Οι «συμφωνίες του Αβραάμ» αλλάζουν τη Μέση Ανατολή
Ολοένα περισσότερα αραβικά κράτη προσβλέπουν στα αμερικανικά ανταλλάγματα, παραμερίζοντας την παραδοσιακή εχθρότητα προς το Ισραήλ
Εν συντομία
Μπαχρέιν, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και Σουδάν αποκατέστησαν τις διπλωματικές τους σχέσεις με το Ισραήλ.
Γιατί ενδιαφέρει
Η στροφή των αραβικών κρατών στη Realpolitik αλλάζει τον τρόπο που αντιλαμβανόμασταν τις κινήσεις τους μέχρι τώρα.
Μετά το Μπαχρέιν και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ), μία ακόμη αραβική χώρα, το Σουδάν, σε μια κίνηση ωφελιμισμού και βαθιάς γεωπολιτικής ουσίας αποκατέστησε τις διπλωματικές της σχέσεις με το Ισραήλ, αφήνοντας για άλλη μια φορά στα κρύα του λουτρού τους Παλαιστίνιους.
Ο Κωνσταντίνος Φίλης, διευθυντής Ερευνητικών Προγραμμάτων στο Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων, σε ερώτηση ποια είναι τα ελατήρια πίσω από αυτές τις συμφωνίες –στις οποίες Αμερικανοί αξιωματούχοι προσέδωσαν τον βαρύγδουπο τίτλο «Οι συμφωνίες του Αβραάμ»– μας απάντησε: «Η πίεση Τραμπ, τα ανταλλάγματα εκ μέρους
των ΗΠΑ και η συνειδητοποίηση ότι πρέπει να εξομαλυνθεί η κατάσταση. Κυρίως όμως τα δύο πρώτα».
Οι συμφωνίες αυτές, παρόλο που αντίκεινται στην κοινή πεποίθηση ότι η λύση του παλαιστινιακού ζητήματος θα ήταν προϋπόθεση για την ανάπτυξη σχέσεων μεταξύ των αραβικών κρατών και του Ισραήλ, δεν έπεσαν σαν κεραυνός εν αιθρία.
Διαφορές με το παρελθόν
Το 2002 στην αραβική σύνοδο κορυφής συμφωνήθηκε από τα αραβικά κράτη ότι οποιαδήποτε ομαλοποίηση των σχέσεων με το Ισραήλ θα είχε ως προϋπόθεση την αποχώρησή του από όλα τα παλαιστινιακά εδάφη. Τι άλλαξε λοιπόν και τα τρία αραβικά κράτη αναγνώρισαν το Ισραήλ 26 χρόνια μετά την Ιορδανία και 41 μετά την Αίγυπτο;
Σημαντική μετατόπιση στην αξιολόγηση των κινδύνων για τον αραβικό κόσμο έχει συντελεστεί τόσο μέσα στις αραβικές ελίτ, οι προτεραιότητες των οποίων πλέον έχουν αλλάξει, όσο και στους Αραβες πολίτες. Ενώ τις δεκαετίες του ’60 και του ’70 νούμερο 1 απειλή θεωρούνταν το Ισραήλ, τώρα τη θέση αυτή έχουν καταλάβει το Ιράν και δευτερευόντως η Τουρκία. Επίσης, το θέμα της Παλαιστίνης δεν έχει την ίδια βαρύτητα στις νέες γενιές Αράβων. Τα τελευταία χρόνια στη συνείδηση των πολιτών οι Παλαιστίνιοι έχουν αποθυματοποιηθεί και άλλες καταστροφές όπως ο βομβαρδισμός στο Ιράκ, οι πόλεμοι σε Λιβύη, Υεμένη και Συρία βαραίνουν περισσότερο στο συλλογικό θυμικό.
Εν παραλλήλω το Ισραήλ κατάφερε να μετατρέψει το παλαιστινιακό σε εσωτερικό ζήτημα αποκόπτοντάς το από τις διεθνείς προεκτάσεις του. Λίγοι πλέον θυμούνται τη συμφωνία του Οσλο το 1993 μεταξύ Γιάσερ Αραφάτ και Γιτζάκ Ράμπιν για το αυτοδιοίκητο της παλαιστινιακής κοινότητας. Με αυτό τον τρόπο μπορεί να συνάψει σχέσεις με αραβικές (και όχι μόνο) χώρες, καταφέρνοντας παράλληλα να διασπάσει τη διεθνή κοινότητα και αποδυναμώνοντας το φιλοπαλαιστινιακό μέτωπο.
