργούσε καταλυτικά στα κινήματα της αμφισβήτησης το 1968. Ο Γερμανός φιλόσοφος αντιμετωπίζει κριτικά τη νέα κοινωνική ολότητα που έχει απέναντί του, τον ελαστι κοποιημένο καπιταλισμό των ΗΠΑ, και στρέφεται ενάντια στην τεχνολογία και την κοινωνία της αφθονίας και της κατανάλωσης. Ενα κλασικό (και αυτονόητα επίκαιρο) δοκίμιο για την ανθρώπινη χειραφέτηση σε ιδιαίτερα προσεγμένη έκδοση υπό την επιστημονική επιμέλεια του επίκουρου καθηγητή Πολιτικής Θεωρίας στο τμήμα Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Κρήτης Αλέξανδρου Κουτσογιάννη.
Εμφύλιοι πόλεμοι – Μια ιστορία στο πεδίο ιδεών Ντέιβιντ Αρμιτατζ
«Η Μακρά Ειρήνη (σ.σ.: αφορά το βόρειο ημισφαίριο το διάστημα από το τέλος του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου έως το 2016, όταν κυκλοφόρησε το βιβλίο στις ΗΠΑ) βρίσκεται κάτω από μια μαύρη σκιά – τη σκιά του εμφύλιου πολέμου» σημειώνει στην εισαγωγή της μελέτης του ο καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ Ντέιβιντ Αρμιτατζ, ο οποίος προσπαθεί να κατανοήσει το νόημα και το πλαίσιο της έννοιας του εμφυλίου. Το έργο χωρίζεται σε τρία μέρη. Στο πρώτο ο Αρμιτατζ υποστηρίζει ότι η επινόηση της ιδέας του εμφυλίου έλαβε χώρα τον 1ο αιώνα π.Χ. στη Ρώμη. Στο δεύτερο μέρος χειρίζεται την πρώιμη σύγχρονη περίοδο, όπου ο ιστορικός εντοπίζει την επεξεργασία της έννοιας από φιλόσοφους και νομικούς της Δύσης. Στην τελευταία ενότητα εξετάζει τις αμφιλεγόμενες χρήσεις του εμφύλιου πολέμου στη σύγχρονη εποχή.
Ιστορία των εθνών και του εθνικισμού στην Ευρώπη Γκι Ερμέ
Ευσύνοπτη ιστορία της έννοιας και της υλικής πραγματικότητας του έθνους από τους καιρούς του Μεσαίωνα έως τις μέρες του 1996 (χρονιά που πρωτοεκδόθηκε το βιβλίο στη Γαλλία). Ο Γκι Ερμέ, ο οποίος μεταξύ άλλων διετέλεσε διευθυντής Σπουδών στο Εθνικό Iδρυμα Πολιτικών Επιστημών στο Παρίσι, επιχειρούσε να απαντήσει σε μια πλειάδα ερωτημάτων προκειμένου να διερευνήσει αν το σχήμα του έθνους-κράτους και ο εθνικισμός ετοιμάζονταν για το κύκνειο άσμα τους υποχωρώντας απέναντι στις νέες πληθυντικές ταυτότητες και στο ευρωπαϊκό υπερέθνος-κράτος; Ή μήπως αυτή η προσμονή θα ακυρωνόταν από τον εθνικιστικό παροξυσμό από τον οποίο διέπονταν οι χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ; Τα γεγονότα που κύλησαν από τότε στο αυλάκι της ιστορίας ήδη έχουν δώσει αρκετές απαντήσεις στον Γάλλο διανοητή.
