Η επέλαση της ακροδεξιάς

Ενόψει των πρόωρων εκλογών του Σεπτεμβρίου η κεντροαριστερά φαίνεται διαλυμένη ενώ η ακροδεξιά πιο σίγουρη από ποτέ

Εν συντομία

Η Δεξιά εργαλειοποιεί το μεταναστευτικό για να καθιερωθεί ενώ το κέντρο και η Αριστερά δεν μπορούν να σχηματίσουν συμμαχία, αφήνοντας χώρο για έναν τρίτο, κεντρώο πόλο.

Γιατί ενδιαφέρει

Ενδεχόμενη νίκη της ακροδεξιάς στην Ιταλία μπορεί να σημάνει οπισθοχώρηση τόσο σε οικονομικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο.

Η Ιταλία βιώνει για άλλη μια φορά πολιτική κρίση, αφού μετά την παραίτηση Ντράγκι η ακροδεξιά προαλείφεται για την κυβέρνηση. Με όχημα την εκμετάλλευση του μεταναστευτικού που έχει ξαναφουντώσει στην Ιταλία, άλλοτε προπύργια της αλληλεγγύης προς τους πρόσφυγες έχουν μετατραπεί σε οχυρά ακροδεξιών ιδεών. Παράλληλα, η κατάρρευση του κεντροαριστερού συνασπισμού την Κυριακή 7 Αυγούστου έχει φέρει ακόμη πιο κοντά την πιθανότητα ανάδειξης μιας ακροδεξιάς κυβέρνησης τον Σεπτέμβριο.

Ομφαλοσκόπηση της κεντροαριστεράς

Το κεντρώο κόμμα Azione (Δράση) με επικεφαλής τον Κάρλο Καλέντα αποχώρησε από την αριστερή συμμαχία με το Δημοκρατικό Κόμμα (ΔΚ) με την αιτιολογία ότι το ΔΚ είχε παράλληλα συνδεθεί με πιο ριζοσπαστικά κόμματα, την Iταλική Αριστερά (Sinistra Italiana) και τους Ευρωπαίους Πράσινους. Τα δύο κόμματα ψήφιζαν συχνά εναντίον του απερχόμενου πρωθυπουργού Μάριο Ντράγκι και επίσης ψήφισαν κατά της ένταξης της Φινλανδίας και της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ.

Η συμμαχία ανάμεσα σε Azione και ΔΚ είχε σκοπό τη δημιουργία ενός ενιαίου πόλου μεταξύ των κομμάτων της ευρύτερης κεντροαριστεράς, μια και η συμμαχία με τα Πέντε Αστέρια –άλλοτε πρώτο κόμμα στις εκλογές– έχει αποκλειστεί αφού θεωρείται ότι η πρόταση δυσπιστίας τους στο σχέδιο στήριξης του Ντράγκι ήταν η αιτία της παραίτησης του τελευταίου. Ωστόσο, το γεγονός ότι είναι ένα κόμμα σε αποδρομή, που χάνει συνεχώς έδαφος στις δημοσκοπήσεις και βουλευτές στα κοινοβουλευτικά σώματα, πρέπει να ληφθεί υπόψη.

Από την πλευρά τους, η Ιταλική Αριστερά και οι Ευρωπαίοι Πράσινοι είχαν επίσης επικρίνει το Azione για τα περιβαλλοντικά του διαπιστευτήρια. Ενα άλλο μικρό κόμμα, το Impegno Civico (Πολιτική Δέσμευση), υπό την ηγεσία του πρώην υπουργού Εξωτερικών

Λουίτζι ντι Μάιο, είχε επίσης προσχωρήσει στο αριστερό μπλοκ το Σάββατο, προτού διαλυθεί την Κυριακή. Αλλά ακόμη κι αν η συμμαχία είχε καταφέρει να μείνει ενωμένη, η ομάδα τους υπολειπόταν περισσότερες από δέκα ποσοστιαίες μονάδες από τους δεξιούς διεκδικητές της εξουσίας.

Εκκλήσεις για τρίτο πόλο

Από την πλευρά του ο πρώην πρωθυπουργός Ματέο Ρέντσι καλεί τον Καλέντα στη δημιουργία μιας εναλλακτικής επιλογής, ενός τρίτου πόλου, όπως τον αποκαλεί ο ιταλικός Τύπος, που θα προσπαθήσει να συγκεντρώσει τις κεντρώες ψήφους. Ο Ρέντσι ίσα που περνάει το κατώφλι του 3% για να μπει στη Βουλή, ενώ ο Καλέντα συγκεντρώνει περί το 6%. Επομένως είναι αμφίβολο πόσο θα επηρεάσει την πολιτική σκηνή μια τέτοια συμφωνία. Το ζητούμενο σε αυτή την περίπτωση είναι μάλλον η πολιτική επιβίωση του Ρέντσι, αφού ο εκλογικός νόμος στην Ιταλία ευνοεί τις συμμαχίες.

