Με fake news «δικαιολογούσαν» οι συνταγματάρχες το πραξικόπημά τους

«Ανευρέθησαν επιτελικά σχέδια της ετοιμαζόμενης και αποτραπείσης την υστάτην στιγμήν ερυθράς επαναστάσεως»

Τα δεινά που προκάλεσε η δικτατορία της περιόδου 1967-1974 παραμένουν έντονα χαραγμένα στην ιστορική μνήμη του ελληνικού λαού παρά τις προσπάθειες κάποιων αναθεωρητικών κέντρων να ξεθωριάσουν εκείνα τα ιστορικά γεγονότα και να μη διδάσκονται οι νεότερες γενιές γι’ αυτήν τη μαύρη σελίδα της σύγχρονης ιστορίας.

Η κατάργηση στοιχειωδών ελευθεριών, οι φυλακές, οι εξορίες και τα βασανιστήρια, ο πνευματικός και πολιτιστικός μεσαίωνας, αλλά και η τραγωδία που προκάλεσε το εγκληματικό πραξικόπημα στην Κύπρο έχουν καταχωρηθεί στις μελανότερες σελίδες.

Το καθήκον της μνήμης επιβάλλει να αποτίνουμε φόρο τιμής στους δολοφονημένους από τη χούντα αγωνιστές, σ’ αυτούς που τα βασανιστήρια, οι κακουχίες της φυλακής και της εξορίας έκοψαν πρόωρα το νήμα της ζωής. Να τιμάμε τους «ελεύθερους πολιορκημένους» του Πολυτεχνείου, τους εκατοντάδες που πέρασαν από τα ανακριτικά «χειρουργεία» της Ασφάλειας και της ΚΥΠ, τους χιλιάδες καταδικασμένους από τα στρατοδικεία της χούντας. Η Μακεδονία και η Θράκη πλήρωσαν ιδιαίτερα βαρύ φόρο αίματος, δακρύων και οδύνης κατά τη μαύρη αυτήν περίοδο. Με τη ζωή ηρώων και μαρτύρων όπως ο Γιώργης Τσαρουχάς, ο Βασίλης Μπεκροδημήτρης και ο Γιάννης Χαλκίδης. Με χιλιάδες συλληφθέντες και εκτοπισμένους στα ξερονήσια της Γυάρου, της Λέρου κ.α. Με τους εκατοντάδες κρατουμένους στις φυλακές του Γεντί Κουλέ, τις στρατιωτικές φυλακές Διαβατών, στα μπουντρούμια της ασφάλειας στο Βαρδάρι και στη Βαλαωρίτου, καθώς και στα αστυνομικά τμήματα.

«Ερυθροί ίπποι» και πράσινα άλογα στη Θεσσαλονίκη

Οι επίορκοι αξιωματικοί της χούντας, για να δικαιολογήσουν την επιβολή της δικτατορίας, επικαλέστηκαν αφενός μεν τον λεγόμενο κομμουνιστικό κίνδυνο και αφετέρου ότι ήθελαν τάχα να προλάβουν «αιματοκύλισμα της Θεσσαλονίκης» κατά την προεκλογική συγκέντρωση της Ενωσης Κέντρου, η οποία είχε προγραμματιστεί να γίνει το απόγευμα της Κυριακής των Βαΐων, 23

Απριλίου 1967, στην πλατεία Αριστοτέλους. Με τη συγκέντρωση εκείνη θα άνοιγε την προεκλογική του εκστρατεία ο Γεώργιος Παπανδρέου για τις προγραμματισμένες εκλογές στις 28 Μαΐου.

Οι συνωμότες είχαν εξαπολύσει ένα κύμα παραπληροφόρησης για να προκαλέσουν τα συντηρητικά ανακλαστικά του στρατεύματος και της κοινής γνώμης. Μάλιστα, έφτασαν στο σημείο ο τότε διευθυντής της ΚΥΠ αντιστράτηγος Κυριάκος Παπαδόπουλος συνοδευόμενος από τον επικεφαλής του κλιμακίου της ΚΥΠ στη Θεσσαλονίκη συνταγματάρχη Νικόλαο Γκαντώνα να επισκεφθούν μία εβδομάδα πριν από το πραξικόπημα, στις 13 Απριλίου 1967, τον τότε πρωθυπουργό Παναγιώτη Κανελλόπουλο για να του αναφέρουν ότι τάχα θα υποδέχονταν τον Γ. Παπανδρέου στη Θεσσαλονίκη «100 ίπποι ερυθρού χρώματος», των οποίων οι ιππείς «θα είναι πιθανώς οπλισμένοι». Τι κι αν στη συνέχεια αποκαλύφθηκε ότι τίποτε τέτοιο δεν ευσταθούσε και ότι οι δήθεν «ερυθροί ίπποι» ήταν… πράσινα άλογα; Η χούντα είχε κάνει τη δουλειά της.

