Βαρύνουσα η ηθική για την ιατρική
Ο πρόεδρος της SOS ΙΑΤΡΟΙ μιλάει για τις αρετές που πρέπει να διαθέτει ένας γιατρός πέραν της άρτιας επιστημονικής γνώσης
Ογιατρός Γιώργος Θεοχάρης είναι από το 2005 διευθυντής της παθολογικής κλινικής των SOS ΙΑΤΡΩΝ στην Ευρωκλινική Αθηνών και επιμελείται τη σειρά επιστημονικών συγγραμμάτων που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Παπαζήση με τίτλο «Ιατρικές Σπουδές». Η σειρά διαιρείται σε δύο θεματικές: αυτή με περιεχόμενο τις ανθρωπιστικές ιατρικές σπουδές (έχουν εκδοθεί τα βιβλία «Ανθρώπινη ιατρική» και «Αφηγηματική ιατρική») και αυτή με περιεχόμενο τις ιατρικές σπουδές, όπου κυκλοφορούν τα βιβλία «Επείγουσα γηριατρική» και «Επείγουσα εξωνοσοκομειακή ιατρική». Μιλήσαμε μαζί του για τη σχέση θεράποντος ιατρού και ασθενή, τις επιπτώσεις της αλόγιστης συνταγογράφησης αλλά και το πώς μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο το κίνημα της ηθικής επηρέασε την ιατρική κοινότητα σε όλο τον κόσμο.
Σε ποιους απευθύνεται η σειρά βιβλίων που επιμελείστε;
Η σειρά των βιβλίων που επιμελούμαι ως πρόεδρος της SOS ΙΑΤΡΟΙ, μιας ιδιωτικής εταιρείας που ασχολείται με την επείγουσα παροχή
βοήθειας κατ’ οίκον, αποτελείται από δύο ξεχωριστές σειρές. Τις ανθρωπιστικές ιατρικές σπουδές, με τα βιβλία «Ανθρώπινη ιατρική» και «Αφηγηματική ιατρική», τα οποία απευθύνονται σε φοιτητές ιατρικής, απόφοιτους ιατρικής αλλά και σε αναγνώστες με ενδιαφέρον για την εκπαίδευση, την κοινωνιολογία, τις πολιτικές υγείας, τη φιλοσοφία και την ανθρωπολογία της ιατρικής. Σκοπός τους είναι η εμβάθυνση της θεραπευτικής σχέσης γιατρών και ασθενών μέσω της αλληλεπίδρασης ιατρικής και ανθρωπιστικών επιστημών.
Καθώς επίσης και τη σειρά για τις ιατρικές σπουδές, που περιλαμβάνουν τα βιβλία «Επείγουσα γηριατρική» και «Επείγουσα εξωνοσοκομειακή ιατρική», τα οποία είναι αμιγώς ιατρικά βιβλία, αν και περιλαμβάνουν κεφάλαια που μπορούν να διαβαστούν από ένα ευρύτερο κοινό.
Διάβασα με ενδιαφέρον στο σύγγραμμα «Ανθρώπινη ιατρική» τη διαπίστωση πως η ιδανική διαχείριση ενός ασθενή δεν εξαρτάται μόνο από τις δεξιότητες του γιατρού, αλλά και από την προσωπική σχέση που αναπτύσσει μαζί του. Σε τι συμπεράσματα έχετε καταλήξει από τη μέχρι τώρα πείρα σας;
Η ανάπτυξη θεραπευτικής σχέσης, ήτοι σχέσης εμπιστοσύνης μεταξύ ασθενή και γιατρού, ή όπως συμβαίνει συχνότερα σήμερα μεταξύ ασθενή και των πολλών ειδικευμένων γιατρών που τον παρακολουθούν, απαιτεί την ενσωμάτωση στις κλινικές δεξιότητες του γιατρού ανθρωπιστικών αξιών όπως η συνεργασία και η συμπόνια, ο αλτρουισμός, ο σεβασμός της αυτονομίας του, η ενσυναίσθηση. Αυτές οι ανθρωπιστικές αρετές συνήθως δεν καλλιεργούνται στο χαοτικό περιβάλλον άσκησης και διδασκαλίας της ιατρικής στα νοσοκομεία. Περισσότερος χρόνος με τον ασθενή συχνά σημαίνει λιγότερες εξετάσεις, λιγότερα συνταγογραφούμενα φάρμακα και καλύτερη συνεργασία.