Η άγνωστη ιστορία του εργατικού κινήματος των ΗΠΑ Ρίτσαρντ Ο. Μπόγερ – Χέρμπερτ Μ. Μορέ
Μια εμπεριστατωμένη επισκόπηση στους αγώνες του εργατικού κινήματος στον «νέο κόσμο». Μια θεώρηση της πάλης των εργαζομένων στις ΗΠΑ και παράλληλα μια καταγραφή της εξέλιξης του μονοπωλιακού καπιταλισμού. Οι συγγραφείς προσδιορίζουν την έναρξη του ανταγωνισμού μισθωτής εργασίας – κεφαλαίου μετά το τέλος του αμερικανικού εμφυλίου. Η έρευνά τους παρακολουθεί τη διαδρομή του συνδικαλιστικού κινήματος από το 1865 έως τον καιρό του μακαρθισμού – στην ιστόρησή τους αντλούν στοιχεία από πηγές, ενώ η αφήγησή τους διαθέτει ατόφιο δραματικό υπόβαθρο που καταφέρνει να ζωντανεύει θρυλικά πρόσωπα και συλλογικότητες του εργατικού κινήματος. Αξιομνημόνευτες η μετάφραση της Αθηνάς Παναγουλοπούλου και η επισταμένη επιμέλεια του Νίκου Σαραντάκου.
Τρομοκρατία
– Μια παγκόσμια ιστορία Ράνταλ Ντ. Λο
Ο καθηγητής Ιστορίας στο Birmingham-Southern College της Αλαμπάμα Ράνταλ Λο καταγράφει την ιστορική διαδρομή μέσα στους αιώνες μιας από τις δυνάμεις που σχηματοποιούν τους καιρούς μας και τροφοδοτούν το λαϊκό φαντασιακό, την τρομοκρατία. Ξεκινώντας την περιδιάβαση από την αρχαία Ασσυρία, την Ελλάδα και την Ινδία, ο Αμερικανός πανεπιστημιακός φτάνει έως τις μέρες μας, τις μέρες της δράσης του ISIS, οδηγώντας τον αναγνώστη στις μεταβαλλόμενες προσλαμβάνουσες για την τρομοκρατία κατά τη διάρκεια των αιώνων. Ατομική, συλλογικοτήτων, ομάδων, κομμάτων, κρατική, πολιτική, θρησκευτική, η τρομοκρατία ανοίγεται σε ένα ευρύ ιστορικό πεδίο, σε ένα πεδίο μακροϊστορίας στο οποίο ο Ράνταλ περιηγείται και ξεναγεί τους αναγνώστες παραθέτοντας τα στοιχεία της τεκμηριωμένης έρευνάς του. Την άρτια επιστημονική επιμέλεια ανέλαβε η Μαίρη Μπόση.
Αντέχουν οι ιδέες του Μαρξ; Ανιχνεύοντας μια σύγχρονη στρατηγική για την Αριστερά Συλλογικό έργο
Ποιος δεν έχει αναρωτηθεί αν έχει… παλιώσει ο Μαρξ (και ο κομμουνισμός) μέσα σε αυτό τον ορυμαγδό της διαρκούς εφόρμησης του κεφαλαίου που αντλεί δυνάμεις από την τεχνολογική επανάσταση, τη μιντιακή κυριαρχία και το ιδεολόγημα ΤΙΝΑ; Αν και μοιάζει ανίκητη, η κεφαλαιοκρατία χωλαίνει όπως δείχνουν οι σπίθες αντίστασης σε όλο τον πλανήτη, από το κίνημα «Black lives matter» μέχρι τα «κίτρινα γιλέκα», τη Χιλή και τον Λίβανο. Εννέα μαρξιστές θέτουν το ζήτημα της μαρξιστικής απάντησης στην επικαιρότητα σε προτάγματα κράτους, κοινωνίας, γεωπολιτικής και στρατηγικής, ενώ αναλύεται και η ιστορική εμπειρία. Ιδού μια εναλλακτική στην ΤΙΝΑ.