Εχει ενδιαφέρον να δούμε πώς στήθηκε εκείνη η προβοκάτσια:

Το φαιδρό κατά φαντασίαν «κομμουνιστικόν αιματοκύλισμα»

Θεσσαλονίκη, ξημερώματα της 21ης Απριλίου 1967. Τα τανκς της χούντας βγαίνουν στους δρόμους. Πρώτη ενέργεια των πραξικοπηματιών να παρατάξουν άρματα μάχης στον σιδηροδρομικό σταθμό, στο αεροδρόμιο, το Γ΄ Σώμα Στρατού, στα πρακτορεία των ΚΤΕΛ και στις πλατείες της πόλης. Δεύτερη ενέργεια, οι συλλήψεις εκατοντάδων δημοκρατικών πολιτών, κυρίως αριστερών, από τους οποίους οι κινηματίες φοβούνταν αντίδραση. Τρίτη κίνηση, να καταλάβουν τα γραφεία των τοπικών εφημερίδων επιβάλλοντας στυγνή λογοκρισία.

Για να δικαιολογήσουν την κατάλυση του –έστω κουτσουρεμένου τότε– δημοκρατικού πολιτεύματος οι δικτάτορες προβάλλουν σε όλους τους τόνους και με όλα τα μέσα που διαθέτουν μια απύθμενη… ανοησία. Οτι τάχα οι κομμουνιστές και οι άλλοι αριστεροί και κεντροαριστεροί «συνοδοιπόροι» τους θα καταλάμβαναν τη… Θεσσαλονίκη προκειμένου να την «αιματοκυλίσουν»!

Παραθέτουμε στη συνέχεια τους προβοκατόρικους ισχυρισμούς της χούντας, έτσι όπως επέβαλαν με το

ζόρι να τις δημοσιεύσουν οι εφημερίδες της Θεσσαλονίκης αλλά και της υπόλοιπης χώρας στις πρώτες τους εκδόσεις μετά το πραξικόπημα, στις 25 Απριλίου 1967, καθώς δεν τους είχε επιτραπεί να κυκλοφορήσουν τις τρεις προηγούμενες ημέρες:

«… Ειδικώς διά την Θεσσαλονίκην, προεβλέπετο κατάληψις του μεγάρου του Διοικητηρίου και των δημοσίων καταστημάτων ως και η επίθεσις κατά του Στρατηγείου του Γ΄ Σώματος Στρατού. Απαντα τα ανωτέρω είχαν περιέλθει εις γνώσιν των αρμοδίων αρχών και υπηρεσιών, επιβεβαιώθησαν δε εκ των υστέρων διά στοιχείων ευρεθέντων εις τα γραφεία της ΕΔΑ». Και λίγο πιο κάτω, για την… τεκμηρίωση των ισχυρισμών της χούντας, αναφερόταν: «Εις τα γραφεία της ΕΔΑ, μετά την ανάληψιν της κυβερνήσεως από τον Εθνικόν Στρατόν, ανευρέθησαν πλείστα ως ανεφέρθη στοιχεία, επιβεβαιούντα την προετοιμασίαν της κομμουνιστικής εξεγέρσεως…».

Και δύο ημέρες αργότερα, συνεχίζοντας το ίδιο τροπάριο, οι εφημερίδες δημοσίευαν την ακόλουθη κατασκευασμένη είδηση που είχε διαρρεύσει από τους επίορκους συνταγματάρχες: «Ο πρωθυπουργός της Εθνικής κυβερνήσεως Κων. Κόλλιας, κατά την συνεδρίασιν του υπουργικού συμβουλίου, αποκαλύπτει ότι ανευρέθησαν επιτελικά σχέδια της ετοιμαζόμενης και αποτραπείσης την υστάτην στιγμήν ερυθράς επαναστάσεως».

Ποια ήταν τα «στοιχεία» και τα «επιτελικά σχέδια» της… ερυθράς επαναστάσεως; Οι μέρες περνούν και στο θέμα αυτό η χούντα τηρεί σιγήν ιχθύος καθώς δεν υπάρχει το παραμικρό που να επιβεβαιώνει τους ισχυρισμούς της. Προκειμένου λοιπόν να αποπροσανατολίσουν την κοινή γνώμη, κυρίως στο εξωτερικό, οι προπαγανδιστές του καθεστώτος δίνουν στις εφημερίδες να δημοσιεύσουν ανακοίνωση σύμφωνα με την οποία βρέθηκαν στα γραφεία της ΕΔΑ Θεσσαλονίκης «λίραι, ρούβλια και δολλάρια»! Πόσα; Ποιος ο αριθμός τους και ποια η αξία τους; Ποτέ δεν το μάθαμε. Ισως και οι πραξικοπηματίες να μην το γνώριζαν όταν εξαπέλυαν το πυροτέχνημα αυτό.

