The sex dinosaur
Τα κορίτσια του θρυλικού κατασκόπου στην εποχή του #MeToo
Οι ταινίες του Τζέιμς Μποντ –λόγω της διαχρονικής δημοφιλίας και επιδραστικότητάς τους, αλλά και της εποχής του #MeToo που επιχειρεί να αποδομήσει τις κυρίαρχες αφηγήσεις πάνω σε έμφυλα ζητήματα– μπαίνουν στο κάδρο και για τον τρόπο που χτίζουν και αναπαριστούν τα θρυλικά Bond girls (ένα ολόκληρο brand από μόνα τους). Το 1962 –όταν ο Σον Κόνερι υποδύθηκε για πρώτη φορά τον ήρωα του Iαν Φλέμινγκ στον «Δρα Νο»– ο πράκτορας 007 χτίστηκε ως χαρακτήρας που ενσαρκώνει τη φαντασίωση του κυρίαρχου και ακαταμάχητου αρσενικού που μοιράζει τον χρόνο του ανάμεσα σε επικίνδυνες αποστολές και εκθαμβωτικές γυναικείες παρουσίες.
Ο 007 παίρνει πάντα το κορίτσι
Ο πρώτος Μποντ κοιμάται κάτω από έναν φοίνικα και ξυπνάει από το τραγούδι μιας πανέμορφης γυναίκας, που βγαίνει από τη θάλασσα με λευκό μπικίνι και ασορτί ζώνη από την οποία κρέμεται ένα καταδυτικό μαχαίρι. Η Ούρσουλα Αντρες μένει στην ιστορία ως το πρώτο κορίτσι του Τζέιμς Μποντ και φοράει το πιο διάσημο λευκό μαγιό στη διαδρομή του σινεμά. Η εντυπωσιακή εμφάνιση της Χάλι Μπέρι με πορτοκαλί μπικίνι στην ταινία «Πέθανε μια άλλη μέρα» (2002) αποδεικνύει ότι το μοτίβο παραμένει αμετάβλητο μες στα χρόνια. Ο Μποντ σώζει τον κόσμο και παίρνει πάντα το κορίτσι.
Οπου και να βρίσκεται, ο διασημότερος πράκτορας του κόσμου δεν έχει παρά να σηκώσει το βλέμμα του πάνω σε κάποια ακαταμάχητη γυναίκα όπως η Χάνι Ράιντερ (Ούρσουλα Αντρες), η Πούσι Γκάλορ –o σεξιστικός τόνος εδώ δεν είναι καν υπαινικτικός, είναι χυδαίος: σε σλανγκ μετάφραση το όνομα σημαίνει «μουνάκι με το τσουβάλι»– (Ονορ Μπλάκμαν) ή η Ξένια Ονατόπ –Αποπάνοβα στην ελληνική μεταφορά του ονόματος– (Φάμκε Γιάνσεν). Η Ντανιέλα Μπιάνκι ως Τατιάνα Ρομάνοβα στην ταινία «Από τη Ρωσία με αγάπη» (1963) είναι μια Σοβιετική κατάσκοπος που ταξιδεύει με τον Μποντ και ενώ διαφαίνεται ότι στην πορεία θα τον προδώσει, εκείνος τη μαγεύει με τη γοητεία του και εγκαταλείπει τη χώρα της. Η Ονορ Μπλάκμαν ως Πούσι Γκάλορ στον «Goldfinger» (1964) είναι η δυναμική
πιλότος του εχθρού αλλά πέφτει θύμα της γοητείας του Μποντ και τον βοηθάει να τον κατατροπώσει. Η Ακίκο Γουακαμπαγιάσι ως Ακι στο «Ζεις μονάχα δυο φορές» (1967) είναι μια Γιαπωνέζα πράκτορας της SIS την οποία σκοτώνει ο Μποντ γιατί προσπαθεί να τον δηλητηριάσει ύστερα από μια έντονη ερωτική νύχτα. Η Τζέιν Σέιμουρ ως Σολιτέρ στο «Ζήσε κι άσε τους άλλους να πεθάνουν» (1973) είναι η πνευματική γκουρού του κακού Κανάνγκα και χάνει τα μοναδικά της χαρίσματα αφού συνευρίσκεται ερωτικά με τον θρυλικό κατάσκοπο.
Ηδη από τη δεκαετία του ’60 τα Βοnd girls εξελίσσονται, βιώνουν πιο έντονα τη σεξουαλικότητά τους, κερδίζουν κομμάτια ανεξαρτησίας και διαφοροποιούνται από αρκετές στερεότυπες κινηματογραφικές απεικονίσεις της προηγούμενης δεκαετίας. Παρά ταύτα, η γυναίκα λειτουργεί συμπληρωματικά δίπλα στον Μποντ, όσο χειραφετημένη και ανεξάρτητη και αν είναι (ας θυμηθούμε την Γκρέις Τζόουνς στο «Επιχείρηση Κινούμενος Στόχος» του 1985) και η γοητεία της χρησιμοποιείται για να εδραιώσει και να αναπαράγει τον μύθο του θρυλικού αρσενικού.
