Οταν κάθε τέλος είναι και μια αρχή
Τι σημαίνει να μην αποθαρρύνεσαι
KATE ATKINSON Ζωή μετά τη ζωή μετ.: εκδ. Ποιος, στη δύσκολη καμπή μιας ζωής, δεν έχει αναλογιστεί πόσο υπέροχο θα ήταν να ξαναρχίσει τη βιοτική του διαδρομή, να ξηλώσει το πανί που ύφανε ο χρόνος, να ξαναμαζέψει το κουβάρι, να διορθώσει ατέλειες και λάθη ή να ενδώσει στον πειρασμό νέων δυνατοτήτων, νέων συνδυασμών; Ποιος δεν έχει φανταστεί τις απεριόριστες πιθανότητες που θα διανοίγονταν με μια διαφορετική απόφαση την κρίσιμη ώρα, με μιαν άλλη επιλογή; Αυτός ο πανανθρώπινος πόθος, που πάντα σκοντάφτει στο αδήριτο της γραμμικής πορείας μας προς τον θάνατο, βρίσκεται στον πυρήνα του μυθιστορήματος της Κέιτ Ατκινσον. Η ηρωίδα της, Ούρσουλα Τοντ, γεννημένη μια κρύα νύχτα του Φλεβάρη σε μια αγγλική αγροικία, πεθαίνει και ξαναγεννιέται, πεθαίνει και ξαναγεννιέται, λες και σαρκώνει τον στίχο του Τ.Σ. Ελιοτ από τα Τέσσερα Κουαρτέτα, «in the end is my beginning» – στο τέλος βρίσκεται η αρχή μου. Κάθε φορά, η ζωή της παίρνει διαφορετική πορεία, οι λεπτομέρειες παραλλάσσονται αμυδρά ή διαφοροποιούνται δραματικά, η έκβαση είναι πάντα απρόβλεπτη. Κάθε φορά, το βιοτικό περιστατικό που αφηγείται η Ατκινσον τελειώνει με τη φράση «Επεσε σκοτάδι» για να ξαναρχίσει να γράφεται, τις περισσότερες φορές, στην tabula rasa ενός χιονισμένου τοπίου. Αλλά στο ενδιάμεσο αυτών των συνεχόμενων θανάτων, τα πρόσωπα που συγκροτούν το περιβάλλον της Ούρσουλα παραμένουν τα ίδια: κινούνται πάνω στις ίδιες σταθερές, απόλυτα συνεπή προς τον χαρακτήρα και τη μοίρα που προδιαγράφει η χαρακτηρολογική τους σκευή. Εξαιρετικά πειστική
Η ζωή της Ούρσουλα ανελίσσεται παράλληλα με τον «σύντομο εικοστό αιώνα»: παιδί, στον Πρώτο Πόλεμο, έφηβη στην ανήσυχη ατμόσφαιρα του Μεσοπολέμου, νεαρή γυναίκα στον Δεύτερο, δυνητικά έκθετη σε κάθε λογής ανατροπή: μπορεί να πεθάνει στη γέννα· μπορεί να πνιγεί παρασυρμένη από την παλίρροια που φουσκώνει· μπορεί να γλιστρήσει στη σκεπή και να γκρεμιστεί από τα κεραμίδια· μπορεί να δολοφονηθεί σε μιαν έξαρση θυμού του βίαιου συζύγου της· μπορεί να ξεψυχίσει κάτω από τα ερείπια του βομβαρδισμένου Λονδίνου. Και να ξαναρχίσει σαν ένα κοριτσάκι που διαισθάνεται και προ-
Η Βρετανίδα
Ο συγγραφέας δεν πέθανε, μας λέει η Ατκινσον, είναι συνεχώς παρών, δηλώνοντας, με κάθε νέα μεταστροφή της πλοκής, την παντοδυναμία του.
λαβαίνει το κακό, σαν χειραφετημένη έφηβη που απορρίπτει βάναυσες ερωτικές επιθέσεις, σαν διασώστρια στο Λονδίνο, σαν δυνάμει δολοφόνος του Χίτλερ. Μια ηρωίδα που κινείται στην επικράτεια του φανταστικού, και όμως εξαιρετικά πειστική, οδυνηρά πραγματική· μια αφήγηση που υπερβαίνει το παίγνιο ή το πείραμα για να ξεδιπλώσει σπάνια συναισθηματική λεπτότητα και βαθιά ενσυναίσθηση.
Πένθιμο και τρυφερό, δεξιοτεχνικά υφασμένο και βαθιά ανθρώπινο, κωμικό και θερμό στις ολοζώντανες περιγραφές του, εξαιρετικά μεταφρασμένο στη γλώσσα μας από τη Μυρσίνη Γκανά, το βιβλίο της Ατκινσον είναι μια υπενθύμιση του τι σημαίνει να μην αποθαρρύνεσαι και να συνεχίζεις. Και ταυτόχρονα, είναι ένα ευφυές σχόλιο για τη λογοτεχνία: όχι, μας λέει η Ατκινσον, αντίθετα απ’ όσα εξήγγειλε ο Μπαρτ, ο συγγραφέας δεν πέθανε, αλλά είναι συνεχώς παρών, δηλώνοντας, με κάθε νέα μεταστροφή της πλοκής, την παντοδυναμία του. Φανερώνοντας την απεριόριστη γκάμα των δυνητικών επιλογών της γραφής, το τι κερδίζεται και το τι χάνεται κάθε φορά, η Ατκινσον επικυρώνει θριαμβευτικά τη μοναδική δύναμη της μυθοπλασίας.