Οι πρώτοι νεκροί του πραξικοπήματος και 8.270 συλλήψεις

Η πρώτη κιόλας ημέρα του πραξικοπήματος στη Θεσσαλονίκη σημαδεύτηκε από τον θάνατο του ηλικιωμένου αγωνιστή της Αριστεράς Βασίλη Μπεκροδημήτρη,

ο οποίος πέθανε μέσα στο 12ο Αστυνομικό Τμήμα Χαριλάου από την κακομεταχείριση που υπέστη. Ο Μπεκροδημήτρης μαζί με τη Μαρία Καλαβρού και τον 15άχρονο Βασίλη Πεσλή, οι οποίοι δολοφονήθηκαν στην Αθήνα την ίδια μέρα, και τον Παναγιώτη Ελή, ο οποίος κυριολεκτικά εκτελέστηκε στον Ιππόδρομο της Αθήνας, ήταν οι πρώτοι νεκροί της δικτατορίας.

Οι πληροφορίες για το πραξικόπημα έρχονται στην πρωτεύουσα της ελληνικής Μακεδονίας λίγο μετά τα μεσάνυχτα της 20ής προς την 21η Απριλίου. Δημοσιογράφοι που πηγαίνουν στο Γ΄ Σώμα Στρατού για να εξακριβώσουν τις πληροφορίες δεν βλέπουν καμιά κίνηση καθώς επιφανειακά τα πάντα ήταν ήρεμα. Αυτό μέχρι τις 4.30 τα ξημερώματα που τα τανκς βγαίνουν στους δρόμους της Θεσσαλονίκης, επίλεκτα τμήματα καταλαμβάνουν θέσεις σε κεντρικά σημεία της πόλης και αρχίζουν οι συλλήψεις.

Οι συλληφθέντες μόνο κατά την 21η Απριλίου 1967, κυρίως αριστεροί αλλά και αρκετά στελέχη του κέντρου, ανήλθαν σε όλη τη χώρα σε 8.270. Στη συνέχεια οι 6.118 από αυτούς εξορίστηκαν τελικά στο στρατόπεδο συγκέντρωσης της νήσου Γυάρου. Από τη βόρεια Ελλάδα εκτοπίστηκαν μόνο την πρώτη ημέρα του πραξικοπήματος συνολικά 1.467 άτομα, άντρες και γυναίκες, νέοι και γέροι, σύμφωνα με τους ονομαστικούς καταλόγους ανά νομό που είχε δώσει στη δημοσιότητα το καθεστώς. Από αυτούς οι 450 προέρχονταν από τον νομό Θεσσαλονίκης.

Κακοποιήσεις στα αστυνομικά τμήματα

Πολλοί από τους συλληφθέντες ήταν άρρωστοι και υπερήλικες, ενώ υπήρξαν και περιπτώσεις που μωρομάνες οδηγήθηκαν στην Ασφάλεια σιδηροδέσμιες αφήνοντας μόνα και απροστάτευτα τα παιδιά τους. Σε ορισμένα αστυνομικά τμήματα όπου μεταφέρθηκαν αρχικά οι κρατούμενοι ξυλοκοπήθηκαν άγρια, όπως συνέβη στο 16ο Αστυνομικό Τμήμα Ευόσμου, όπου κακοποιήθηκαν μέχρι αναισθησίας οι περισσότεροι από τους αριστερούς και δημοκρατικούς πολίτες που συνελήφθησαν, μεταξύ των οποίων ο τότε δήμαρχος Ευόσμου Σταμάτης Διονυσίου. Ανάλογα περιστατικά κακοποιήσεων είχε καταγγελθεί ότι έγιναν και σε άλλα αστυνομικά τμήματα, όπως στο 10ο Τμήμα Νεαπόλεως, στο παράρτημα Σταυρουπόλεως, αλλά και στα κρατητήρια της Εθνικής Ασφάλειας, που τότε βρίσκονταν στην πλατεία Δημοκρατίας.

