Νέος ιστορικός ρόλος για την οικογενειακή επιχειρηματικότητα
■ Στην ανθρώπινη ιστορία η οικογενειακή επιχείρηση αποτελεί την πρώτη μορφή οικονομικού και παραγωγικού θεσμού με τεράστιο ειδικό βάρος. Ποιές είναι οι σημερινές και αυριανές πιθανές αλλαγές;
Στο κορυφαίο έργο του, ο αείμνηστος Αυστριακός φιλόσοφος και οικονομολόγος Ludwig von Mises (1881-1973), αναφερόμενος στην «Ανθρώπινη Δράση» (Human Action), που ήταν και ο τίτλος του αμετάφραστου στην Ελλάδα ογκώδους βιβλίου του, από τις πρώτες γραμμές, τονίζει ότι ο άνθρωπος επιδιώκει να ικανοποιεί επιθυμίες, να ξεπερνά δύσκολες καταστάσεις, να δημιουργεί αξίες και να προσφέρει όσο μπορεί ορθολογικές απαντήσεις σε ερωτήματα που θέτει το εγώ του. Συνεπώς, η ανθρώπινη δράση είναι μια ενσυνείδητη προσπάθεια με συγκεκριμένο στόχο.Αυτόν της εξεύρεσης λύσεων, όσο γίνεται πιο αποτελεσματικών, σε προβλήματα επιβίωσης αλλά και βελτίωσης της ζωής του ανθρώπου. Στο πλαίσιο αυτό η οικογένεια ως σύνολο συγκεκριμένων ανθρώπων που έχουν κοινούς στόχους, είναι πριν απ’όλα κύτταρο ζωής.
Στη βάση αυτής της λογικής, η οποία αποτελεί και το θεμέλιο της επιχειρηματικότητας, η οικογενειακή επιχείρηση είναι από ιστορικής πλευράς ο πρώτος θεσμός επιχειρηματικού σχηματισμού. Ένας θεσμός εξάλλου, που τοποθετεί το ανθρώπινο κεφάλαιο στην καρδιά των αξιών του, δίνοντας σάρκα και οστά και στον κοινωνικό-οικονομικό ρόλο της οικογένειας. Με αυτήν την τελευταία να έχει υπάρξει κορυφαίο πολυεργαλείο ανάπτυξης και προόδου. Όχι βέβαια και χωρίς προβλήματα που χαρακτηρίζουν τις ανθρώπινες σχέσεις, τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο.
Δεν προκαλεί έτσι καμία έκπληξη το γεγονός ότι η οικογενειακή επιχείρηση θεωρείται πολύτιμο κύτταρο της παγκόσμιας οικονομίας, με τις οικογενειακές επιχειρήσεις να έχουν σημαντική συμμετοχή στο Ακαθάριστο Προϊόν (ΑΕΠ) της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά και της Ελλάδας.
Στη δε χώρα μας, οι οικογενειακές επιχειρήσεις δραστηριοποιούνται σε όλο το φάσμα των κλάδων από τη βιομηχανία και το εμπόριο, έως τη ναυτιλία και τις υπηρεσίες.
Ετσι, στις χώρες της Βόρειας, Νότιας και Δυτικής Ευρώπης η ευαισθητοποίηση σχετικά με την ετερογένεια των οικογενειακών επιχειρήσεων είναι περισσότερο διαδεδομένη και αυτές πλέον αποτελούν ξεχωριστή οντότητα στο δημόσιο διάλογο. Αντίθετα, στην Ανατολική Ευρώπη οι οικογενειακές επιχειρήσεις εξομοιώνονται με τις ΜΜΕ και ως εκ τούτου δεν χαίρουν ειδικής μεταχείρισης. Όπως υποστηρίζει ο δρ. Ιωάννης Κίνας, επίκουρος καθηγητής του Πανεπιστημίου του Αιγαίου, σε αρκετές χώρες της Ευρώπης έχουν αναπτυχθεί διακριτοί Φορείς για τη στήριξη της οικογενειακής επιχειρηματικότητας; όπως:
• Δίκτυα Οικογενειακών Επιχειρήσεων, με σκοπό τη δικτύωση τους, την ανταλλαγή πληροφοριών, καθώς το lobbying με διάφορες ομάδες-στόχους, όπως το ευρύ κοινό , οι κυβερνήσεις, αλλά και άλλες ομάδες πίεσης.
• Οργανώσεις Εργοδοτών ή τμήματα επιμελητηρίων που αναγνωρίζουν το γεγονός ότι ένας σημαντικός αριθμός από τις επιχειρήσεις - μέλη τους αποτελούν οικογενειακές επιχειρήσεις.