Μύηση στη φιλοσοφία για τους μη φιλοσόφους Λουί Αλτουσέρ
Πολλοί μιλούν αυθαίρετα για την ιδεολογική κυριαρχία της Αριστεράς. Πώς μπορεί να συμβαίνει στα τεμένη της αγοράς; Εδώ χρειάζεται μια βουτιά στην έννοια της κυρίαρχης ιδεολογίας και ο Λουί Αλτουσέρ την προσφέρει στο σπουδαίο έργο του που κάνει προσιτή τη φιλοσοφία στους μη ακαδημαϊκούς χωρίς να την κάνει απλοϊκή. Διαβάζουμε ένα σημείο με χαρακτήρα κανόνα: «Διότι κάθε τάξη που φτάνει στην εξουσία […] πρέπει να αναδιαμορφώσει όλη την προηγούμενη κοινωνική και πολιτική διάταξη προκειμένου να εδραιώσει την κυριαρχία της […] πρέπει να μετασχηματίσει τους κρατικούς μηχανισμούς που κληρονομεί, να υπερνικήσει τις αντιφάσεις τους […] πρέπει να συγκροτήσει, με μια ιδιαίτερη διεργασία ενοποίησης, αυτή την κυρίαρχη ιδεολογία που έχει ανάγκη για να επικρατεί…». Η μετάφραση έγινε από τον Τάσο Μπέτζελο.
Βενετία: Μια συνάντηση που στέριωσε απρόβλεπτα Γιάννης Μηλιός
Ξεκινώντας την πραγματεία του με την ανάλυση των θεμελιωδών νόμων του καπιταλισμού (μισθιακή σχέση, πλήρης εκχρηματισμός της οικονομίας, συγκέντρωση των μέσων παραγωγής και αποσύνδεση του καπιταλιστή από την καθαυτή εργασιακή διαδικασία, ο ελεύθερος ανταγωνισμός και η διαπλοκή – αλληλεξάρτηση των ατομικών κεφαλαίων μεταξύ τους ως συνολικό [κοινωνικό] κεφάλαιο και ο χρηματοπιστωτικός «τρόπος ύπαρξης» του κεφαλαίου), ο Γιάννης Μηλιός παραθέτει μαρξικές και μη μαρξικές προσεγγίσεις σχετικά με τη γένεση του καπιταλισμού προτού στρέψει την έρευνά του στις ιστορικές συνθήκες και στους παράγοντες που τελικά οδήγησαν στην επικράτηση του καπιταλισμού στον κοινωνικό σχηματισμό της Βενετίας κατά το δεύτερο μισό του 14ου αιώνα.
Η γκιλοτίνα επί το έργον Γκριγκόρι Π. Μαξίμοφ
Αν και ο αναρχικός Γκριγκόρι Πέτροβιτς Μαξίμοφ έλαβε μέρος στη Ρωσική Επανάσταση, πολύ γρήγορα οι προσδοκίες του διαψεύστηκαν από την πολιτεία των μπολσεβίκων. Εγκατέλειψε τις γραμμές του Κόκκινου Στρατού, ενώ το 1921, τις μέρες της Κρονστάνδης, φυλακίστηκε για τις αναρχικές ιδέες του. Εφυγε από τη Σοβιετική Ενωση για να καταλήξει μετανάστης στις ΗΠΑ. Στο έργο του «Η γκιλοτίνα επί το έργον. Οι αναρχικοί στη ρωσική επανάσταση και η λενινιστική αντεπανάσταση» ο Μαξίμοφ κατευθύνει την κριτική του για τον σοβιετικό ολοκληρωτισμό στον Λένιν και στη θεωρία του ανοίγοντας το θέμα έως τον «πολιτικό μαρξισμό». Παραθέτοντας ντοκουμέντα, ο Ρώσος αναρχικός καταδεικνύει τη δυσχερή συνθήκη στην οποία ζούσαν και δραστηριοποιούνταν οι σύντροφοί του έως και το 1939. Τη μετάφραση υπογράφει ο Γιώργος Μερτίκας και την επιμέλεια ο Κώστας Δεσποινιάδης.