Εκτός ισορροπίας πάλι τα Βαλκάνια
Η αστάθεια στην παγκόσμια γεωπολιτική σκακιέρα πυροδοτεί μικρότερες κρίσεις και στη γειτονιά μας
Παναγιώτης Τουρκοχωρίτης Εν συντομία
Ανησυχία επικρατεί σε πολλά μέτωπα ταυτόχρονα στη βαλκανική γειτονιά, στη σκιά του πολέμου στην Ουκρανία.
Γιατί ενδιαφέρει
Ενδεχόμενη αποσταθεροποίηση στα Βαλκάνια θα έχει επιπτώσεις στην Ελλάδα.
Η σύγκρουση της Ρωσίας και της Ουκρανίας κατέστησε την πολύπλευρη εξωτερική πολιτική ρομαντική ανάμνηση του παρελθόντος, αφού χώρισε με σαφή και οριστικό τρόπο τα γεωπολιτικά στρατόπεδα, εντείνοντας τις ήδη υπάρχουσες τριβές. Τα Βαλκάνια, παραδοσιακά ευεπίφορα στην ένταση και τη
σύγκρουση, δεν θα μπορούσαν να αποτελούν εξαίρεση. Σε τρεις χώρες, Κόσοβο, Βουλγαρία και Μαυροβούνιο, υπάρχουν εξελίξεις που διαδραματίζονται με φόντο αυτό τον μεγάλο διαχωρισμό, με διαφορετικές αφορμές στην κάθε χώρα.
Ενταση στο Κόσοβο
Οι σχέσεις μεταξύ της κυβέρνησης του Κοσόβου, όπου κυριαρχεί το αλβανικό στοιχείο, και της σερβικής μειονότητας της χώρας είναι τεταμένες εδώ και πολλά χρόνια. Την προηγούμενη εβδομάδα οι εντάσεις οδήγησαν σε πολιτική ανυπακοή εκ μέρους των Σέρβων. Αφορμή ήταν η απόφαση της κυβέρνησης να αναγκάσει τους πολίτες στις περιοχές όπου κυριαρχεί το σερβικό στοιχείο να αλλάξουν τις πινακίδες τους, που είχαν εκδοθεί στη Σερβία, με κοσοβάρικες. Οι Σέρβοι μειονοτικοί όρθωσαν οδοφράγματα στα περάσματα μεταξύ των δύο χωρών,
ενώ σημειώθηκαν συμπλοκές και με την ειδική αστυνομική δύναμη του Κοσόβου, ROSU. Σε περίπτωση κλιμάκωσης η δύναμη KFOR του ΝΑΤΟ δήλωσε ότι είναι σε ετοιμότητα για επέμβαση. Το ΝΑΤΟ διαθέτει πολυεθνική δύναμη στο έδαφος του Κοσόβου που σύμφωνα με εκτιμήσεις φτάνει τους 4.000 στρατιώτες.
Η δήλωση αυτή έφερε στην επιφάνεια τον πραγματικό λόγο αυτής της διχόνοιας. Τα δυο κράτη έχουν διαφορετικές εξωτερικές συμμαχίες. Σέρβοι αξιωματούχοι καταδίκασαν την παρέμβαση του αμερικανικού παράγοντα, ενώ τη θέση τους υποστήριξε και το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών. Η Ρωσία έχει παραδοσιακά καλές σχέσεις με τη Σερβία, ενώ το Κόσοβο τηρεί σαφώς φιλοαμερικανική στάση, αφού η ιμπεριαλιστική επέμβαση των ΗΠΑ στην πάλαι ποτέ Γιουγκοσλαβία έκανε δυνατή την ύπαρξη του κράτους αυτού. Να σημειωθεί ότι το Κόσοβο μετρά μόλις 14 χρόνια… βίου, μια και ανακήρυξε την ανεξαρτησία του από τη Σερβία το 2008, υπό την πρωθυπουργία του Χασίμ Θάτσι. Μέχρι σήμερα σχεδόν τα μισά κράτη του ΟΗΕ το αναγνωρίζουν, ενώ Ρωσία και Κίνα, μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του οργανισμού, εξακολουθούν να μην το αναγνωρίζουν, εμποδίζοντας την ένταξή του στα Ηνωμένα Εθνη.