Ενας από τους δημοκρατικούς πολίτες που αντιμετώπισαν την κακομεταχείριση από τα όργανα της χούντας και στη συνέχεια την παύση από τα καθήκοντά τους ήταν ο τότε δήμαρχος Νεάπολης, ο αείμνηστος Αλέκος Μπινιώρης. Ανάλογη ήταν η συμπεριφορά και προς τον τότε δήμαρχο Συκεών, τον αλησμόνητο Παναγιώτη Αφαλή, ο οποίος είχε συλληφθεί από τους πραξικοπηματίες για να εξοριστεί στη Γυάρο.

Οι συλληφθέντες από τον νομό Θεσσαλονίκης και την υπόλοιπη κεντρική Μακεδονία θα κρατηθούν επί πενθημέρου σαν παστές σαρδέλες στα αστυνομικά τμήματα και 200 από αυτούς θα κλειστούν στις 23 Απριλίου σε έναν θάλαμο των φυλακών Επταπυργίου, στοιβαγμένοι σαν τα ζώα λόγω της στενότητας του χώρου.

Υστερα από τριήμερη παραμονή στο Γεντί Κουλέ οι κρατούμενοι δημοκράτες οδηγούνται στη Νέα Παραλία για να επιβιβαστούν στο «Σάμος» και να οδηγηθούν στα νησιά της εξορίας. Το αρματαγωγό, το οποίο ξεκίνησε από τη Θεσσαλονίκη, αφού κάνει μία στάση στο Πέραμα της Καβάλας για να επιβιβαστούν οι συλληφθέντες στην ανατολική Μακεδονία και Θράκη, θα κατευθυνθεί στο κυκλαδίτικο ξερονήσι της Γυάρου για να αποβιβάσει εκεί το φορτίο του, κάπου 1.200 άτομα. Με άλλο αρματαγωγό, το «Λέσβος», μεταφέρθηκαν οι εξόριστοι από τη δυτική Μακεδονία, τη Θεσσαλία και τη Ρούμελη, ενώ νωρίτερα με τα αρματαγωγά «Σύρος» και «Σάμος» είχαν οδηγηθεί στη Γυάρο οι αριστεροί κρατούμενοι από την Αθήνα και την υπόλοιπη Αττική.

Οι κεντρικοί δρόμοι της Θεσσαλονίκης, μόλις γίνεται γνωστή η εκδήλωση του πραξικοπήματος, κατακλύζονται από πλήθος κόσμου που ζητά διψασμένα να πληροφορηθεί τι ακριβώς συμβαίνει. Μια ομάδα από νέους ξεκινά από την Εγνατία οδό προς το Διοικητήριο συγκροτώντας αυθόρμητη διαδήλωση. Σιγά σιγά προστίθενται και άλλοι. Μπροστά στο υπουργείο Βορείου Ελλάδος, όπως ονομαζόταν τότε, τανκς έχουν στραμμένα τα πολυβόλα καταπάνω τους και ο ταγματάρχης επικεφαλής του τμήματος ζητά να διαλυθούν γιατί θα διατάξει πυρ. Οι διαδηλωτές οπισθοχωρούν προς την Εγνατία, με την ελπίδα ότι θα έχει συγκεντρωθεί και άλλο πλήθος για πιο δυναμική κινητοποίηση. Τίποτε όμως δεν γίνεται εκεί. Και οι ελπίδες ότι θα εκδηλω

θεί η λαϊκή οργή ενάντια στους νεκροθάφτες της δημοκρατίας δυστυχώς δεν επαληθεύονται.

Η συνεισφορά της Θεσσαλονίκης στον αντιδικτατορικό αγώνα

Παρά το κλίμα άγριας τρομοκρατίας οι Θεσσαλονικείς δεν πτοούνται, αλλά πυκνώνουν τις γραμμές των αντιστασιακών οργανώσεων. Ή πάλι μεμονωμένα εκδηλώνουν σε κάθε ευκαιρία την αντίθεσή τους στο καταπιεστικό καθεστώς. Η Θεσσαλονίκη συνεισέφερε στον αγώνα για την ελευθερία όχι κατά το μέτρο των δυνάμεών της, αλλά πολύ περισσότερο. Στο διάστημα 1967-1971, οπότε έπαψε να λειτουργεί το Εκτακτο Στρατοδικείο Θεσσαλονίκης, έγιναν δώδεκα μεγάλες δίκες αντιστασιακών, μεταξύ αυτών η δίκη του Πατριωτικού Μετώπου, της Δημοκρατικής Αμυνας, της ΟΚΝΕΘ, της Λαϊκής Πάλης, της Πανσπουδαστικής, της ΚΝΕ κ.ά., στις οποίες καταδικάστηκαν συνολικά πάνω από 100 κατηγορούμενοι. Στα τέλη του 1972, σε σύνολο περίπου 400 πολιτικών κρατουμένων από όλη την Ελλάδα πάνω από το 20% είχε καταδικαστεί από το Στρατοδικείο Θεσσαλονίκης.

