Μετρό στην πλατεία Εξαρχείων;
Ανάπτυξη μιας γειτονιάς προς όφελος των κατοίκων της δεν είναι η μετατροπή της σε διασκεδαστήριο και ξενοδοχειακό τόπο
Πολλοί/ές μπορεί να αναρωτιούνται γιατί οι κάτοικοι των Εξαρχείων αντιστέκονται στην έλευση ενός σταθμού μετρό στη γειτονιά, στην παρουσία ενός δημόσιου μέσου μεταφοράς. Μήπως αυτοί οι κάτοικοι είναι ιδεοληπτικοί, αντίθετοι με την πρόοδο και την ανάπτυξη; Μήπως αρέσκονται στην παρακμή μιας πλατείας γιατί οι ίδιοι/ες και οι ιδέες τους είναι παρηκμασμένοι/ ες;
Αυτά τα «επιχειρήματα» που διαβάζουμε σε διάφορα μίντια και σχόλια αναγνωστών τους επιτελούν μια γνωστή κοινωνιοψυχολογική στρατηγική επιρροής, τη λεγόμενη ψυχολογιοποίηση. Αντί το ενδιαφέρον να εστιάζει στο μήνυμα των διαφωνούντων απέναντι σε αυτό που παρουσιάζεται σαν κοινός τόπος, η στρατηγική αυτή προσπαθεί να τραβήξει την προσοχή στην πηγή του μηνύματος. Περιγράφοντας λοιπόν τους/ις Εξαρχειώτες/ισσες με τέτοια χαρακτηριστικά (ιδεοληπτικοί, παρηκμασμένων ιδεών, ακραίοι, αντίθετοι με την πρόοδο κ.λπ.) ώστε κανείς να μη θέλει να ταυτιστεί μαζί τους γίνεται σοβαρή προσπάθεια να αποσπαστεί η προσοχή από το μήνυμα που εκπέμπουν.
Η ψυχολογιοποίηση είναι η συνήθης στρατηγική των ομάδων εξουσίας για να μην επιχειρηματολογήσουν και χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με την περίφημη «φαιά προπαγάνδα» (propagande glauque), στρατηγική που επιδιώκει τη συναίνεση χωρίς σκέψη. Αυτή η στρατηγική ξεκινά αποδίδοντας σε μια έννοια θετικό πρόσημο χωρίς κανένα επιχείρημα (π.χ. η ανάπτυξη ή η ανάπλαση είναι καλό πράγμα) και επαναλαμβάνει το σύνθημα αυτό αποφεύγοντας κάθε είδους συζήτηση, ώστε να μην το θέσει στον κίνδυνο πιθανής αποδόμησης. Οσοι δεν αποδέχονται αυτήν τη θέση είναι είτε «παραβατικοί» είτε «περιθωριακοί» είτε και τα δύο.
Αυτό ακριβώς συμβαίνει και με τη διαμάχη για τον σταθμό μετρό στην πλατεία Εξαρχείων. Γίνεται μια συστηματική προσπάθεια να θεωρηθούν οι κάτοικοι ακραίοι, ιδεοληπτικές μειοψηφίες, αντίθετοι με τον «προφανή» στόχο της ανάπτυξης της περιοχής και άξιοι ειρωνείας και απαξίωσης. Γι’ αυτό, στο σύντομο αυτό σημείωμα επέλεξα καταρχάς να αποδομήσω αυτήν τη στρατηγική και να καλέσω τους αναγνώστες να εστιάσουν στα βασικά επιχειρήματα των κατοίκων που εναντιώνονται στο μετρό στην πλατεία Εξαρχείων. Ας δούμε τα ερωτήματα που θέτουν οι κάτοικοι:
Τι σημαίνει ανάπτυξη στην περιοχή και για ποιους είναι θετική;
Ποτέ κανείς δεν άνοιξε μια διαβούλευση με τους κατοίκους, αλλά με άγρια καταστολή γίνεται προσπάθεια επιβολής μιας ανάπλασης που έχει σαφή ιδεολογικά χαρακτηριστικά
Τι σημαίνει ανάπλαση του δημόσιου χώρου που να αλλάζει ποιοτικά τις γειτονιές μας;
Ποιες οι συνέπειες του σταθμού μετρό στην πλατεία Εξαρχείων;
Οχι, δεν συναινούμε στην καταστροφή της γειτονιάς. Σκεφτόμαστε, αντιστεκόμαστε.
