Ο Ερντογάν στα όρια της εξουσίας του
Στο ρεπορτάζ τους για το οικονομικό σκάνδαλο που κλονίζει την κυβέρνηση Ερντογάν, οι New York Times χαρακτηρίζουν την Τουρκία μία μετριοπαθή, ισλαμική δημοκρατία. Οι τρεις αυτές λέξεις εξηγούν σε μεγάλο βαθμό τη στάση των Ηνωμένων Πολιτειών απέναντι στην κυβέρνηση Ερντογάν, παρά τον αυξανόμενο αυταρχισμό που επιδεικνύει ο πρωθυπουργός της στο εσωτερικό της χώρας και τους πονοκεφάλους που τους δημιουργεί στο εξωτερικό.
Για πολλούς στις ΗΠΑ, η Τουρκία, μία ισχυρή σύμμαχος με στρατηγική θέση μεταξύ Ευρώπης και Μέσης Ανατολής, αποτελεί πρότυπο μουσουλμανικής χώρας με δημοκρατικό πολίτευμα. Ο αναλυτής και πρώην σύμβουλος στο υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ Τζόσουα Γουόλκερ είναι από εκείνους που πιστεύουν ότι η Τουρκία δείχνει τον δρόμο της συνύπαρξης των συντηρητικών μουσουλμανικών αξιών με τους δημοκρατικούς θεσμούς για τις υπόλοιπες χώρες της περιοχής. Παράλληλα, είναι ξεκάθαρος όταν αναφέρεται στη σημασία της: η Τουρκία είναι πολύ κρίσιμη στρατηγικά για να την παρακάμψουν οι ΗΠΑ και κάθε απόφαση, συμπεριλαμβανομένης της αξιοποίησης των ενεργειακών κοιτασμάτων στην Ελλάδα και στην Κύπρο, δεν μπορεί να αγνοήσει τον τουρκικό παράγοντα. Ισως αυτός είναι ο λόγος που οι ΗΠΑ προτιμούν να μην εμπλακούν στα εσωτερικά της Τουρκίας και στις μεθόδους που χρησιμοποιεί ο Ερντογάν προκειμένου να επιβληθεί στους αντιπάλους του, φυλακίζοντας όσους θεωρεί ότι επιβουλεύονται την τάξη και την ασφάλεια. Σε μία επίσκεψή μου στις αρχές του έτους στην εφημερίδα Hurriyet στην Κωνσταντινούπολη, παρά τα πολύχρωμα γραφεία, διαισθανόταν κανείς ένα μούδιασμα. Οπως ανέφεραν στελέχη της, η εφημερίδα έχει περιπέτειες με τη Δικαιοσύνη. Κατηγορώντας την ιδιοκτησία της για οικονομικά σκάνδαλα, η κυβέρνηση έχει καταφέρει να πτοήσει την αντιπολιτευόμενη εφημερίδα.
Οι τελευταίες αποκαλύψεις για δωροδοκίες, «ξέπλυμα μαύρου χρήματος» και λαθρεμπόριο χρυσού, για τις οποίες 24 άτομα κοντά στην κυβέρνηση αντιμετωπίζουν κατηγορίες, απειλούν να πληρώσουν τον Τούρκο πρωθυπουργό με το ίδιο νόμισμα. Το θέμα έχει προσελκύσει το ενδιαφέρον των αμερικανικών μίντια, καθώς οι υποθέσεις διαφθοράς κάνουν πάντα αίσθηση στις ΗΠΑ, πόσο μάλλον όταν έρχονται ύστερα από μία σειρά επιπλοκών που έχει δημιουργήσει η εξωτερική πολιτική του Ερντογάν στη Μέση Ανατολή. Τα ΜΜΕ αναδεικνύουν επίσης τον ρόλο του μέχρι πρότινος συμμάχου του Τούρκου πρωθυπουργού, ιμάμη Φετουλάχ Γκιουλέν. Ο Ερντογάν απάντησε στις κατηγορίες λέγοντας ότι δέχεται επίθεση από μία «εγκληματική συμμορία με διασυνδέσεις στο εξωτερικό», ενώ προειδοποίησε με απέλαση και τον Αμερικανό πρεσβευτή στην Τουρκία. Οι δηλώσεις του, εκτός του ότι εμπλέκουν τον αμερικανικό παράγοντα, «δείχνουν» τον ιμάμη που κατέφυγε στις ΗΠΑ το 1999, κατηγορούμενος από την τότε κυβέρνηση της Τουρκίας ότι επιβουλεύεται τον κοσμικό χαρακτήρα του πολιτεύματος.
Από αυτήν την άποψη, είναι τουλάχιστον αξιοπρόσεκτο ότι ο γηραιός θρησκευτικός στοχαστής, ο οποίος πρόσφατα ανασκεύασε σε συνέντευξή του στο περιοδικό The Atlantic προηγούμενες αντισημιτικές του απόψεις, ανησυχεί πλέον με τη στάση του Ερντογάν, αντιτιθέμενος στην επιθετική πολιτική του απέναντι στο Ισραήλ και επικρίνοντας την υπαναχώρησή του από την ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας.
Η ανοιχτή ρήξη των δύο ανδρών, ωστόσο, ήρθε όταν ο πρωθυπουργός της Τουρκίας ανακοίνωσε το κλείσιμο των προπαρασκευαστικών σχολείων του κινήματος του Γκιουλέν με το επιχείρημα ότι επιβαρύνουν οικονομικά
Οι ΗΠΑ προτιμούν να μην εμπλακούν στα εσωτερικά της Τουρκίας και στις μεθόδους που χρησιμοποιεί ο Ερντογάν προκειμένου να επιβληθεί στους αντιπάλους του.
τη μικρομεσαία τάξη, πρόθεση που ο τελευταίος παρομοίασε με τα στρατιωτικά πραξικοπήματα του παρελθόντος. Ο εισαγγελέας που ξεσκέπασε την υπόθεση των δωροδοκιών ανήκει στην Αδελφότητα Γκιουλέν – όπως και πολλοί άλλοι υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι στην αστυνομία και στις δικαστικές αρχές. Πολλοί από αυτούς προέρχονται από τα προπαρασκευαστικά σχολεία του κινήματος, που έχουν επεκταθεί σε ολόκληρο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένης της Ευρώπης και των ΗΠΑ. Σύμφωνα με τον Γουόλκερ, η σύγκρουση με τον Γκιουλέν θα επηρεάσει τις σχέσεις της Τουρκίας με τις ΗΠΑ, καθώς ο Ερντογάν χάνει τον πιο αποτελεσματικό υποστηρικτή της κυβερνήσής του όχι μόνο στην Ουάσιγκτον, αλλά και παγκοσμίως. Ισως αυτή τη φορά ο Τούρκος πρωθυπουργός να βρεθεί αντιμέτωπος με τα όρια της εξουσίας του.