Από την πρώτη κιόλας μέρα της δικτατορίας μέλη της ΕΔΑ και της Δημοκρατικής Νεολαίας Λαμπράκη (ΔΝΛ) που είχαν διαφύγει τη σύλληψη, καθώς επίσης στελέχη της νεολαίας της Ενωσης Κέντρου και άλλοι πατριώτες προσπαθούν να συντονιστούν ώστε να εκδηλωθεί οργανωμένα η διαμαρτυρία για την κατάλυση της δημοκρατίας.

Οι Δημοκρατικοί Σύνδεσμοι. Κέντρο και Αριστερά

Στελέχη της νεολαίας από τον χώρο του κέντρου, κυρίως μέλη των Δημοκρατικών Συνδέσμων με επικεφαλής τον αξέχαστο γιατρό Ντίνο Τριαρίδη, επιχειρούν να συγκροτήσουν αντιχουντική πορεία στην καρδιά της Θεσσαλονίκης, στην οδό Τσιμισκή. Στη διαδήλωση εκείνη, όπως μας αφηγήθηκε ο ίδιος ο Τριαρίδης, μετείχε και ο Αντώνης Λιβάνης που είχε φτάσει στη Θεσσαλονίκη για την προετοιμασία της προεκλογικής συγκέντρωσης του Γ. Παπανδρέου, αυτής με τους προαναφερθέντες… «ερυθρούς ίππους». Ο Τριαρίδης πολύ αργότερα, το 1994-1996, διετέλεσε βουλευτής του ΠΑΣΟΚ και υπουργός Μακεδονίας – Θράκης,

Από την επομένη κιόλας του πραξικοπήματος άρχισε η συγκρότηση των αντιδικτατορικών οργανώσεων, κυρίως από την Αριστερά και το κέντρο. Στα τέλη Απριλίου ιδρύθηκε από στελέχη της ΕΔΑ και της Δημοκρατικής Νεολαίας Λαμπράκη το Πατριωτικό Αντιδικτατορικό Μέτωπο (ΠΑΜ), ενώ από μέλη του ομίλου «Αλέξανδρος Παπαναστασίου» συγκροτήθηκε η Δημοκρατική Αμυνα. Παράλληλα δημιουργήθηκαν αρκετές μικρότερες αντιστασιακές οργανώσεις.

Η Δημοκρατική Αμυνα. Δημιουργήθηκε στην Αθήνα, τέλη Μαΐου του 1967, από κεντροαριστερούς, κυρίως διανοούμενους, και υπήρξε μια από τις σημαντικότερες αντιστασιακές οργανώσεις. Στο τμήμα Θεσσαλονίκης της οργάνωσης μετείχαν γνωστές προσωπικότητες της πόλης, όπως ο δικηγόρος Στέλιος Νέστωρ, οι καθηγητές του ΑΠΘ Δημήτρης Ευρυγένης (μετέπειτα ευρωβουλευτής με τη ΝΔ) και Αριστόβουλος Μάνεσης, καθώς επίσης οι Γιώργος Σιπιτάνος, Κώστας Πύρζας, Παύλος Ζάννας, Σωτήρης Δέδες, Αργύρης Μαλτσίδης και πολλοί άλλοι.

Από τους πρώτους που εκδηλώνουν την αντίθεσή τους στους δικτάτορες είναι οι φοιτητές. Το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης είχε σημαντική συνεισφορά στους πατριωτικούς αγώνες, με τους καθηγητές να στέκονται δίπλα στους φοιτητές τους από την περίοδο ακόμη της Κατοχής. Για να σπάσει η χούντα αυτήν ακριβώς τη δημοκρατική παράδοση θα κάνει στο ΑΠΘ τις περισσότερες –αναλογικά– απολύσεις δημοκρατικών καθηγητών από όλα τα πανεπιστήμια. Εκδιώχθηκαν 23 πανεπιστημιακοί δάσκαλοι, ανάμεσά τους και διαπρεπείς επιστήμονες όπως οι Αριστόβουλος Μάνεσης, Δημήτρης Μαρωνίτης, Γεώργιος Βλάχος, Αντώνιος Κριεζής, Γεώργιος Τενεκίδης κ.ά. Ηταν η εποχή που η χούντα είχε στραφεί με μανία κατά της πολιτιστικής δημιουργίας επιβάλλοντας απαγορεύσεις κυκλοφορίας όχι μόνο στη μουσική του Μίκη αλλά και σε μεγάλο αριθμό βιβλίων. Και όπως σημείωνε στο ημερολόγιό του, στις 3 Ιουνίου 1967, ο καθηγητής του πανεπιστημίου, λαογράφος και φιλόλογος Μιχάλης Μερακλής: «Στα βιβλιοπωλεία έδωσαν μακροσκελή κατάλογο από απαγορευμένα βιβλία. Ο πιο μαύρος μεσαίωνας. Η μισή βιβλιοθήκη μου έγινε παράνομη…».

