4 λέξεις-κλειδιά για το 2024
Ο άνθρωπος εκ φύσεως αρέσκεται στις προβλέψεις. Η δύναμη του αγνώστου, του μυστηριώδους, του μελλοντικού, μας συναρπάζει και μας απασχολεί από την αρχαιότητα έως σήμερα. Είθισται στο μεταίχμιο των ετών, να κάνουμε εκτός από επισκόπηση της χρονιάς που έφυγε, αναλύσεις για τις μελλοντικές προοπτικές του καινούργιου έτους. Σε έναν κόσμο απρόβλεπτο και πολύπλοκο που κινείται με ραγδαίους ρυθμούς, πώς άραγε να αποτολμήσει κανείς εικασίες για το μέλλον; Ο λήξας χρόνος μας κληροδότησε έναν ακόμη πόλεμο στη Μέση Ανατολή, γενικευμένη γεωπολιτική αστάθεια αλλά και μια νέα αφετηρία στα ελληνοτουρκικά. Παράλληλα, το εγχώριο πολιτικό σκηνικό θα μπορούσε να χαρακτηριστεί μονόπλευρο, με μια πανίσχυρη συμπολίτευση και μια αντιπολίτευση συρρικνωμένη και κατακερματισμένη, ώστε με δυσκολία κανείς διακρίνει τη μείζονα από την ελάσσονα. Ο «μακρύς» πολιτικός δρόμος μέχρι τις επόμενες εθνικές κάλπες κρύβει παγίδες αλλά και ευκαιρίες για αναγκαίες και διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Οι μεγάλες προκλήσεις σε εθνικό και υπερεθνικό επίπεδο τέμνονται εν πολλοίς, με την κλιματική κρίση, τον ψηφιακό μετασχηματισμό, την τεχνητή νοημοσύνη και την γεωπολιτική ένταση να τις συνοψίζουν.
Χωρίς ίχνος προφητικής διάθεσης, αλλά ει δυνατόν «με τάξη και κλιτότητα και στο μέτρο του ανθρώπου» θα σταχυολογήσω τέσσερις λέξεις κλειδιά, που μπορούν να αποτελέσουν πλοηγό για το νέο αυτό έτος.
Στη «διάλεκτο» των Διεθνών Οργανισμών η λέξη “resilience” χρησιμοποιείται κατά κόρον και προσδιορίζει την καλή προετοιμασία, τον μακροπρόθεσμο σχεδιασμό στην άσκηση πολιτικής και τη δημοσιονομική ευρωστία. Υπό το πρίσμα των σύγχρονων παγκόσμιων προκλήσεων όπως η κλιματική αλλαγή, οι υγειονομικές κρίσεις, η τρομοκρατία και η ανεξέλεγκτη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης, οι στρατηγικές ανθεκτικότητας οφείλουν να αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της χάραξης πολιτικής.
Μια λέξη που ακούμε συχνά τελευταία λόγω του επικείμενου νομοσχεδίου για το γάμο των ομόφυλων ζευγαριών. Η δημιουργία, όμως, μιας συμπεριληπτικής δημοκρατίας και κοινωνίας, είναι πολύ περισσότερα. ‘Iσα δικαιώματα και ίση συμμετοχή όλων των πολιτών, χωρίς διακρίσεις. Βελτίωση της ζωής των ατόμων με αναπηρία, μείωση των ανισοτήτων, βιωσιμότητα των ηλικιωμένων συμπολιτών μας και καταπολέμηση των κοινωνικών αποκλεισμών. Μια κοινωνία που δεν αφήνει κανέναν πίσω, δεν είναι απλώς πρόταγμα των καιρών, αλλά μια βαθιά αναγκαιότητα.
Οι προκλήσεις του 21ου αιώνα και της 4ης βιομηχανικής επανάστασης σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο, απαιτούν όχι περιχαράκωση και εσωστρέφεια, αλλά πολυμέρεια, δυναμισμό και εξωστρέφεια. Σε ένα περιβάλλον που οι οικονομίες επικοινωνούν και αλληλεπιδρούν, η εμπέδωση του αξιώματος πως αυτό που κάποτε ορίζαμε ως τοπικό, είναι σήμερα ευρωπαϊκό, καθίσταται επιτακτική. Η υιοθέτηση αυτής της νοοτροπίας, μπορεί να μετατρέψει ένα κράτος από παρατηρητή σε πρωταγωνιστή, κι από παθητικό αποδέκτη σε ενεργό συνδιαμορφωτή των εξελίξεων.
Οι γεωπολιτικές τεκτονικές πλάκες μετατοπίζονται συνεχώς. Στο νέο πολυπολικό κόσμο που αναδύεται, ποια θα είναι η θέση της Ευρώπης και τι ρόλο μπορεί να διαδραματίσει η Ελλάδα; Οι δύο εν εξελίξει πόλεμοι πότε και πώς θα τελειώσουν; Θα βρούμε ένα modus vivendi με την Τουρκία; Τα παραπάνω ερωτήματα δεν επιδέχονται εύκολες απαντήσεις, απαιτούν όμως σύνθετη σκέψη, βαθιά γνώση της ιστορίας και πολιτικό ρεαλισμό. Η γεωγραφία ορίζει σε μεγάλο βαθμό την ιστορία ενός τόπου, ενώ ο χρόνος και η εποχή δημιουργούν κάθε φορά συγκυρίες και προκλήσεις. Το ζήτημα δεν είναι να ομφαλοσκοπείς, αλλά να βλέπεις κάθε φορά τη μεγάλη εικόνα, με το βλέμμα στραμμένο στο αύριο.
«Κοινή γαρ η τύχη και το μέλλον αόρατον» επισημαίνει ο ρήτορας της αρχαιότητας, Ισοκράτης. Στο σύνθετο σταυρόλεξο του 2024, ας τοποθετήσουμε αυτές τις τέσσερις λέξεις, με μόνη βάσιμη πρόβλεψη πως θα αντιμετωπίσουμε και πάλι το απρόβλεπτο.