• Πάροχοι υπηρεσιών υποστήριξης, όπως πανεπιστήμια που έχουν δημιουργήσει μαθήματα ή και εξειδικευμένα προγράμματα σπουδών για τη διοίκηση οικογενειακών επιχειρήσεων και ταυτόχρονα επενδύουν στην έρευνα για την οικονομική και κοινωνική συνεισφορά αυτών των επιχειρήσεων, τη διοίκηση και τη διακυβέρνηση τους, τη διαδοχή, τις σχέσεις οικογένειας-επιχείρησης, την καινοτομία, την ανταγωνιστικότητα, και τη διεθνοποίησή τους.Με την εξωστρέφεια να αποτελεί σήμερα μέγα ζητούμενο όχι μόνον στην ΕΕ αλλά και σε αναδυόμενες οικονομίες όπως αυτές της Κίνας, των Ινδιών και άλλων αναπτυσσόμενων ασιατικών κυρίως χωρών.
Στο σημείο αυτό θα πρέπει να πούμε ότι ύστερα από πρόταση-γνωμοδότηση της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής της ΕΕ (ΟΚΕ), στη σημερινή Ένωση, ως οικογενειακή επιχείρηση θα πρέπει να προσδιορίζεται εκείνη όπου την πλειοψηφία (άμεση ή έμμεση) των δικαιωμάτων λήψης αποφάσεων ανήκει στο φυσικό πρόσωπο (ή πρόσωπα) που ίδρυσε την επιχείρηση ή είναι κύριος του εταιρικού κεφαλαίου της ή στον/στη σύζυγο του, στους γονείς του, στα τέκνα του ή στους άμεσους κληρονόμους των τέκνων του και, ταυτόχρονα, ένας εκπρόσωπος της οικογένειας ή των συγγενών συμμετέχει επίσημα στη διαχείριση ή στη διοίκηση της επιχείρησης.
Σύμφωνα πάντα με την πιο πάνω έρευνα και γνωμοδότηση της ΟΚΕ, προκύπτει πως οι οικογενειακές επιχειρήσεις σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης - για όσες χώρες υπάρχουν στοιχεία:
α) αποτελούν πάνω από το 60% έως 90% του συνόλου των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων. β) απασχολούν από το 40% έως το 50% του συνόλου των εργαζομένων. γ) συνεισφέρουν περίπου τα 2/3 του ΑΕΠ,ποσοστό ιδιαιτερα σημαντικό και ζωτικό για την ανάπτυξη και βαθμό απασχόλησης σε μια δεδομένη οικονομία.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση συνεπώς, φαίνεται πως δίνει ιδιαίτερη σημασία στις οικογενειακές επιχειρήσεις. Στο πλαίσιο ετσι του ενδιαφέροντος της, ίδρυσε το 1997, το European Family Businesses που αποτελεί οργανισμό της. Σκοπός του «η προαγωγή της ανάπτυξης και της συνέχειας των οικογενειακών επιχειρήσεων στην Ευρώπη, μέσω ενός ευρωπαϊκού προγράμματος βασισμένου στην ελευθερία, τις κοινές αξίες, τους κανόνες δικαίου, την ευημερία και την κοινωνική δικαιοσύνη».Πρόκειται για μια πρωτοβουλία στόχος της οποίας είναι η καλλιέργεια και η ανάπτυξη πνεύματος επιχειρηματικότητας και ανάληψης ατομικών ευθυνών, στοιχεία που οριοθετούν, όπως έχουμε γράψει και στο παρελθόν, την έννοια της κοινωνίας που επιχειρεί και αντιμετωπίζει έτσι προβλήματα απασχόλησης και γιατί όχι πολύπλευρης προσωπικής ολοκλήρωσης. Και αυτό´ σε μια ανατρεπτική από τεχνολογικής και πνευματικής πλευράς εποχή,όπου ως γνωστό πολύς λόγος γίνεται για την επανάσταση της Τεχνητής Νοημοσύνης (ΤΝ), τις νανοτεχνολογίες την επιμήκυνση του προσδόκιμου ζωής, τις νέες μεθόδους πρόληψης ασθενειών και προστασίας της υγείας και βέβαια την ανάδειξη νέων μορφών και μεθόδων Παιδείας, όταν η γνώση είναι ήδη κορυφαία πρώτη ύλη. Υπό τις παραπάνω νέες συνθήκες, είναι ηλίου φαεινότερο ότι η χώρα μας βρίσκεται αντιμέτωπη με νέες και μάλλον πολύπλοκες προκλήσεις, οι οποίες ως εκ της φύσης τους απαιτούν σοβαρούς και υπεύθυνους χειρισμούς και όχι μελτρα και θεσμικές αποφάσεις που ικανοποιούν μια λαϊκίστικη και αμαθή γαλαρία. Ο νοών νοείτω.
