Το τέλος του σουηδικού μοντέλου
Ρυθμιστικό ρόλο θα παίζουν πλέον οι ακροδεξιοί Σουηδοί Δημοκράτες στον δεξιό συνασπισμό που θα κυβερνά τη χώρα
Εν συντομία
Οριστικοποιήθηκε το κυβερνητικό σχήμα στη Σουηδία, με τους ακροδεξιούς να έχουν πολλούς άσους στο μανίκι τους.
Γιατί ενδιαφέρει
Το άλλοτε υπόδειγμα σοσιαλδημοκρατικής προσέγγισης στο μεταναστευτικό ζήτημα κινδυνεύει να βγει στην πρωτοπορία του εθνικισμού.
Η Σουηδία, η οποία κάποτε φημιζόταν για το φιλόξενο περιβάλλον και την προοδευτική προσέγγιση στην αντιμετώπιση του μεταναστευτικού ζητήματος, πλέον οδεύει σε ακροδεξιές ατραπούς που θέτουν σε κίνδυνο το περίφημο σουηδικό μοντέλο.
Παρά το γεγονός ότι δεν πήραν κανένα υπουργείο, οι ακροδεξιοί εθνικιστές Σουηδοί Δημοκράτες επηρεάζουν άμεσα τη μεταναστευτική πολιτική του νέου πρωθυπουργού Ουλφ Κρίστερσον, ο οποίος δεν δίστασε να παραδεχτεί ότι η πολιτική του στο μεταναστευτικό θα ακολουθήσει –με νομικά εύσχημο τρόπο– το πρόγραμμα του ακροδεξιού εταίρου του.
Συμφωνία για αλλαγή υποδείγματος
Επειτα από σχεδόν ένα μήνα διαπραγματεύσεων μετά τις εκλογές της 11ης Σεπτεμβρίου, η δεξιά συμμαχία των τεσσάρων κομμάτων –Μετριοπαθείς, Σουηδοί Δημοκράτες, Φιλελεύθεροι και Χριστιανοδημοκράτες– κατέληξε σε συμφωνία την περασμένη εβδομάδα και σχημάτισε κυβέρνηση, παρά το γεγονός ότι πρώτο κόμμα στις εκλογές βγήκε το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα της απερχόμενης πρωθυπουργού Μαγκνταλένα Αντερσον.
Τις υπουργικές θέσεις μοιράστηκαν τα τρία κόμματα εκτός των Σουηδών Δημοκρατών, με τον αρχηγό τους Τζίμι Ακεσον να παραπονιέται για την εξέλιξη αυτή. Το γεγονός προκαλεί έκπληξη καθώς οι Σουηδοί Δημοκράτες είναι το δεύτερο κόμμα σε έδρες στη σουηδική Βουλή, το Ρίκσνταγκ. Παραδέχεται όμως ότι η επιρροή τους στην κυβέρνηση μόνο αμελητέα δεν είναι, ειδικά στους τομείς της εγκληματικότητας και της μετανάστευσης. Αυτό αποτυπώνεται στο 62 σελίδων κείμενο χάραξης πολιτικής που συμφωνήθηκε μεταξύ των δεξιών κομμάτων.
Αναφορικά με τη μετανάστευση, η συμφωνία Τίντε –όπως ονομάστηκε, από το κάστρο στο οποίο συνάφθηκε– θα αποτελέσει «αλλαγή υποδείγματος» για τη Σουηδία. Προβλέπει τη δραστική μείωση του αριθμού των προσφύγων που έρχονται στη Σουηδία μέσω ποσοστώσεων, αφού από τους 5.000 τον χρόνο που επιτρέπονταν τα προηγούμενα χρόνια τώρα ο αριθμός πέφτει στους 900. Επίσης καταργείται το σύστημα μόνιμης άδειας διαμονής, ενώ γίνονται αυστηρότερες οι απαιτήσεις για την απόκτηση σουηδικής υπηκοότητας. Οποιοσδήποτε μετανάστης θέλει να μείνει στη χώρα παραπάνω από δύο χρόνια θα πρέπει τουλάχιστον να μάθει τη γλώσσα, ώστε «να γίνει μέρος της κοινωνίας». Επίσης το δικαίωμα στην οικογενειακή επανένωση περιορίζεται σημαντικά, αφού θα αναγνωρίζεται μόνο σε όσους μετανάστες έχουν μόνιμη κατοικία για δύο χρόνια. Προβλέπονται περισσότεροι έλεγχοι εντός της χώρας για παράνομους μετανάστες, ενώ οι έλεγχοι στα σύνορα αναμένεται να αυστηροποιηθούν. Ειδική μνεία γίνεται για την αλλαγή της πολιτικής σχετικά με τη δυνατότητα επιστροφής ατόμων που «δεν έχουν ενσωματωθεί» στη σουηδική κοινωνία και θεωρείται ότι δεν σέβονται τις σουηδικές αξίες, ενώ οι σχετικές υπηρεσίες στο υπουργείο Εσωτερικών αναμένεται να ενισχυθούν οικονομικά και οι εξουσίες τους να διευρυνθούν για να μπορέσουν να κάνουν ελέγχους εντός της χώρας και να φέρουν σε πέρας τυχόν απελάσεις.