Μια από τις πρώτες ενέργειες του δικτατορικού καθεστώτος ήταν η διάλυση με διαταγή του Γενικού Επιτελείου στις 4 Μαΐου 1967 πάνω από 260 συλλόγων, συν

δέσμων, σωματείων και οργανώσεων σε όλη τη χώρα για «ανατρεπτική δραστηριότητα». Μεταξύ αυτών είναι και 20 σύλλογοι της Θεσσαλονίκης και ανάμεσά τους οι… κομμώτριες, οι… σκουπιδιάρηδες και οι ταξιτζήδες αλλά και ένας… ποδοσφαιρικός σύλλογος!

Το Πατριωτικό Μέτωπο. Είναι από τις πρώτες αντιστασιακές οργανώσεις και η μεγαλύτερη σε όλη τη διάρκεια της δικτατορίας. Δημιουργείται σχεδόν ταυτόχρονα στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη από ανθρώπους της Αριστεράς, κυρίως Λαμπράκηδες, που δεν είχαν συλληφθεί. Στην Αθήνα, στα τέλη Απριλίου 1967, την πρωτοβουλία παίρνουν ο Μίκης Θεοδωράκης και άλλα γνωστά στελέχη της Δημοκρατικής Νεολαίας Λαμπράκη, ανάμεσά τους ο αργότερα συγγραφέας Χρόνης Μίσσιος, ο Γιώργος Βότσης, ο Αριστείδης Μανωλάκος κ.ά.

Στο Πατριωτικό Μέτωπο της Θεσσαλονίκης επικεφαλής αναλαμβάνει ο αγωνιστής δικηγόρος Γιώργης Τσαρουχάς, πρώην βουλευτής της ΕΔΑ, ο οποίος είχε σωθεί ως εκ θαύματος το 1963 στη δολοφονική επίθεση κατά του Γρ. Λαμπράκη. Ενώ στον ηγετικό πυρήνα της οργάνωσης μετείχαν ασύλληπτα στελέχη των Λαμπράκηδων, όπως οι Θόδωρος Καζέλης, Μιχάλης Σπυριδάκης, Ασπασία Καρά, οι αείμνηστοι Γιάννης Χαλκίδης, Αλέκος Γκαγκανιάρας, Αργύρης Μπάρας, οι Βασίλης Δεμουρτζίδης, Νάντης Χατζηγιάννης κ.ά.

Μια από τις πιο τολμηρές αντιδικτατορικές ενέργειες του Πατριωτικού Μετώπου στη Θεσσαλονίκη ήταν η αναγραφή συνθημάτων στον μαντρότοιχο του Γ΄ Σώματος Στρατού τα ξημερώματα της 26ης Ιουνίου 1967. Πέντε τολμηροί νέοι κατάφεραν να γεμίσουν τον τοίχο του Γ΄ ΣΣ, στη λεωφόρο Στρατού, με τα συνθήματα «Κάτω η χούντα», «Λευτεριά στους δεσμώτες» κ.ά. Οι χουντικοί, αφρίζοντας από το κακό τους, κατεδάφισαν αμέσως τον ψηλό μαντρότοιχο και στη θέση του έκτισαν ένα χαμηλό πέτρινο ντουβάρι με σιδερένια κάγκελα, ώστε να μην ξαναγραφούν συνθήματα.