Οι περισσότερες από τις πρωταγωνίστριες καταλήγουν στο κρεβάτι του Μποντ (σπάνια με άλλους
άντρες) και αρκετές στο τέλος πληρώνουν βαρύ τίμημα και πεθαίνουν. Μια έρευνα πάνω στη σειρά ταινιών του Μποντ η οποία δημοσιεύτηκε το 2009 στο περιοδικό «Sex Roles» κατέδειξε ότι μέχρι το 2002 (δηλαδή μέχρι και την 20ή ταινία του – «Πέθανε μια άλλη μέρα») ο Βρετανός πράκτορας είχε ερωτικές επαφές με 46 διαφορετικές γυναίκες και ερωτοτρόπησε με 52. Η νεότητα είναι ακόμη ένα στοιχείο άρρηκτα συνδεδεμένο με τους γυναικείους χαρακτήρες του Μποντ. Η Μόνικα Μπελούτσι αποτελεί τη μοναδική εξαίρεση που έσπασε αυτό τον κανόνα με τον ρόλο της Λουτσία Κάρα στο «Spectre».
Μπορεί μια γυναίκα να υποδυθεί τον Μποντ;
Η ματιά του Τζειμς Μποντ πάνω στη γυναίκα παραμένει ηδονοβλεπτική και βυθισμένη σε έναν ρετρό σεξισμό, παρά τις μικρές φεμινιστικές δόσεις στο σενάριο και τις δυναμικές πρωταγωνίστριες που επιχειρούν να προσαρμόσουν την κινηματογραφική αφήγηση στην εποχή του #MeToo. Σε μια περίοδο που αμφισβητείται το εδραιωμένο πλαίσιο δεκαετιών είναι φυσικό να πυκνώνουν η συζήτηση και η αντιπαράθεση. H ιδέα ότι μια γυναίκα ηθοποιός αξίζει κάποια στιγμή να ενσαρκώσει τον 007 κάνει την εμφάνισή της εδώ και αρκετά χρόνια σε δημοσιεύματα και κοινωνικά δίκτυα.
Ο Ντάνιελ Κρεγκ, ο οποίος έχει δηλώσει ότι αποχωρεί από το franchise μετά το «No time to die», εξήγησε στο «Radio Times» γιατί πιστεύει ότι δεν χρειάζεται να υποδυθεί τον συγκεκριμένο ρόλο μια γυναίκα στο μέλλον. «Θα πρέπει να υπάρχουν καλύτεροι ρόλοι για γυναίκες και έγχρωμους ηθοποιούς» λέει και προσθέτει: «Γιατί πρέπει μια γυναίκα να υποδύεται τον Τζέιμς Μποντ, όταν σίγουρα υπάρχει ένας εξίσου καλός ρόλος με τον Τζέιμς Μποντ αλλά για γυναίκα;». Στο ίδιο πλαίσιο κινείται και η παραγωγός Μπάρμπαρα Μπρόκολι η οποία δήλωσε στο «Variety» το 2020: «Μπορεί να έχει οποιοδήποτε χρώμα, αλλά ο Τζέιμς Μποντ είναι άντρας».
Εξάλλου, δεν είναι λίγοι αυτοί που επιθυμούν ο Τζέιμς Μποντ (και φυσικά τα κορίτσια του) να παραμείνει ακριβώς όπως καθιερώθηκε και αγαπήθηκε από το ευρύ κοινό, προσαρμοσμένος απλώς στο πνεύμα της εποχής. Χωρίς φαντεζί αυτοκίνητα, εντυπωσιακά γκάτζετ και πανέμορφες γυναίκες, σίγουρα θα μιλούσαμε για ένα εντελώς διαφορετικό brand. Οταν ένα τεράστιο κομμάτι της κινηματογραφικής βιομηχανίας βρίθει σεξισμού και στερεότυπων αφηγήσεων για τη γυναίκα, ο πράκτορας 007 (φτιαγμένος ακριβώς για να αρέσει σε όλους) δεν θα μπορούσε να αποτελεί εξαίρεση. Από την άλλη πλευρά, οι μύθοι φτιάχνονται και για να αποδομούνται.
«Στον πυρήνα του παραμένει ο ίδιος χαρακτήρας, όπως είχε ξεκινήσει να τον γράφει ο Ιαν Φλέμινγκ. Είναι σεξιστής και μισογύνης» σχολιάζει σε συνέντευξή του ο Κρίστοφ Λίντνερ, καθηγητής ΜΜΕ και Πολιτισμού στο Πανεπιστήμιο του Αμστερνταμ και συγγραφέας του βιβλίου «Το φαινόμενο Τζέιμς Μποντ: Μια κριτική ματιά». «Εχει ακριβώς την ίδια απήχηση με τη σειρά “Mad men”, είναι μια ένοχη απόλαυση. Πιάνεις τον εαυτό σου να σου αρέσει κάτι ενώ ξέρεις ότι είναι λάθος» προσθέτει ο Λίντνερ. Αυτό το στοιχείο δεν είναι κάτι που δεν γνωρίζει και η παραγωγή των ταινιών. Γι’ αυτό το 1995 η Τζούντι Ντεντς αποκαλεί τον Μποντ σεξιστή, μισογύνη και δεινόσαυρο στην ταινία «Επιχείρηση χρυσά μάτια».
Μια έρευνα πάνω στη σειρά ταινιών του Μποντ κατέδειξε ότι μέχρι το 2002 ο Βρετανός πράκτορας είχε ερωτικές επαφές με 46 διαφορετικές γυναίκες και ερωτοτρόπησε με 52