«Δάνειο» γέλιου
Οι Σωτήρης Χατζάκης και Δημήτρης Μυλωνάς μας ταξιδεύουν στον κωμικοτραγικό κόσμο του τραπεζικού συστήματος
Εν συντομία
Ενα θεατρικό «Δάνειο», δύο καλλιτέχνες και ένας διάλογος για τη σύγχρονη πραγματικότητα.
Γιατί ενδιαφέρει
Η ζωή μας στη σκηνή.
Το ραντεβού μας με τον Σωτήρη Χατζάκη και τον Δημήτρη Μυλωνά κανονίστηκε στο Από Μηχανής Θέατρο στο Μεταξουργείο. Μια συζήτηση για οποιοδήποτε δάνειο ίσως θα ήταν άνευ ουσίας, για το συγκεκριμένο όμως ξεκίνησε, ως όφειλε, από την ανατομία του σύγχρονου καπιταλισμού για να καταλήξει στο πώς και γιατί η τιμωρητική διάσταση της γενετήσιας πράξης θεωρείται κωμικό εύρημα.
Εφημερεύοντες ηθοποιοί και το θέατρο επί Covid-19
Η κουβέντα ξεκινάει από το είδος του έργου και τη συνεργασία τους. «Η σχέση μας έχει χτιστεί από παλιά και η αισθητική μας είναι κοινή. Σχετικά με το έργο, είναι μια μαύρη κωμωδία αλλά δεν είναι μια απλή κωμωδία. Είναι ένα βραβευμένο κείμενο στο οποίο ο συγγραφέας τραβάει την υπόθεση στα άκρα, κάτι το οποίο συμβαίνει καθημερινά με τον τρόπο που λειτουργούν το ανάλγητο σύστημα και η εξουσία» λέει ο Δημήτρης Μυλωνάς. Από την πλευρά του ο Σωτήρης Χατζάκης τόνιζει ότι «μιλώντας για τη συνεργασία έχουμε και οι δύο την εμπειρία της μαθητείας, κάτι που δεν συμβαίνει στις μέρες μας και αυτό μας οδήγησε σε μια αρμονική σχέση όπου ο καθένας κρατάει την ιδιότητά του. Θα σας πω για τον συγγραφέα, τον Τζόρντι Γκαλθεράν, ο οποίος είναι ένας δημιουργός πολύ σωστά προετοιμασμένος από την πολιτιστική δομή του ισπανικού κράτους. Στην Ισπανία υπάρχουν πολλά και σημαντικά σεμινάρια και εργαστήρια για την τέχνη και οι καλλιτέχνες ανταμείβονται δίνοντας την προσοχή τους στο έργο τους και όχι στην επιβίωσή τους».
Η ιστορία έχει να κάνει με έναν απελπισμένο άντρα ο οποίος επισκέπτεται έναν τραπεζίτη προκειμένου να ζητήσει ένα μικρό δάνειο. Σε περίπτωση δε που δεν το εγκρίνει τον απειλεί ανοιχτά ότι «θα πηδήξει τη γυναίκα του». Ο Σωτήρης Χατζάκης σχολιάζει ότι «η ιστορία ξεκινάει με μια άνιση σχέση στην οποία η απελπισία κοντράρεται με την έπαρση και την αλαζονεία. Η απειλή εναντίον του πυρήνα της ζωής του τραπεζίτη τον αφυπνίζει και οι εναλλαγές μεταξύ κυνηγού και θηράματος, θύτη και θύματος είναι συνεχείς. Το νόημα του έργου είναι να γνωρίσει ο άνθρωπος τη ζωή και να τη ζήσει. Πιστεύω ότι οι θεατές θα γελάσουν και θα ξορκίσουν αυτά που οι περισσότεροι έχουν βιώσει από το σύστημα».