«Η θεραπευτική σχέση γιατρού – ασθενή παραμένει ο σπόρος της ιατρικής φροντίδας»
Τι χρειάζεται να αλλάξει η μοντέρνα δυτική ιατρική έτσι ώστε να βελτιώσει τις σχέσεις της με τους ασθενείς;
Η πρόοδος της δυτικής ιατρικής είναι αδιαμφισβήτητη. Ο μέσος όρος ζωής πέρασε από τα 50 χρόνια στις αρχές του 20ού αιώνα στα 80 χρόνια στον 21o αιώνα. Η διάγνωση του αιτίου λοιμώξεων όπως ο SARS-COV-2 επιτυγχάνεται εντός ημερών. Η τεχνητή νοημοσύνη επεκτείνεται και θα είναι χρήσιμο εργαλείο στην έγκαιρη διάγνωση πολλών νοσημάτων. Ωστόσο η θεραπευτική σχέση γιατρού – ασθενή παραμένει ο σπόρος της ιατρικής φροντίδας και οφείλει να διαφυλαχθεί τόσο στο επίπεδο της πρόληψης όσο και στο διαγνωστικό και θεραπευτικό επίπεδο. Εννοιες όπως η μη συμμόρφωση των ασθενών και η ιατρική αδράνεια αποτελούν συχνά θέματα των ιατρικών συνεδρίων.
Η Ελλάδα συγκαταλέγεται στις χώρες με τα υψηλότερα επίπεδα μικροβιακής αντοχής κυρίως στον νοσοκομειακό χώρο. Πώς μπορούν να ελεγχθούν η πολυφαρμακία και η αλόγιστη συνταγογράφηση;
Η υπερσυνταγογράφηση αντιβιοτικών αποτελεί ένα παράδειγμα. Αν και οι γιατροί γνωρίζουν ότι μεγάλο μέρος των λοιμώξεων οφείλεται σε ιούς, υπερσυνταγογραφούν αντιβιοτικά και για μακρά χρονικά διαστήματα. Πρόκειται για αμυντική ιατρική. Παράλληλα, πολλοί ασθενείς απαιτούν από τους γιατρούς τους αντιβιοτικά με τη λαθεμένη αντίληψη ότι μόνο με αυτό τον τρόπο θα ιαθούν. Το ίδιο συμβαίνει και με τις ασυμπτωματικές βακτηριουρίες. Μακροχρόνια η υπερσυνταγογράφηση φαρμάκων καταλήγει στην ανάπτυξη υπερανθεκτικών ή και πανανθεκτικών μικροβίων. Θα πρέπει όμως και να σημειωθεί η περίπου εξαφάνιση συχνών λοιμώξεων του πρόσφατου παρελθόντος λόγω του επαρκούς εμβολιασμού του πληθυσμού. Οι μηνιγγίτιδες είναι σπάνιες πλέον, όπως και οι πνευμονίες από πνευμονιόκοκκο.
Οι στατιστικές στην Αμερική δείχνουν ότι ένας στους δέκα ηλικιωμένους που ζουν σε σπίτι με ανεκπαίδευτο φροντιστή θα υποστεί κακοποίηση ή παραμέληση. Στη χώρα μας υπάρχει μέριμνα για τις ευάλωτες ομάδες;
Οι φροντιστές υγείας αποτελούν ένα από τα σοβαρότερα και διαρκώς αναπτυσσόμενα προβλήματα παροχής ιατρικής φροντίδας. Η αυξανόμενη γήρανση του πληθυσμού και το δημογραφικό απειλούν παγκόσμια το κοινωνικό κράτος. Σίγουρα θα θέλαμε περισσότερο εκπαιδευμένους φροντιστές για τους ηλικιωμένους ασθενείς, αλλά να μην ξεχνάμε ότι οι φροντιστές υγείας αποτελούν μια από τις πλέον υποαμειβόμενες υπηρεσίες υγείας και οι συνθήκες εργασίες τους είναι τουλάχιστον κακοποιητικές για τους ίδιους.
Σε ένα από τα βιβλία τίθεται το ερώτημα αν υπάρχει μέλλον για την ηθική στην ιατρική. Θεωρείτε ότι υπάρχει «αρκετή» ηθική στη σύγχρονη ιατρική;
Το κίνημα της ηθικής έχει βαρύνουσα σημασία για την ιατρική, κυρίως μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η βιοηθική εμφανίστηκε ως εξειδίκευση της ιατρικής στα τέλη της δεκαετίας του 1970. Μαζί με το επιστημονικό κίνημα συντέλεσαν σημαντικά στον τρόπο με τον οποίο ασκείται η ιατρική στον 21ο αιώνα, καθώς και στον τρόπο με τον οποίο διεξάγεται η έρευνα. Αλλά συχνά τα ηθικά πρότυπα δεν μπορούν να επιβληθούν.