Ας ξεκινήσουμε λοιπόν από την παραδοχή ότι ανάπτυξη μιας γειτονιάς προς όφελος των κατοίκων της δεν είναι η μετατροπή της σε διασκεδαστήριο και ξενοδοχειακό τόπο. Καμιά γειτονιά ζωντανής πόλης δεν πρέπει να μετατρέπεται σε πάρκο αναψυχής, αξιοθέατο κενό για διερχόμενους θαμώνες. Την ανάπτυξη στη γειτονιά τη δίνουν οι κάτοικοι, τα μαγαζιά που απαντούν στις ανάγκες τους, τα σχολεία, οι πλατείες. Αυτήν τη ζωή, με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της, θα πρέπει να θέλει να δει και ο επισκέπτης της πόλης.
Και τι σημαίνει ανάπλαση μιας γειτονιάς; Δεν χρειάζεται να είναι κανείς ειδικός για να κατανοήσει ότι ανάπλαση μιας γειτονιάς που έχει εγκαταλειφτεί από τους αρμόδιους φορείς σημαίνει: να υπάρχουν κάδοι σκουπιδιών και ανακύκλωσης, να φωτίζονται οι δρόμοι, να υπάρχουν πεζοδρόμια που να μπορεί να περάσει κάποιος με καρότσι (αναπήρου, παιδιού, λαϊκής), να υπάρχουν δρόμοι χωρίς λακκούβες, να μη μετατρέπεται το ταχυδρομείο σε αποθήκη διαδικτυακής πλατφόρμας, να μην αφήνονται να πεθάνουν οι μουριές, να μην υφίσταται διακίνηση ναρκωτικών, να καθαρίζεται ο λόφος του Στρέφη και να υπάρχει πυρασφάλεια, να συντηρούνται οι λιγοστές παιδικές χαρές. Αυτή την ανάπλαση διεκδικούν χρόνια τώρα οι κάτοικοι παίρνοντας τη γειτονιά στα χέρια τους.
Αντ’ αυτής προωθείται μια ανάπλαση φαραωνικών έργων με δήθεν χορηγίες από μεγάλες ιδιωτικές εταιρείες για δικό τους εντέλει όφελος, το κόστος των οποίων θα κληθούν να πληρώσουν οι κάτοικοι πολλαπλώς: είτε γιατί θα αναγκαστούν να εκτοπιστούν από τα υψηλά ενοίκια που θα απευθύνονται σε άλλους είτε γιατί θα πληρώσουν μέσω των φόρων τους την κατασκευή τους. Οι κάτοικοι ζουν στη γειτονιά και έχουν άποψη γι’ αυτή. Ποτέ κανείς δεν άνοιξε μια διαβούλευση μαζί τους, αλλά με άγρια καταστολή γίνεται προσπάθεια επιβολής μιας ανάπλασης που έχει σαφή ιδεολογικά χαρακτηριστικά ενώ παρουσιάζεται ως μοναδική και προφανής και προς το συμφέρον όλων.
Το μετρό στην πλατεία Εξαρχείων εξυπηρετεί αυτή την «ανάπλαση» και γι’ αυτό υπάρχει αντίσταση. Ακούστε το μήνυμα των κατοίκων. Η γειτονιά ήδη εξυπηρετείται από τους σταθμούς στο Πανεπιστήμιο, στην Ομόνοια, τη Βικτώρια και αργότερα τη Μουστοξύδη. Δεν χρειάζεται να θυσιαστούν 73 δέντρα στη μοναδική πλατεία της γειτονιάς. Δεν χρειάζεται να θυσιαστεί μια ιστορική πλατεία και να μετατραπεί σε κέντρο διερχομένων με γύρω γύρω «παγκοσμιοποιημένου» τύπου μαγαζιά. Ή μήπως χρειάζεται να θυσιαστεί η πλατεία στον βωμό μιας ιδεολογίας που με εμμονή θέλει να εκμηδενίσει τον συμβολισμό της ιστορίας της;
Τα συμπεράσματα δικά σας.