Κάνοντας μια παρένθεση στα της παράστασης, ρωτήσαμε τον Δημήτρη και τον Σωτήρη το πώς φαντάζονται τα θεατρικά πράγματα το επόμενο χρονικό διάστημα αλλά και για τις διαδικτυακές παραστάσεις. «Θα απαντήσω τόσο ως καλλιτέχνης όσο και ως επιχειρηματίας. Σίγουρα το υπουργείο Πολιτισμού βρέθηκε απροετοίμαστο για τις συγκεκριμένες συνθήκες. Οι χρόνιες παθογένειες βγήκαν στην επιφάνεια και δεν υπάρχει κανένα όραμα για τον πολιτισμό. Πολλοί ίσως σκεφτούν διαφορετικό ρεπερτόριο από αυτό που είχαν ετοιμάσει, ίσως με λιγότερους συντελεστές και πιο μαζεμένα έξοδα. Προσωπικά μιλώντας, σε κάθε κρίση με πιάνει μεγαλύτερη μανία δημιουργίας και πηγαίνω πιο επιθετικά. Η μοιρολατρία γίνεται δυστυχώς συνήθεια. Για τις παραστάσεις μέσω διαδικτύου, θεωρώ ότι μια θνησιγενής τέχνη δεν μπορεί να αποτυπωθεί σε μια οθόνη. Ακόμη και το λάθος, η γκριμάτσα και το βήξιμο είναι η απόλυτη γοητεία της ζωντανής παράστασης, παρουσία θεατών φυσικά, έστω και ελάχιστων, έστω και ενός» απαντά ο Δημήτρης Μυλωνάς.
Ο Σωτήρης Χατζάκης συνεχίζει λέγοντας ότι «ο ηθοποιός πρέπει να εφημερεύει όπως οι γιατροί και τα φαρμακεία ώστε να προσφέρει αυτό που πρέπει στον θεατή. Οι ρόλοι που παίζουμε είναι εκδοχές της ίδιας της ζωής. Μιλώντας για το ανθρώπινο σώμα, το οποίο είναι το μέσο έκφρασής μας, πλέον κατηγορείται ότι μπορεί να γίνει δολοφόνος με όσα συμβαίνουν με την πανδημία. Το σώμα έχει κατηγορηθεί
«Ζούμε την παγκοσμιοποίηση του απάνθρωπου»
Σωτήρης Χατζάκης
«Ο άνθρωπος μπορεί να γίνει πολυμήχανος λόγω ανάγκης»
Δημήτρης Μυλωνάς
και στο παρελθόν και έχει τιμωρηθεί με πολύ σκληρό τρόπο. Θα φτάσουμε να μιλάμε για προτεσταντικό θέατρο με τους κανόνες και τις αποστάσεις. Χρειάζονται αλληλεγγύη και ανθρωποκεντρική συνείδηση από όλους μας. Σχετικά με τις διαδικτυακές παραστάσεις, η τέχνη του θεάτρου κινδυνεύει όχι μόνο γιατί μια παράσταση είναι ένα σύνολο από μοναδικές στιγμές, αλλά κι επειδή για ανθρώπους με ελάχιστη σχέση με την τεχνολογία όπως εγώ όλο αυτό θα είναι μια τεράστια απώλεια. Κάπως έτσι ένιωσα όταν σταματήσαμε να γράφουμε στο χαρτί. Υπάρχει βιωματική εμπειρία σε αυτά που επιλέγουμε».
Μια σεξιστική απειλή και ο έρωτας σαν τιμωρία
Η φράση του απελπισμένου ήρωα του έργου μάς έφερε στην ερώτηση αν η γυναίκα θεωρείται ακόμη περιουσιακό στοιχείο του άντρα. Ο Σωτήρης παίρνει τον λόγο: «Η αντίληψη που έχει ο τραπεζίτης είναι πατρογραμμική. Η γυναίκα αποτελεί μέρος της περιουσίας του, αλλά έχει αποδειχτεί ιστορικά ότι η γυναίκα εξεγείρεται, ειδικά στις τοξικές σχέσεις. Μέσα από την ίδια τη ζωή βρίσκουμε την τέχνη και όχι το αντίστροφο, κάτι που μας διδάσκει η ίδια η παράσταση».