Η κοσοβάρικη κυβέρνηση έχει ισχυριστεί ότι πίσω από την ένταση βρίσκεται η Ρωσία, η οποία θέλει να δημιουργήσει εστίες αβεβαιότητας στα Βαλκάνια. Η Σερβία από την πλευρά της δεν κρύβει ότι επιθυμεί να ακολουθεί επαμφοτερίζουσα εξωτερική πολιτική: από τη μία να διατηρεί το καθεστώς τής υπό ένταξης χώρας στην ΕΕ και από την άλλη να κάνει τα γλυκά μάτια στη «ρωσική αρκούδα», που την ανταμείβει με φτηνά καύσιμα και όπλα.
Η Βουλγαρία σε πολιτικό κενό
Την περασμένη Δευτέρα ο πρόεδρος Ρούμεν Ράντεφ ανακοίνωσε ότι η χώρα θα πάει σε πρόωρες εκλογές στις 2 Οκτωβρίου, αφού δεν κατέστη εφικτό να σχηματιστεί κυβέρνηση από τα ήδη υπάρχοντα κόμματα. Η κυβέρνηση του Κίριλ Πετκόφ ήρθε αντιμέτωπη με πρόταση μομφής που κατέθεσε το κόμμα του καταδικασμένου για διαφθορά Μπόικο Μπορίσοφ, ενώ είχε χάσει προηγουμένως την πλειοψηφία στη Βουλή, αφού ο κυβερνητικός εταίρος του Σλάβι Τριφόνοφ είχε «αποσκιρτήσει» στην αντιπολίτευση εξαιτίας της διαφωνίας του στο δημοσιονομικό σχέδιο του Πετκόφ. Ετσι, η χώρα οδεύει στις τέταρτες εκλογές τα τελευταία δύο χρόνια, με το κόμμα του Μπορίσοφ να προηγείται στις δημοσκοπήσεις με βραχεία κεφαλή από το κόμμα του Πετκόφ.
Αν και ο Πετκόφ τήρησε ισχυρή στάση υπέρ της Ευρώπης και του ΝΑΤΟ, ιστορικά η χώρα έχει βαθιές σχέσεις με τη Ρωσία, οι οποίες έχουν περάσει από σαράντα κύματα. Η Βουλγαρία οφείλει την ύπαρξή της στη Ρωσία, αφού η Συνθήκη του Βερολίνου το 1878 ήρθε μετά τη νίκη της Ρωσικής Αυτοκρατορίας επί της Οθωμανικής. Αντίπαλοι στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ενώ στον Β΄ αρνήθηκε να στείλει στρατεύματα στο ανατολικό μέτωπο παρά το γεγονός ότι ήταν σύμμαχος της ναζιστικής Γερμανίας. Μετά τον Β΄ ΠΠ η Βουλγαρία πέρασε στην επιρροή της Σοβιετικής Ενωσης.
Μετά την πτώση της ΕΣΣΔ η Βουλγαρία αν και προσπάθησε να κάνει μπίζνες με ρωσικές εταιρείες, διάλεξε τη Δύση για την οικονομική της ανάπτυξη, προκαλώντας την περιφρόνηση της Μόσχας. Ακόμη κι όταν ο Μπορίσοφ επέλεξε την επέκταση του TurkStream στο έδαφος της χώρας, αντλώντας δάνεια από ρωσικές τράπεζες, η στάση της Μόσχας δεν άλλαξε. Τους τελευταίους μήνες, ωστόσο, παρά τις διπλωματικές τριβές μεταξύ των χωρών, φαίνεται ότι η χώρα μπορεί να αναθεωρήσει τη στάση της για τη Ρωσία, δεδομένου ότι ο πρόεδρος Ράντεφ έχει επικρίνει τη φιλοδυτική πολιτεία του Πετκόφ.
Σε Κόσοβο, Βουλγαρία και Μαυροβούνιο υπάρχουν εξελίξεις που διαδραματίζονται στη σκιά του ρωσο-ουκρανικού πολέμου, με διαφορετικές αφορμές στην κάθε χώρα