Το «παλιό» δεν παραδίδεται

Ηταν η πρώτη απόπειρα του ελληνικού λαού να απαλλαγεί από τον ασφυκτικό εναγκαλισμό του δεξιού κράτους βίας και καταστολής. Η δεκαετία του 1960 συνοδεύτηκε από σειρά εξελίξεων, οικονομικών και παραγωγικών, στο εσωτερικό μιας κοινωνίας που έβγαινε από τον μετεμφυλιακό ζόφο και αναζητούσε διεξόδους στο σύγχρονο ευρωπαϊκό περιβάλλον. Και από μια πρωτοφανή πολιτιστική έκρηξη των μεγάλων Ελλήνων δημιουργών.

Ως πλέον πρόσφορη επιλογή παρουσιαζόταν η ετερογενής Ενωση Κέντρου. Η εκλογική νίκη του Γεώργιου Παπανδρέου το 1964 με 52,72% αποτέλεσε την εισαγωγή σε μια νέα φάση. Εκεί εναπέθεσε –περισσότερο ή λιγότερο σοφά– τις ελπίδες του ο ελληνικός λαός.

Το παλιό σύστημα, όμως, δεν εννοούσε να παραδοθεί. Τα ανάκτορα επέμεναν ζηλότυπα να κρατούν τα κλειδιά του στρατεύματος που το ήθελαν «Ηρακλέα» του στέμματος. Οι Αμερικανοί και γενικότερα η Δύση ανησυχούσαν για κάποιες ανεξαρτησιακές ή ριζοσπαστικές αναφορές του Ανδρέα Παπανδρέου. Και το παλιό κατεστημένο δεκαετιών βιαζόταν να επανακάμψει στην εξουσία.

Προς τον σκοπό χρησιμοποιήθηκαν όλα τα μέσα. Θεμιτά και –κυρίως– αθέμιτα. Αξιοποίηση των ηγετικών διαγκωνισμών στο κέντρο, πριμοδότηση (πολιτική, επικοινωνιακή, οικονομική) της διάσπασης της κυβερνητικής πλειοψηφίας. Βρέθηκαν οι πρόθυμοι της Αποστασίας: ο Νόβας, πρώτος εντολοδόχος πρωθυπουργός που δεν ευδοκίμησε. Και ακολούθησαν Στεφανόπουλος, Τσιριμώκος, Μητσοτάκης, Τούμπας, Γαρουφαλιάς, Κωστόπουλος, Γιαμάς και άλλοι 32.

Αξιοποιήθηκε ακόμη και ο θλιβερής μνήμης Γρίβας, κατοχικός χίτης, για να στηθεί η σκευωρία του ΑΣΠΙΔΑ εναντίον δημοκρατικών αξιωματικών και του Ανδρέα.

Η μεγάλη κοινωνική πλειοψηφία και βέβαια η Αριστερά δεν παρέμειναν ουδέτερες. Εν γνώσει της η Αριστερά συντάχθηκε και υποστήριξε, διλημματικά έστω, τον «πρωθυπουργό των Δεκεμβριανών» Γεώργιο Παπανδρέου. Απαίτησε με το σύνθημα 1-1-4 τον σεβασμό του ακροτελεύτιου άρθρου του συντάγματος. Εισέφερε στον «φόρο του αίματος» με ένα εκλεκτό στέλεχός της: τον Σωτήρη Πέτρουλα.