Επίσης, με την υποστήριξη των Σουηδών Δημοκρατών η σουηδική κυβέρνηση θα διερευνήσει τον τρόπο με τον οποίο έχουν εισαχθεί ζώνες διέλευσης (transit) σε άλλες χώρες της ΕΕ, καθώς και το αν τα κέντρα διέλευσης είναι σύμφωνα με το σουηδικό σύνταγμα. Εκπληξη προκαλεί η πρόταση για λήψη δείγματος DNA από πολίτες που προέρχονται από τρίτες χώρες εκτός ΕΕ ώστε να δημιουργείται ένα γενετικό προφίλ που θα αποθηκεύεται σε μητρώα, γεγονός που εγείρει σοβαρά ηθικά ερωτήματα σε σχέση με τη χρήση των γενετικών πληροφοριών.
Στο επίκεντρο η εγκληματικότητα
Σύμφωνα με το κείμενο της συμφωνίας η εγκληματικότητα είναι η πρώτη προτεραιότητα της νέας κυβέρνησης. Τα τελευταία χρόνια η Σουηδία βιώνει μια πραγματική έκρηξη στη βία που σχετίζεται με εγκληματικές συμμορίες, η οποία περιγράφεται στη συμφωνία ως «το κύριο κοινωνικό πρόβλημα της Σουηδίας» και τα κόμματα την έχουν συνδέσει με τη μετανάστευση και τις ελλείψεις στις πολιτικές ένταξης. Ο Κρίστερσον έχει ήδη υποσχεθεί ότι η κυβέρνησή του θα προχωρήσει σε αναθεώρηση του Ποινικού Κώδικα για να γίνουν μεγαλύτερες οι ποινές.
Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι στο νέο κυβερνητικό πρόγραμμα υπάρχουν σκληρές προτάσεις για την εγκληματική δραστηριότητα. Οι ποινές για μέλη εγκληματικών συμμοριών αναμένεται να διπλασιαστούν. Προβλέπονται αυστηρότερες ποινές για βιασμό, ενώ η επαιτεία στον δρόμο καθίσταται έγκλημα. Οπως ήταν φυσικό, υπόσχονται περισσότερα χρήματα για την αστυνομία καθώς και περισσότερες εξουσίες έρευνας σε σημεία της χώρας που χαρακτηρίζονται ζώνες υψηλής εγκληματικότητας.
Συγκεκριμένα, η νέα κυβέρνηση θέλει να μάθει πόσοι ξένοι υπήκοοι εμπλέκονται σε συμμορίες οργανωμένου εγκλήματος, καθιστά αδίκημα ακόμη και την ιδιότητα μέλους συμμορίας και επιδιώκει να μπορεί να απελαύνει αλλοδαπούς που είναι ύποπτοι ως μέλη συμμορίας ακόμη κι αν δεν έχουν καταδικαστεί στο δικαστήριο.
Μόνο τυπικά εκτός κυβέρνησης
Η επιρροή στις αποφάσεις όμως δεν θα παραμένει σε θεωρητικό επίπεδο αλλά προχωρά και σε εντελώς πρακτικά ζητήματα. Η συμφωνία Τίντε αναφέρει ξεκάθαρα στην εισαγωγή ότι «τα κόμματα που δεν είναι στην κυβέρνηση έχουν πλήρη και ισότιμη συμμετοχή» στις πολιτικές που θα περνάει η κυβέρνηση. Μάλιστα αναφορές σε διεθνή Μέσα σημειώνουν ότι οι Σουηδοί Δημοκράτες θα έχουν λόγο στην κατάρτιση κάθε νομοσχεδίου της κυβέρνησης, στις τροπολογίες και τις αποφάσεις που θα έχουν να κάνουν με τη χρηματοδότηση έργων από τον κρατικό προϋπολογισμό. Ακόμη, θα έχουν τη δυνατότητα να τοποθετήσουν εκπροσώπους τους στα υπουργεία για να παρακολουθούν την πορεία της υλοποίησης των επτά κύριων πολιτικών στις οποίες τα κόμματα έχουν καταλήξει στη συμφωνία τους.
Στο εξής μόνο 900 πρόσφυγες θα μπορούν να μπαίνουν στη χώρα κάθε χρόνο, ενώ καταργείται η μόνιμη διαμονή και αλλάζουν επί τα χείρω οι όροι για την απόκτηση υπηκοότητας