Τεθωρακισμένα vs μελάνι. Μια μάχη χαμένη (για τα τανκς)
Είχαν τα τανκς. «Οι δικοί μας» τι είχαν; Οι συνταγματάρχες που παραβίασαν τον όρκο τους, συνωμότησαν και κατέλυσαν τη δημοκρατία είχαν τη δύναμη του πυρός. Οσοι θέλησαν ή μπόρεσαν να αντισταθούν είχαν τη δύναμη του φωτός. Είχαν το χαρτί, το μελάνι, το λινόλεουμ αρχικά, τον πολύγραφο κατόπιν και τελικά το χειροκίνητο τυπογραφείο.
Ανιση η μάχη. Ανιση εις βάρος των τανκς! Γιατί με τις λόγχες μπορείς να κάνεις τα πάντα. Εκτός από το να κάτσεις πάνω τους.
Αυτοί που αντιστάθηκαν είχαν τη δύναμη του λόγου. Του επιχειρήματος απέναντι στον μονόλογο του «αποφασίζομεν και διατάσσομεν». Γιατί το μελάνι διεισδύει αθόρυβα, περνά ανεπαίσθητα κάτω από τις πόρτες των σπιτιών, εισβάλλει αδιόρατα στα φοιτητικά αμφιθέατρα, δρα αποτελεσματικά στη συνείδηση των ανθρώπων. Πολύ πιο αποτελεσματικά από τα πομπώδη, κενά περιεχομένου τηλεοπτικά λογύδρια των Γεωργαλάδων.
Σήμερα, 52 χρόνια μετά, ανήμερα της επετείου της «εθνοσωτηρίου επαναστάσεως της 21ης Απριλίου» (τρομάρα της) όπως φιλάρεσκα βάφτισε τον εαυτό της, παραδίδουμε στον αναγνώστη του Documento, τον συλλέκτη, τον μελετητή έναν τόμο 112 σελίδων με πλουσιότατη γκάμα αντιδικτατορικών εντύπων: χειρόγραφα, δακτυλογραφημένα, πολυγραφημένα, τυπωμένα. Υψηλής ή χαμηλότερης αισθητικής και ποιότητας εκτύπωσης. Ποιότητας που σταδιακά βελτιωνόταν όσο «το κίνημα ανέβαινε», κατά την προσφιλή έκφραση της εποχής.
Αυτό όμως που εκπλήσσει είναι η ποικιλία, η εφευρετικότητα, η πολιτική προέλευση από τα τέσσερα σημεία του πολιτικού, δημοκρατικού ορίζοντα, η γεωγραφική καταγωγή των εντύπων από πολλές γωνιές της Ελλάδας κι από τις πέντε ηπείρους.
Μέσα από τις σελίδες που ακολουθούν αναβιώνει μια ταραγμένη (παρά την επιφανειακή «ηρεμία, τάξη και ασφάλεια») εποχή. Πέρα από τις «κροτίδες» –που κι αυτές έπαιξαν τον ρόλο τους καθώς διέκοπταν σποραδικά τη νεκρική σιγή– και τις μεγαλοστομίες για «ένοπλο αγώνα», λάμβανε χώρα κάτι ουσιαστικότερο ή πιο αποτελεσματικό για τις συνειδήσεις. Σε υπόγεια σκοτεινά, σε αυστηρά περιφρουρημένες γιάφκες δούλευαν ο πολύγραφος ή το «επίπεδο». Το «υλικό» (άλλη έκφραση και τούτη) έφευγε για τις γιάφκες ή τα διαμερίσματα διανομής. Κι από κει ταχυδρομικά προς επιλεγμένους παραλήπτες. Ή χέρι χέρι στον συνάδελφο και τον γείτονα τα πρώτα χρόνια ή τον συμφοιτητή την τελευταία τριετία όταν, για κάποιους λόγους που εκφεύγουν του παρόντος, η πρωτοβουλία μιας μαζικής αντίστασης πέρασε στα πανεπιστήμια.
Στις σελίδες του βιβλίου βρίσκουν τη θέση τους τα έντυπα όλων των αντιστασιακών οργανώσεων. Χωρίς αξιολογική κατάταξη. Ανεξαρτήτως πολιτικής προέλευσης. Από την αντιδικτατορική Δεξιά και το εξεγερμένο κέντρο μέχρι την παραδοσιακή Αριστερά, η οποία σήκωσε το κύριο βάρος για ευνόητους ιστορικούς λόγους, αλλά και την άκρα Αριστερά.
Μαζί τους και οι εκδόσεις διεθνών επιτροπών απ’ όλο τον κόσμο οι οποίες είχαν συγκροτηθεί κάτω από τον σχεδόν κοινότοπο τίτλο «Για την αποκατάσταση της δημοκρατίας στην Ελλάδα». Γερμανία, Δυτική και Ανατολική, Γαλλία, Ιταλία, Ηνωμένες Πολιτείες, Καναδάς, Βέλγιο, Σουηδία. Παντού όπου υπήρχαν Ελληνες. Και δημοκράτες.