Δεν μπορούσα να φανταστώ ότι ένας αρχαιολογικός χώρος δεν έχει νερό

Συζήτηση με την προϊσταμένη της Γενικής Διεύθυνσης Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς για τις Μυκήνες μετά την πυρκαγιά

«Οι αρχαιολογικοί χώροι είναι η περιουσία μας και πρέπει να κάνουμε το παν για να τους προστατεύουμε»

Αναζητήσαμε την προϊσταμένη της Γενικής Διεύθυνσης Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς Πολυξένη Αδάμ-Βελένη μετά την αυτοψία που επιχείρησε στις Μυκήνες προκειμένου να συζητήσουμε για τις φθορές που υπέστη ο αρχαιολογικός χώρος και τις ελλείψεις στα συστήματα πυρασφάλειας και πυρόσβεσης.

Επισκεφτήκατε τις Μυκήνες προκειμένου να κάνετε αυτοψία. Ποια είναι τα συμπεράσματά σας για τις συνέπειες της φωτιάς πάνω στις αρχαίες πέτρες;

Πήγα την 1η Σεπτεμβρίου στον χώρο, όπου έκανα λεπτομερειακή αυτοψία μαζί με την προϊσταμένη της Διεύθυνσης Συντήρησης Αρχαίων και Νεωτέρων Μνημείων Μαρία Μερτζάνη και την προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Αργολίδος Αλκηστη Παπαδημητρίου. Αυτό που είδαμε με μεγάλη ευχαρίστηση ήταν ότι δεν έχουν βλαφτεί τα οικοδομικά κατάλοιπα, ο λίθος των κτιρίων – σε κάθε πυρκαγιά υπάρχει ο κίνδυνος να παραμείνει πολλή ώρα η φωτιά και η θερμοκρασία να δημιουργήσει ανεπανόρθωτη βλάβη στους λίθους. Αυτό αποφεύχθηκε διότι η φωτιά ξεκίνησε έξω από τον αρχαιολογικό χώρο, πολύ κοντά όμως. Δεν ξέρουμε πώς ξεκίνησε ούτε η προϊσταμένη μπορεί να υποθέσει την αιτία. Εσπευσαν αμέσως να τη σβήσουν, ωστόσο ο άνεμος, κατά τα λεγόμενα των παρόντων, γύρισε και άρχισε να κατευθύνεται προς τον αρχαιολογικό χώρο. Αμέσως αντέδρασαν οι φύλακες και έβγαλαν τους περίπου 150 επισκέπτες με ασφάλεια. Στη συνέχεια ο άνεμος έφερε τη φωτιά μέσα στον αρχαιολογικό χώρο, απ’ όπου πέρασε

εν ριπή οφθαλμού, όμως ξαναγύρισε και την έβγαλε έξω από τον χώρο. Αυτά έγιναν σε σύντομο χρονικό διάστημα.

Πληρούσαν οι Μυκήνες τους όρους πυρασφάλειας και πυρόσβεσης; Ας πούμε, υπήρχε όχημα της πυροσβεστικής σταθμευμένο στην περιοχή;

Οχι, πυροσβεστικό όχημα δεν υπήρχε. Πριν από μερικά χρόνια υπήρχαν πυροσβεστικά οχήματα. Αυτό γίνεται με συνεργασία των υπηρεσιών. Το ζητάει η αρχαιολογική και τις περισσότερες φορές συνεργάζονται, όπως συμβαίνει στην Επίδαυρο ή την Ολυμπία. Για ποιον λόγο φέτος δεν υπήρχε, δεν το γνωρίζω· είναι ένα θέμα αυτό. Σήμερα εισηγήθηκα να γίνει αγορά υδροφόρων οχημάτων που να ανήκουν στις αρχαιολογικές υπηρεσίες και να βρίσκονται έξω από κάθε αρχαιολογικό χώρο. Θα δούμε εάν θα εισακουστώ.

Στις Μυκήνες υπάρχουν δύο πολύ μεγάλες δεξαμενές πολλών τόνων στις δυο άκρες του χώρου με σωλήνες που φτάνουν μέχρι τον πυρήνα του αρχαιολογικού χώρου, το ανάκτορο και τους τάφους, όμως δεν χρειάστηκε να γίνει χρήση τους γιατί η φωτιά έφυγε γρήγορα. Το γεγονός ότι στην περιοχή η βλάστηση είναι τόσο χαμηλή έσωσε τον χώρο. Μείζονος σημασίας είναι και το γεγονός ότι εκεί υπήρχαν δύο εργάτες, μόνιμοι υπάλληλοι της υπηρεσίας, σε όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού και οι ίδιοι δήλωσαν ότι θέλουν να βρίσκονται συνεχώς στις Μυκήνες και συνεχώς αποψιλώνανε. Η αποψίλωση σώζει την κατάσταση στους αρχαιολογικούς χώρους. Γι’ αυτό εμείς όλα τα χρόνια ξεκινάμε αυτές τις αποψιλώσεις από νωρίς. Η προϊσταμένη της τοπικής εφορείας αρχαιοτήτων φρόντισε ώστε να μην υπάρχουν ξερά χόρ