Μία από τις ομάδες του Πατριωτικού Μετώπου είχε δημιουργηθεί στην Ανω Τούμπα με επικεφαλής τον επιπλοποιό Μήτσο Σαχίνη, αργότερα βουλευτή του ΚΚΕ τα πρώτα μεταδικτατορικά χρόνια. Τα μέλη της ομάδας της έγραφαν συνθήματα κατά της δικτατορίας στους τοίχους και σκορπούσαν στους δρόμους χειρόγραφες προκηρύξεις. Μόλις κατόρθωσαν να προμηθευτούν έναν πολύγραφο κυκλοφόρησαν τη μονόφυλλη εφημεριδούλα «Αντιφασίστας». Η δραστηριότητα της αντιδικτατορικής ομάδας της Τούμπας ανακόπηκε γρήγορα όταν στις 13 Αυγούστου 1967 η Ασφάλεια συνέλαβε τα μέλη της, παραπέμποντάς τα στο έκτακτο στρατοδικείο, όπου ο Σαχίνης καταδικάστηκε σε ισόβια και οι υπόλοιποι σε μικρότερες ποινές. Ιδιαίτερη αίσθηση με την πλούσια δραστηριότητά του κάνει το Πατριωτικό Μέτωπο στον χώρο του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, όπου σχεδόν καθημερινά γράφονταν συνθήματα στους τοίχους των πανεπιστημιακών κτιρίων και μοιράζονταν προκηρύξεις.

Το παιδικό καροτσάκι με τα αντιχουντικά συνθήματα

Αργότερα θα πραγματοποιηθούν ορισμένες θεαματικές αντιδικτατορικές εκδηλώσεις του ΠΑΜ Θεσσαλονίκης, με πιο χαρακτηριστική την τοποθέτηση στην περιοχή του Λευκού Πύργου ενός παιδικού καροτσιού από το οποίο ακούγονταν επί πολλή ώρα μαγνητοφωνημένα αντιδικτατορικά συνθήματα, σε μια εποχή που η παραλία ήταν γεμάτη κόσμο. Το Σάββατο 2 Σεπτεμβρίου 1967 μια ομάδα θαρραλέων αγωνιστών του Πατριωτικού Μετώπου προσπαθεί να ανατινάξει κολόνα της ΔΕΗ κοντά στο Καυτανζόγλειο στάδιο, με στόχο να βυθιστεί στο σκοτάδι το κέντρο της Θεσσαλονίκης την ώρα που θα τελούνταν τα εγκαίνια της διεθνούς έκθεσης στο Αλεξάνδρειο Μέλαθρο παρουσία όλης σχεδόν της κυβέρνησης των πραξικοπηματιών. Εκείνη η πράξη σαμποτάζ πέτυχε μερικώς, με συνέπεια να σβήσουν για λίγα λεπτά τα φώτα της διεθνούς έκθεσης, οι ξένοι δημοσιογράφοι που παρακολουθούσαν τα εγκαίνια να αντιληφθούν ότι κάτι συνέβη και σε λίγη ώρα η είδηση για την αντιδικτατορική ενέργεια να κάνει τον γύρο του κόσμου.

Η γελοιοποίηση των δικτατόρων στα εγκαίνια της Διεθνούς Εκθεσης Θεσσαλονίκης κάνει τα όργανα της χούντας να εξαπολύσουν πραγματικό ανθρωποκυνηγητό για τον εντοπισμό των τολμηρών πατριωτών που προέβησαν στη δυναμική εκείνη ενέργεια. Ολες οι δυνάμεις της χωροφυλακής, της Ασφάλειας και της ΚΥΠ διατίθενται προς τον σκοπό αυτό. Επιτυγχάνουν μερικώς όταν τη νύχτα της 4ης προς 5η Σεπτεμβρίου 1967 εντοπίζουν τη γιάφκα όπου κρύβονταν τρία από τα μέλη της ομάδας που πήραν μέρος στην ανατίναξη. Και χωρίς προειδοποίηση αρχίζουν καταιγιστικά πυρά με συνέπεια

τη δολοφονία του 27χρονου νεολαίου Γιάννη Χαλκίδη και τον τραυματισμό του αείμνηστου Γρηγόρη Παντή.

Οκτώ μήνες αργότερα τα όργανα της δικτατορίας δολοφονούν με τον πιο άγριο και ανατριχιαστικό τρόπο τον ηγέτη του Πατριωτικού Μετώπου Θεσσαλονίκης Γιώργη Τσαρουχά. Είχε συλληφθεί το βράδυ της 8ης Μαΐου 1968 στα διόδια της Λεπτοκαρυάς ενώ μετέβαινε οδικώς στην Αθήνα για να συζητήσει με την ηγεσία του ΠΑΜ πτυχές του αντιδικτατορικού αγώνα. Τα όργανα της Ασφάλειας τον μεταφέρουν στο άντρο της ΚΥΠ της χούντας, η οποία στεγαζόταν στον χώρο του Γ΄ Σώματος Στρατού, απέναντι από το παλιό 424 Στρατιωτικό Νοσοκομείο. Τα βασανιστήρια στα οποία υποβάλλεται ο πρώην βουλευτής της Αριστεράς είναι αδύνατο να περιγραφούν: φάλαγγα, ηλεκτροσόκ, χτυπήματα με βούρδουλα και αιχμηρά αντικείμενα σε όλο του το σώμα.

