Ο ΤΥΠΟΣ ΚΑΙ Η ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
Κυριαρχούν οι λέξεις προδοσία, συνωμοσία, ανωμαλία, διαφθορά και αυλόδουλος, ανδρείκελο, αποστάτης, αυλοκόλακας ενώ στηλιτεύονται περιπτώσεις χρηματισμού
Η κοινωνική – πολιτική μάχη μέσα από τις σελίδες της «Αυγής»
Της Ηλέκτρας Ζαργάνη Δημοσιογράφου
ΟΤύπος δίνει διευρυμένες δυνατότητες κατανόησης και πρόσληψης της ιστορικής πραγματικότητας. Οι εφημερίδες δεν παρουσιάζουν απλώς ειδήσεις, αλλά εκφράζουν απόψεις, δημοσιεύουν αναλύσεις και προσπαθούν να παρέμβουν δραστικά στην κυρίαρχη δημόσια σφαίρα της εκάστοτε εποχής. Ως εκ τούτου, τα άρθρα, τα σχόλια, οι αναλύσεις, ακόμη και οι γελοιογραφίες φωτίζουν την εποχή και γίνονται κομμάτι της συλλογικής μνήμης. Τα γεγονότα της Αποστασίας του 1965, που είναι ευρέως γνωστά ως «Ιουλιανά», αποτέλεσαν την αρχή της αποσταθεροποίησης του πολιτικού συστήματος στην Ελλάδα, η οποία κορυφώθηκε με το στρατιωτικό πραξικόπημα της 21ης Απριλίου του 1967. Παράλληλα πυροδότησαν μια έκρηξη διαμαρτυριών και αγώνων με κοινωνικά και ταξικά χαρακτηριστικά. «Κάποιοι συνηθίζουν να μιλάνε για τον αυθορμητισμό του γαλλικού Μάη του 1968. Ομως η Αθήνα του 1965 βρισκόταν πιο μπροστά. Εδινε το νόημα μιας νέας εποχής που άρχιζε με την άμεση επέμβαση του λαού στους δρόμους αντίθετα με τις υπάρχουσες τότε κομματικές γραμμές. Μια έκρηξη διαφορετική από τα σχήματα που μέχρι τότε γνωρίζαμε. Η απέραντη κοινωνική δυσαρέσκεια που δεν ήταν μόνο οικονομική οδήγησε εκατοντάδες χιλιάδες λαού σε πρωτοφανείς αγώνες διαρκείας. Ο Ιούλιος του 1965 θα μείνει στην ελληνική ιστορία» υποστηρίζει ο ιστορικός Δ. Λιβιεράτος στο βιβλίο «Ιουλιανά 1965» (Εκδόσεις Προσκήνιο).
Επικαιροποίηση Ιστορίας – Ερευνες του Τύπου
Ολες οι εφημερίδες της εποχής κατέγραψαν τα γεγονότα, δημοσίευσαν ρεπορτάζ, αναλύσεις και άρθρα γνώμης ενώ προσπάθησαν να παρέμβουν στον πολιτικό και δημόσιο διάλογο.
Τα ιστορικά γεγονότα έχει αξία να τίθενται στο επίκεντρο ως πεδίο για σύγχρονους προβληματισμούς, χωρίς βέβαια να είναι το ζητούμενο η γενίκευση άνευ όρων και η διεξαγωγή απόλυτων συμπερασμάτων μέσω του Τύπου. Εξάλλου οι εφημερίδες δεν είναι μόνο φορείς πληροφοριών αλλά και όργανα άσκησης επιρροής. Στις έρευνες του Τύπου είναι σημαντικό να λαμβάνεται υπόψη όχι μόνο η ιστορική αλλά και η επικοινωνιακή διάσταση της εκάστοτε εφημερίδας.
