Ανθεκτικότητα στον φόβο
Ομηχανισμός του φόβου, σύμφωνα με την κοινωνική ψυχολογία, βάζει στο μικροσκόπιο την αποτελεσματικότητα του φοβικού μηνύματος (κατά τη διάρκεια της θέασης) και το Μοντέλο Κινητοποίησης (Drive Model) του Τζάνις (1967). Τα μηνύματα φόβου οδηγούν σε μια δυσάρεστη κατάσταση η οποία ωστόσο κινητοποιεί τους ανθρώπους σε δράση. Για να είναι όμως αποτελεσματικό το μήνυμα πρέπει να περιέχει ελεγχόμενη ποσότητα φόβου ώστε να γίνει η μετάβαση σε εκείνη τη δυσάρεστη κατάσταση η οποία αποτελεί το εφαλτήριο για την κινητοποίηση σε δράση. Η αλλαγή των στάσεων και των συμπεριφορών ξεκινάει μόνο αφού ο φόβος έχει αρχίσει να μειώνεται (μετά τη θέαση). Ο Στίβεν Σπίλμπεργκ είναι ένας από τους πρωτοπόρους του είδους, με κυρίαρχο στοιχείο την εισαγωγή νέων τεχνολογιών στο σινεμά με ειδικά εφέ και τρισδιάστατα πλάνα που κόβουν την ανάσα. Το πείραμα σαφώς πέτυχε, αν αναλογιστεί κάποιος την εισπρακτική επιτυχία των ταινιών του από τη δεκαετία του ’70, επιτυχία που στηρίζεται στην ψυχολογική αντίδραση του ανθρώπου να κωδικοποιεί ενστικτωδώς
τον κίνδυνο και να αντιδρά είτε με φυγή είτε με την άμεση αντιμετώπισή του. Πάντα βέβαια με στόχο την αύξηση της πιθανότητας επιβίωσής του νοητικά και συναισθηματικά. Αυτή η παράδοξη λειτουργία κρύβει στον πυρήνα της κάτι ικανοποιητικό. Παρέχει στον θεατή ανακούφιση και αίσθηση ότι κατάφερε να ξεφύγει από τον υποτιθέμενο κίνδυνο, χτίζοντας ανθεκτικότητα στον φόβο μέσα από την παθητική του έκθεση στο κινηματογραφικό αφήγημα.
Στα «Σαγόνια του καρχαρία» ο φόβος που δημιουργείται είναι πιο συγκεκριμένος. Μέσω της ψυχολογίας του τρόμου μπορεί να είναι έως και ευχάριστο να αισθανόμαστε ότι ο φόβος που μια ταινία τρόμου επιδιώκει να ξυπνήσει μπορεί να λειτουργήσει ως αναλγητικός παράγοντας απέναντι στην ανησυχία μας για τον φόβο εν γένει. Αυτό εξηγεί και την επαναλαμβανόμενη έκθεσή μας σε αυτήν τη συνθήκη.
Η επιβίωση λειτουργεί ως αντίδοτο στον συμβολικό «φόβο της καταβρόχθισης» και στο υπαρξιακό άγχος. Παρά την εξέλιξη ο άνθρωπος δεν κατάφερε να απαλλαγεί από τις δυσκολίες και τα αδιέξοδα της ζωής. Αντιθέτως τον έφερε πιο κοντά στο πεπερασμένο της ύπαρξής του.