Εχει νόημα να μιλάμε για τον Εμφύλιο;

Οσα χρόνια κι αν περάσουν, ο Εμφύλιος Πόλεμος 1946-49 θα αποτελεί τη μεγαλύτερη πολιτική πληγή της Ιστορίας μας τον 20ό αιώνα. Οχι μόνο με την έννοια των αριθμητικών απωλειών ανθρώπινων ζωών, αλλά από την άποψη του ρήγματος που δημιούργησε στην ελληνική κοινωνία. Τη Μικρασιατική Καταστροφή, με τους εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς, ακολούθησε σε οκτώ χρόνια η Συνθήκη της Ελληνοτουρκικής Φιλίας του 1930. Την ιταλική επίθεση του ’40 και τη γερμανική Κατοχή του 1941-44 ακολούθησε σε οκτώ χρόνια η συνεύρεση και των τριών χωρών εντός του ΝΑΤΟ. Αντίθετα, το εμφυλιοπολεμικό κλίμα σφράγισε την κοινωνία επί 25 χρόνια. Μέχρι την αποκατάσταση της Δημοκρατίας στα μέσα της δεκαετίας του ’70 και οριστικά στη δεκαετία του ’80.

Η μελέτη των φαινομένων του ελληνικού Εμφυλίου δεν πρέπει να νοείται μόνο σαν ένα προσκύνημα στους τόπους θυσίας «των δικών μας νεκρών» –όπως το εννοεί ο καθένας– αλλά ως μια αφορμή προβληματισμού και διαμόρφωσης γνώμης για ό,τι συνέβη και για ό,τι δεν πρέπει να ξανασυμβεί. Σαν ένας εμβολιασμός απέναντι σε κάποιες εμφυλιοπολεμικές ιαχές που αναδύονται σήμερα. Οι σκληρές περιγραφές που εμπεριέχονται στις σελίδες του τεύχους δεν αποσκοπούν στη δικαίωση της μιας ή της άλλης πλευράς (άλλωστε σε έναν εμφύλιο, το σκληρότερο είδος πολέμου, ποιος πολεμά με ροδοπέταλα;). Ομως η παρούσα έκδοση δεν αποδέχεται ένα συμψηφιστικό ισοζύγιο βίας, γιατί κάτι τέτοιο δεν προκύπτει από τις πηγές. Π.χ. το «σπορ» της επίδειξης κομμένων κεφαλών των αντι

πάλων αφορά μόνο το ένα στρατόπεδο των αντιμαχομένων (όλοι γνωρίζουμε ποιο) όπως προκύπτει από φωτογραφικά ντοκουμέντα και έγγραφα. Ενα τέτοιο δημοσιεύεται στο Doc.Files και αφορά μια απόρρητη έκθεση της 31ης Ταξιαρχίας, Αύγουστο του ’48: «Εξαιτίας της εντατικής ναρκοθέτησης από το ΔΣΕ της οδού Χέρσου - Πολυκάστρου η 31η Ταξιαρχία, “προς περιορισμό του κακού”» εκτός των άλλων διέταξε τη σύλληψη των μελών των οικογενειών των «εις τας συμμορίας εντεταγμένων συμμοριτών ως ομήρων, την επιβίβασην τούτων επί διτρόχων και την διαδρομήν…». Η υποχρεωτική διέλευση οικογενειών «συμμοριτών» από το ναρκοπέδιο επιβεβαιώνεται από αυτόπτη μάρτυρα. Το τεύχος δομήθηκε σε χρονολογική βάση, ενώ εδαφικά καλύπτει Πελοπόννησο, Στερεά Ελλάδα, Ηπειρο, Θεσσαλία και Μακεδονία.

Το 1947 με την κυβερνητική επιχείρηση «Τέρμινους» κόντρα στο σχέδιο «Λίμνες» της 3ης Ολομέλειας της ΚΕ του ΚΚΕ. Τις μάχες της Μουργκάνας και της Κόνιτσας.

Το 1948 με την προώθηση του Εθνικού Στρατού αλλά και κάποιες επιτυχίες του Δημοκρατικού Στρατού, την πρώτη απαγκίστρωση από τον Γράμμο και τη νίκη στο Μάλι-Μάδι που προκάλεσε πανικό στην κυβέρνηση της Αθήνας και εκτελέσεις δεκάδων «δειλών» στρατιωτών.

Το 1949 με την κατάληψη του Καρπενησίου, την ανακατάληψη του Γράμμου αλλά και την πανωλεθρία του ΔΣΕ στη Φλώρινα. Με την εκκαθάριση της Πελοποννήσου. Και την «αυλαία» με την πτώση του τελευταίου υψώματος του Γράμμου, 29 Αυγούστου.