Ρόλο σ’ αυτή την εξέλιξη έπαιξε και η γνωστή αντιπάθεια των χωρών του Κόλπου απέναντι στους ηγέτες των Παλαιστινίων. Ο Σαουδάραβας πρίγκιπας Μπάνταρ μπιν Σουλτάν σε συνέντευξή του στο Al Arabiya το έθεσε εύγλωττα
όσο και κυνικά: «Ο αγώνας των Παλαιστινίων είναι δίκαιος αλλά οι υποστηρικτές του είναι αποτυχημένοι. Ο αγώνας των Ισραηλινών είναι άδικος αλλά οι υποστηρικτές του έχουν αποδειχθεί επιτυχημένοι».
Ο ρόλος της Σαουδικής Αραβίας
Δύο μικρές χώρες του Περσικού Κόλπου όπως το Μπαχρέιν και τα ΗΑΕ δεν θα μπορούσαν να προχωρήσουν σε μια τόσο σημαντική συμφωνία χωρίς την έστω υπόρρητη συγκατάθεση της Σαουδικής Αραβίας, η οποία παίζει σημαντικό ρόλο στην πορεία σύγκλισης του αραβικού κόσμου με το Ισραήλ. Από τη μία η κοινή εχθρότητά τους απέναντι στο σιιτικό Ιράν, από την άλλη η ανάγκη της για προσέλκυση επενδύσεων σε υποδομές, τεχνολογία και ασφάλεια για το πρόγραμμα οικονομικής διαφοροποίησης «Vision 2030» σπρώχνουν τα δύο κράτη σε στενότερη συνεργασία.
Την ίδια στιγμή η αποχώρηση των ΗΠΑ από τη Μέση Ανατολή δημιούργησε ένα κενό το οποίο το Ισραήλ προσπαθεί να εκμεταλλευτεί. Ετσι η παρασκηνιακή συνεργασία Σαουδικής Αραβίας και Ισραήλ αναμένεται να αναβαθμιστεί μέσω των ΗΑΕ, που θα ανταμειφθούν για τις «υπηρεσίες» τους: ως αντάλλαγμα για την αναγνώριση του Ισραήλ θα συνεργαστούν μαζί του σε θέματα τεχνολογίας και ασφάλειας, ενώ θα προμηθευτούν από τις ΗΠΑ μαχητικά F-35.
Από παρίας, σε αναβαθμισμένο ρόλο
Η ανακοίνωση της συμφωνίας με το Σουδάν θύμιζε προεκλογικό σόου του Τραμπ: παρουσία του Τύπου στο οβάλ γραφείο ο πρόεδρος-διασκεδαστής κόμπαζε σε ανοιχτή ακρόαση με τον Μπενιαμίν Νετανιάχου και τον Αμπντάλα Χάμντοκ, τον Σουδανό προσωρινό πρωθυπουργό.
Παρά το σόου πάντως και την αναμφισβήτητη επιτυχία του Τραμπ δεν υπήρχε ιδιαίτερο όφελος στην κούρσα για την προεδρία καθώς αυτά δεν έπαιζαν κανένα ρόλο στην απόφαση των Αμερικανών πολιτών.
Η συμφωνία αυτή ήρθε μετά την απαλοιφή του Σουδάν από τη λίστα με τα κράτη-υποστηρικτές της τρομοκρατίας, καθώς η κυβέρνησή του συμφώνησε να πληρώσει 335 εκατ. δολάρια αποζημίωση για τις επιθέσεις σε αμερικανικές πρεσβείες και σε ένα πολεμικό πλοίο, καθώς και για τον φόνο ενός υπαλλήλου της USAID.
Το πρώτο όφελος από την κατά βάση αγροτική συνεργασία είναι να σταλούν 67.000 τόνοι σιταριού από τα ΗΑΕ και σιτάρι αξίας 5 εκατ. δολαρίων από το Ισραήλ, όπως μετέδωσε το πρακτορείο ειδήσεων της χώρας SUNA. Η συμφωνία ωστόσο δεν έτυχε θερμής υποδοχής από τα κόμματα και τους πολίτες του Σουδάν, που διαδηλώνουν την αλληλεγγύη τους στον παλαιστινιακό λαό διαμαρτυρόμενοι ότι η μεταβατική κυβέρνηση που βρίσκεται στην εξουσία δεν έχει νομιμοποίηση για να συνάψει μια τόσο σοβαρή συμφωνία.
Στα κρύα του λουτρού οι Παλαιστίνιοι καθώς μετά το Μπαχρέιν και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Σουδάν αποκατέστησε τις σχέσεις του με το Ισραήλ