Η εφημερίδα «Αυγή» είναι ξεκάθαρο ότι συνέβαλε στην κοινωνική διεκδίκηση και πρωτοστάτησε στη διοργάνωση των κινητοποιήσεων. Μελετήσαμε το περιεχόμενο της εφημερίδας για το διάστημα 1-15 Αυγούστου του 1965 και καταγράψαμε συνολικά 136 άρθρα που αναφέρονται στα γεγονότα της Αποστασίας. Ως μονάδα καταγραφής ορίσαμε το δημοσίευμα (άρθρο) και στη συνέχεια το σύνολό τους καταχωρήθηκε σε βάση δεδομένων (base des donnés) και έγινε η επεξεργασία τους. Τη Δευτέρα 2 Αυγούστου του 1965 και τη Δευτέρα 9 Αυγούστου του 1965 η εφημερίδα δεν κυκλοφόρησε. Τα δημοσιεύματα περιγράφουν αναλυτικά τις πολιτικές εξελίξεις, καλούν καθημερινά σε διαδηλώσεις και αναλύουν τα αίτια της κρίσης και τις λύσεις που προτείνει η ΕΔΑ για να επιστρέψει η χώρα στη δημοκρατία.
Ο αντίκτυπος των γεγονότων της Aποστασίας στην κοινή γνώμη φαίνεται ξεκάθαρα από τις ανοδικές τάσεις στις πωλήσεις της «Αυγής». Η μηνιαία κυκλοφορία της εφημερίδας αυξήθηκε σημαντικά τον Αύγουστο του 1965, καθώς πούλησε συνολικά 942.220 φύλλα (ΕΙΗΕΑ) έναντι 853.336 του Ιουλίου του ίδιου έτους. Η κυκλοφορία της «Αυγής» αυξήθηκε κατά 200.000 φύλλα μετά την Αποστασία, καθώς προτού ξεσπάσουν τα γεγονότα, δηλ. τον Ιούνιο του 1965, οι πωλήσεις της έφταναν μόλις τα 668.048 φύλλα.
«Επέφεραν στους Νόβηδες μεγάλες νίλες»
Τα δημοσιεύματα είναι αρνητικά απέναντι στους αποστάτες σε ποσοστό 92,6% και υιοθετούν πολύ σκληρούς χαρακτηρισμούς, ενώ τα ελάχιστα ουδέτερα δημοσιεύματα (7,4%,) προέρχονται κυρίως από αναλύσεις του ξένου Τύπου για τις εξελίξεις στην Ελλάδα, με έμφαση στους λάθος χειρισμούς του βασιλιά και στην αδυναμία των πολιτικών φορέων να διαχειριστούν την κρίση, χωρίς να χαρακτηρίζουν ανοιχτά τους αποστάτες. (Πίνακας 1)
Σε σχέση με τον τύπο του δημοσιεύματος, τα μισά από αυτά (50%) αποτελούν έρευνα – ρεπορτάζ για τα γεγονότα των ημερών. Τα άρθρα ανάλυσης – γνώμης είναι αρκετά (18,4%) και αποτυπώνουν ξεκάθαρα τη στόχευση της εφημερίδας να δώσει μια πιο βαθιά ερμηνεία για τις εξελίξεις. Το βασικό θέμα εμφανίζεται σε ποσοστό 12,5% και το κύριο άρθρο σε ποσοστό 11,8 %. Οι συγκεκριμένες στήλες είναι αφιερωμένες σχεδόν αποκλειστικά στις συνέπειες της Αποστασίας και τις διαφαινόμενες εξελίξεις. Τέλος, σε ποσοστό 7,4% η εφημερίδα διαθέτει κάποια παραπολιτική στήλη – σχόλιο σχετικά με την Αποστασία. (Πίνακας 2)
Η «Αυγή» δημοσιεύει ελάχιστες διαφημίσεις, ενώ φιλοξενεί αρκετές γελοιογραφίες που προσπαθούν να απονομιμοποιήσουν με χιουμοριστικό τρόπο την κυβέρνηση Γεωργίου Αθανασιάδη-Νόβα και τους αποστάτες. Οι περισσότερες φωτογραφίες απεικονίζουν τις διαδηλώσεις και κινητοποιήσεις εκείνης της περιόδου, ενώ συχνά δημοσιεύονται σατιρικά στιχάκια για τους αποστάτες, με έμφαση στον Νόβα και στην ιδιότητα του ως ποιητή. Για παράδειγμα, σε δημοσίευμα στις 6 Αυγούστου του 1965 υπάρχουν οι εξής στίχοι: «Τιμή σε όσους φυλάγουν Θερμοπύλες και επέφεραν στους Νόβηδες μεγάλες νίλες».