Συζητώντας για το ανθρώπινο σώμα, ρωτήσαμε αν στη συγκεκριμένη παράσταση αυτό απεικονίζεται ως μέσο εκδίκησης. «Ο τραπεζίτης έχει ένα απενεργοποιημένο σώμα, όπως ομολογεί και ο ίδιος. Η ερωτική απειλή σε συνδυασμό με την κτητικότητα δημιουργούν μια τέτοια υπόσταση. Κάτι ανάλογο συναντάμε στις “Βάκχες” όπου ο Διόνυσος εκδικείται τον Πενθέα γιατί δεν αναγνωρίζει τη θηλυκή πλευρά. Η παράσταση έχει πολλά στοιχεία από την ισπανική commedia dell arte, η οποία παραδοσιακά συγκρουόταν με την Kαθολική Eκκλησία. Εν κατακλείδι μπορώ να πω ότι η παράσταση δείχνει σε όλα τα επίπεδα πόσο σημαντικό είναι το ανθρώπινο σώμα» λέει ο Σωτήρης Χατζάκης.
Ο λόγος περνά στον Δημήτρη Μυλωνά: «Ο ένας χαρακτήρας χρησιμοποιεί τη θέση του στην τράπεζα για να φανεί πιο ισχυρός, ενώ ο απελπισμένος ανθρωπάκος χρησιμοποιεί τα σωματικά του προσόντα ως άντρας για να μπορέσει να φανεί απειλητικός. Στην πορεία υπάρχουν η ανατροπή και η μεταμόρφωση των σωμάτων».
Ωστόσο η ατάκα «αν δεν μου δώσετε το δάνειο, θα πηδήξω τη γυναίκα σας» είναι απόλυτα σεξιστική και δείχνει μία στρεβλή προσέγγιση της ερωτικής πράξης. «Το θέατρο χρησιμοποιεί ορισμένα κλισέ τα οποία συναντούμε στους περισσότερους συγγραφείς, Ελληνες και ξένους, κλασικούς και μη, με πρώτο και καλύτερο τον Αριστοφάνη. Αυτό που δεν κάνει το έργο σεξιστικό είναι ο λόγος που ο πρωταγωνιστής διατυπώνει αυτή την αποστροφή. Είναι η τελευταία του λύση, είναι απεγνωσμένος. Ολοι μπορούμε να γίνουμε πολυμήχανοι σπρωγμένοι από την ανάγκη».
Ο Σωτήρης συμπληρώνει ότι «ο υπερβολικός δικαιωματισμός είναι ένας παραθρησκευτικός και ακραίος συντηρητισμός. Είμαστε στο έλεος μιας κτηνώδους βίας του συντηρητισμού με τις συνθήκες στις οποίες ζούμε. Απαγορεύτηκε στις ΗΠΑ το “Οσα παίρνει ο άνεμος”, λίγα χρόνια πριν σταμάτησε το “House of cards” λόγω του σκανδάλου με τον Κέβιν Σπέισι και όλα αυτά για να παραμείνει ομαλά στρωμένος ο δρόμος για τον πρόεδρο μιας υπερδύναμης χωρίς καταγγελίες για το σύστημα. Αυτό που πρέπει να μάθουμε από το έργο είναι ότι δεν υπάρχει ασφάλεια για κανέναν όταν η δημοκρατία είναι υψηλού κινδύνου. Πρέπει να διεκδικείται καθημερινά γιατί η πιο συνηθισμένη απειλή για τη δημοκρατία είναι οι ίδιοι που εκπροσωπούν τους θεσμούς της. Αυτό συμβαίνει με το τραπεζικό σύστημα στο έργο. Ζούμε την παγκοσμιοποίηση του απάνθρωπου».
Ο Δημήτρης παίρνει τον λόγο στην αποφώνηση: «Στο χρηματιστήριο παίζουν ακόμη και τα ποσοστά βροχής στη Βενεζουέλα. Ζούμε τα αποτελέσματα της πτώσης των πρώην ανατολικών καθεστώτων, καθώς τότε υπήρχε μια θεωρητική ισορροπία, ανεξάρτητα από τα πιστεύω του καθενός. Ζούμε και κινούμαστε σε έναν απάνθρωπο μονόδρομο με μια εικόνα, ένα πρόταγμα, μια και μόνη πρόταση και όποιος πράξει διαφορετικά θα θεωρηθεί απλώς γραφικός».