Στη χώρα μας δραστηριοποιούνται σε όλο το φάσμα των κλάδων από τη βιομηχανία και το εμπόριο, έως τη ναυτιλία και τις υπηρεσίες
Πήγαν για μαλλί και βγήκαν κουρεμένοι στο Μαξίμου μετά τις άθλιες και τυχοδιωκτικές πολιτικά μεθοδεύσεις που επέλεξε η Κεραμέως σε σχέση με την επιστολική ψήφο. Όπως λέγεται δική της… φαεινή ιδέα ήταν, η αιφνιδιαστική κατάθεση της τροπολογίας, που χωρίς κανέναν διάλογο και χωρίς καμιά προετοιμασία, θα επέκτεινε την ισχύ της επιστολικής ψήφου και στις επόμενες Εθνικές εκλογές. Η πολιτική «λογική» της Κεραμέως είχε ως προφανή στόχο να παγιδεύσει και κυρίως να εκθέσει πολιτικά το ΠΑΣΟΚ (και τον ΣΥΡΙΖΑ) που επί της αρχής παρείχαν την συναίνεση τους στην Κυβέρνηση για την επιστολή ψήφο, μόνο για τις Ευρωεκλογές όμως…
Την ίδια προφανώς την βρήκε «απίθανη» και ο Μητσοτάκης ο οποίος άναψε και το πράσινο φως στην αρμόδια υπουργό να προχωρήσει. Τορπιλίζοντας επί της ουσίας την απόφαση των δύο μεγαλυτέρων κομμάτων της αντιπολίτευσης (ΠΑΣΟΚ και ΣΥΡΙΖΑ) να στηρίξουν έναν νόμο παρά τις εύλογες επιμέρους ενστάσεις που διατύπωσαν δημόσια. Στο δια ταύτα, με ευθύνη της κυβέρνησης, της αρμόδιου υπουργού και με την «υπογραφή» Μητσοτάκη ο νόμος γα την επιστολική ψήφο για τις Ευρωεκλογές, ψηφίστηκε μόνο από τους βουλευτές της ΝΔ που φέρει και την ευθύνη για το πολιτικό ναυάγιο της απόπειρας συναίνεσης για τα κόμματα εξουσίας τουλάχιστον στα μείζονα ζητήματα.
Όπως μάλιστα εκτιμάται, κάποιοι κύκλοι ου Μεγάρου Μαξίμου προτείνουν στον πρωθυπουργό να ακολουθήσει αντίστοιχη στρατηγική και σε σχέση με το υπό κατάθεση νομοσχέδιο για τα μη Κρατικά Πανεπιστήμια. Στόχος αυτή την φορά θα είναι ο πολιτικός εγκλωβισμός του ΠΑΣΟΚ (ο ΣΥΡΙΖΑ έχει διαμηνύσει πως θα καταψηφίσει τον νόμο), κυρίως γιατί η πλειοψηφία της κοινής γνώμης κα δη των Κεντρώων ψηφοφόρων είναι υπέρ της παράλληλης λειτουργίας και ιδιωτικών Πανεπιστημίων στην χώρα. Προφανώς έχουν γνώσει οι φύλακες της Χαριλάου Τρικούπη για τους παραπάνω κυβερνητικούς σχεδιασμούς και ετοιμάζονται αναλόγως. Με το ΠΑΣΟΚ να ξεκαθαρίζει πως σε καμιά περίπτωση δεν είναι αντίθετο με την ίδρυση Μη Κερδοσκοπικών Ιδρυμάτων στην χώρα, με αυστηρούς όμως όρους και προυποθέσεις.
Ντράπηκε μέχρι και το… Χάρβαρντ από την σκοταδιστική και άκρως μισαλλόδοξη εισήγηση του Μητροπολίτης Μεσογαίας Νικόλαου στην
Ιερά Σύνοδο την περασμένη Τρίτη για το ζήτημα των ομόφυλων ζευγαριών. Ούτε λίγο ούτε πολύ ο Αμερικανοσπουδαγμένος και απόφοιτος του παραπάνω διάσημου πανεπιστημίου δεσπότες, έφτασε στο σημείο να παρουσιάσει την ομοφυλοφιλία ως ψυχιατρική νόσο. ‘Έφερε δε ως χώρες - «πρότυπα» τη Ρωσία, την Ουγγαρία, τις μουσουλμανικές χώρες της Αφρικής και της Μέσης Ανατολής που «ανθίσταται, με σαφείς και σκληρές απαγορεύσεις των νέων πρακτικών, θεωρούμενες από τους αντίθετους σκοταδιστικές και προωθούν τον ρατσισμό και το μίσος». Ο Μεσαίωνας, δυστυχώς, συνεχίζει να κυριαρχεί στους κόλπους της Εκκλησίας.