Οι βασανιστές του έχουν διπλό στόχο: από τη μια να τον κάμψουν, να δείξουν στους άλλους καταδιωκόμενους αγωνιστές της αντίστασης ότι είναι ανώφελος ο αγώνας τους. Από την άλλη να μπορέσουν να του αποσπάσουν πολύτιμες πληροφορίες για την ηγεσία του αντιδικτατορικού αγώνα που θα συναντούσε στην Αθήνα. Αποδεικνύεται μάταιος ο κόπος των βασανιστών. Παρά τα συντριπτικά χτυπήματα σε όλο του το σώμα ο Τσαρουχάς δεν λυγίζει. Δεν προδίδει τους συντρόφους του. Ματώνει αλλά δεν υποκύπτει. Κι εκείνοι, Οι πολίτες και κυρίως οι νέοι, τα παιδιά, η νέα γενιά πρέπει να μαθαίνουν για τις μεθόδους που χρησιμοποίησαν και χρησιμοποιούν οι νοσταλγοί του φασισμού. Εχει σοφά διατυπωθεί η ρήση ότι «λαός που δεν γνωρίζει το παρελθόν δεν μπορεί να οικοδομήσει το μέλλον». Κι αυτό γιατί με τη γνώση της Ιστορίας διευρύνονται οι πνευματικοί ορίζοντες, κατακτάται η ουσιαστική γνώση, απεγκλωβίζεται ο άνθρωπος από προκαταλήψεις και αντιστέκεται στην παραπληροφόρηση και την προπαγάνδα. Ενώ παράλληλα καλλιεργούνται ιδανικά και υψηλές ηθικές αξίες όπως η ελευθερία, ο ανθρωπισμός, η δικαιοσύνη. μολυβένια στρατιωτάκια δίχως καρδιά και αισθήματα, πιστοί υπηρέτες ενός σκληρού και απάνθρωπου καθεστώτος, όσο τον βλέπουν να σφίγγει τα χείλη τόσο τον χτυπούν αλύπητα. Τον βασανίζουν ενώ ξέρουν το σοβαρό πρόβλημα καρδιοπάθειας που αντιμετωπίζει. Κάποια στιγμή, κάτω από αυτά τα άγρια βασανιστήρια και ενώ στη Θεσσαλονίκη ξημερώνει η 9η Μαΐου 1968, φτάνει στο τέλος και έρχεται ο θάνατος για τον αγωνιστή με το υψηλό ήθος, τη λεβεντιά, το ανοιχτό μυαλό και την πίστη στα δίκαια του λαού. Περιπετειώδης ήταν και η κηδεία του Γιώργη Τσαρουχά, καθώς τα όργανα της χούντας επιχείρησαν να τελεστεί μία «κακήν κακώς», –κατά την έκφραση των οικείων του– εκφορά.

Στα μαλακά οι δολοφόνοι του Τσαρουχά

Η απόφαση του Μεικτού Ορκωτού Εφετείου Θεσσαλονίκης στη δίκη για τη δολοφονία Τσαρουχά, η οποία έγινε μετά τη μεταπολίτευση, δέχτηκε ότι υπήρξαν δεκατέσσερα τραύματα στο κορμί του αδικοχαμένου αγωνιστή και κάποια από αυτά ήταν θανατηφόρα. Και όμως οι δράστες αυτής της ξεκάθαρης πολιτικής δολοφονίας, οι βασανιστές, οι δήμιοι του Τσαρουχά, όπως και των συντρόφων του, έπεσαν για μια ακόμη φορά στα μαλακά με αστείες ποινές, κάτι που είχε συμβεί και με τις υπόλοιπες δίκες-παρωδία των βασανιστών της δικτατορίας. Δυστυχώς η νέα γενιά διδάσκεται ελάχιστα έως τίποτε στα σχολεία για τη μαύρη περίοδο της επτάχρονης δικτατορίας, όπως έχει και την ίδια άγνοια για τη ναζιστική κατοχή της πατρίδας μας και την εποποιία της Εθνικής Αντίστασης.

Αυτή η προσπάθεια λήθης, αυτός ο ιστορικός σκοταδισμός, είναι που στέρησε από τον λαό μας και κυρίως από τη νέα γενιά την απαραίτητη γνώση του παρελθόντος. Ετσι, ας μην απορούμε που βγήκαν από τα λαγούμια τους στις μέρες μας οι θιασώτες του ναζισμού και των δικτατόρων της 21ης Απριλίου.