Δεξιά σε έξαρση

Το δεξιό μπλοκ, που συνολικά συγκεντρώνει άνω του 45% των προτιμήσεων στις δημοσκοπήσεις, περιλαμβάνει το κόμμα Αδέρφια της Ιταλίας της Τζόρτζια Μελόνι, η οποία προσπάθησε να δείξει διαφορετικό πρόσωπο επικρίνοντας τη Ρωσία στον απόηχο των φημών ότι η Μόσχα είχε σχέση με την πτώση της κυβέρνησης Ντράγκι. Οι πολιτικές ρίζες του κόμματός της όμως είναι ξεκάθαρα νεοφασιστικές, αφού αποτελεί επίγονο του Ιταλικού Σοσιαλιστικού Κινήματος (Movimento Sociale Italiano). Περιλαμβάνει επίσης το ακροδεξιό κόμμα Λέγκα του Βορρά του Ματέο Σαλβίνι και το δεξιό κόμμα Forza Italia του γηραιού πρώην πρωθυπουργού Σίλβιο Μπερλουσκόνι.

Το πολιτικό χάος έρχεται καθώς η Ιταλία αγωνίζεται να εκπληρώσει τα κριτήρια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την εκταμίευση των κεφαλαίων για την ανάκαμψη από την πανδημία. Ερχεται επίσης εν μέσω νέας έντασης σχετικά με τη μετανάστευση μετά τη δολοφονία του Αλίκα Ογκορτσούκβα, του Νιγηριανού μικροπωλητή με ειδικές ανάγκες που ξυλοκοπήθηκε μέχρι θανάτου στην πόλη Τσιβιτανόβα την περασμένη εβδομάδα.

Το περιστατικό αυτό αναπότρεπτα συνδέθηκε μετ α πολλά χρό- νια α παν θ ρ ω π ο ποιημένης αντιμε- ταναστευτική ς προπαγάνδας από τα κόμματα της Μελόνι και του Σαλβίνι. Η Μελόνι, η οποία θα μπορούσε να γίνει η πρώτη ακροδεξιά πρωθυπουργός της χώρας μετά τον Μουσολίνι, κάποτε είπε ότι οι Ιταλοί έπρεπε να «επαναπατρίσουν τους μετανάστες πίσω στις χώρες τους και μετά να βυθίσουν τις βάρκες που τους έσωσαν».

Αλλαγή στην τοπική κοινωνία

Δυστυχώς το μεταναστευτικό ζήτημα είναι σε έξαρση και πάλι και η ακροδεξιά είναι πιο έτοιμη από ποτέ να το εκμεταλλευτεί για να κερδίσει ακόμη περισσότερους πόντους στο κοινό, ακόμη και σε περιοχές που άλλοτε ήταν προπύργια αλληλεγγύης. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα αποτελεί η Λαμπεντούζα.

Παραδόξως, στη Λαμπεντούζα, που κάποτε φημιζόταν για την υποδοχή των μεταναστών, η ρητορική της ακροδεξιάς φαίνεται να λειτουργεί. Στις ευρωεκλογές του 2019 η Λέγκα κέρδισε σχεδόν το 46% των ψήφων. Τον περασμένο Ιούνιο οι κάτοικοι που κατηγόρησαν τις ιταλικές αρχές ότι τους εγκατέλειψαν εξέλεξαν αντιδήμαρχο της Λέγκας. Το μοτίβο της εγκατάλειψης από το κεντρικό κράτος φαίνεται να είναι το γενικό υπόστρωμα πάνω στο οποίο καλλιεργούνται οι ακροδεξιές ρητορικές που στοχοποιούν τη μετανάστευση, η οποία οδηγεί την τοπική κοινωνία στα όριά της, ενώ αποκρύπτονται οι ευθύνες τόσο της ευρωπαϊκής γραφειοκρατίας που θέλει μια Ευρώπη-φρούριο όσο και οι πολιτικές του ιταλικού κράτους.

Το νησί, υποψήφιο για το Νόμπελ Ειρήνης το 2016 για την αλληλεγγύη του προς τους αιτούντες άσυλο, έγινε προπύργιο των εχθρών των ανέστιων αφού χιλιάδες μετανάστες έφταναν κάθε χρόνο σε έναν τόπο με δομές που αρκούν να φιλοξενήσουν μόνο μερικές εκατοντάδες πρόσφυγες.

Η εγκατάλειψη από το κεντρικό κράτος φαίνεται να είναι το γενικό υπόστρωμα πάνω στο οποίο καλλιεργούνται οι ακροδεξιές ρητορικές που στοχοποιούν τη μετανάστευση και οδηγούν τις τοπικές κοινωνίες στα όριά τους