τα στις Μυκήνες, φροντίδα για την οποία πρέπει να την επαινέσουμε. Οι εργάτες δε, αν και ήταν Κυριακή και δεν είχαν υπηρεσία, όταν άκουσαν ότι έπιασε φωτιά πήγαν να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους.

Εχει γίνει λόγος για την καθυστερημένη άφιξη της πυροσβεστικής στην περιοχή.

Από όσο άκουσα έκανε 50 λεπτά (σ.σ.: η απόσταση Αργους – Μυκηνών είναι 13,6 χλμ.).

Διαπιστώσατε προβλήματα στο σύστημα πυρασφάλειας;

Μια μεγάλη παράλειψη είναι η έλλειψη σύνδεσης με το δίκτυο υδροδότησης του δήμου. Δεν το γνώριζα προσωπικά αυτό – δεν μπορούσα να φανταστώ ότι ένας αρχαιολογικός χώρος δεν έχει νερό, δεν πάει το μυαλό κανενός ανθρώπου! Σε ποια εποχή είμαστε και δεν έχει νερό; Μου φάνηκε περίεργο. Απ’ ό,τι λέει η εφορεία, επανειλημμένα ζητούσε εγγράφως από τον δήμαρχο να κάνει τη σύνδεση. Σήμερα έμαθα επίσης ότι και το ίδιο το χωριό των Μυκηνών τα τελευταία χρόνια πήρε νερό, εξυπηρετούνταν κυρίως με γεωτρήσεις. Δεν είναι δυνατόν να έχεις τέτοιον αρχαιολογικό χώρο στον δήμο σου και να τον αντιμετωπίζεις έτσι. Ελπίζω τώρα να το καταλάβει.

Αντιμετωπίζουν αντίστοιχα ζητήματα άλλοι αρχαιολογικοί χώροι;

Θα κοιτάξουμε εάν υπάρχουν και άλλες τέτοιες περιπτώσεις· αυτήν τη στιγμή το ερευνούμε. Οι μεγάλοι αρχαιολογικοί χώροι, όπως οι Μυκήνες, έχουν σύστημα πυρόσβεσης. Για παράδειγμα, οι φύλακες διαθέτουν ειδικά γιλέκα για να μπορούν να δράσουν, όπως το έκαναν, μέχρι να έρθει η πυροσβεστική. Εκπαιδεύονται άλλωστε για τέτοιες περιπτώσεις σε όλες τις αρχαιολογικές υπηρεσίες. Καθ’ υπόδειξη δική μας πέρυσι –φέτος λόγω της Covid-19 δεν το κάναμε– είχαμε ζητήσει να γίνουν ασκήσεις με την πυροσβεστική.

Τι πρέπει να γίνει στις Μυκήνες μετά την πυρκαγιά;

Αυτό που θέλω να πω είναι ότι έχει υποστεί βλάβη το χαμηλό χόρτο, το οποίο όμως αφαιρείται και θα το κάνει άμεσα η εφορεία γιατί πρέπει να προλάβουμε τις βροχές. Εάν αυτή η μαυρίλα ρευστοποιηθεί, ενδέχεται να πάει στους τοίχους και να τους μαυρίσει. Οι τοίχοι δεν έχουν μαυρίσει επειδή ήταν ταχύτατη η πυρκαγιά. Αυτό ήταν το ευτύχημα. Σε ένα σημείο, στον μεγάλο βωμό του ανακτόρου, κάποια κράσπεδα προστατεύονται με μολύβδινα φύλλα και έμειναν ανέπαφα. Ετσι φαίνεται πόσο γρήγορα πέρασε η φωτιά και πόσο ευνοϊκά φέρθηκε ο άνεμος· αλλιώς θα έλιωναν. Τα συρματόσχοινα του χώρου έλιωσαν σε ένα σημείο μόνο όπου έμεινε παραπάνω η φωτιά.

Οι αρχαιολογικοί χώροι είναι η μόνιμη και διαρκής περιουσία μας και πρέπει να κάνουμε το παν για να τους προστατεύουμε.