Η παρηγοριά των κβάντα
Η δημιουργική διέξοδος ενός συγγραφέα σε μια ιαματική θεατρική εμπειρία για το κοινό
Πάνε λίγα χρόνια, που σε πενθούντες κοντινούς μου εύχομαι παρορμητικά, μα ολόψυχα, το πένθος τους γρήγορα να γίνει δημιουργικό. Αυτό δηλαδή που συνέβη στον ανερχόμενο Αγγλο συγγραφέα Νικ Πέιν. Ενώ πενθούσε τον θάνατο του πατέρα του, έπεσε τυχαία πάνω στη θεωρία της κβαντικής φυσικής με τα παράλληλα σύμπαντα. Οπου μπορούν π.χ. να υπάρχουν ταυτόχρονα αναρίθμητα αντίγραφα όλων μας, αν κι εμείς αντιλαμβανόμαστε μόνο ένα. Βρήκε παρηγορητική την ιδέα, ο πατέρας του να συνεχίζει να υπάρχει κάπου αλλού, σ’ ένα άλλο σύμπαν, κι έγραψε τους «Αστερισμούς». Χάρισε έτσι στον εαυτό του τη δημιουργική διέξοδο που είχε ανάγκη και στο κοινό του ένα σπουδαίο όχημα παρηγορητικής φαντασίας μαζί και μια ιαματική θεατρική εμπειρία πάνω στην ερωτική χημεία, στις συμπεριφορές μας, στην απώλεια, στην αυτοδιάθεση της ζωής και του, αντιληπτού μας, τέλους της.
Η ιστορία των «Αστερισμών» μοιάζει αρχικά με τριτοβάθμια εξίσωση, αποδεικνύεται όμως στην εξέλιξή της σάρκινη, ευαίσθητη, αστεία, σπαρακτική: Μελισσοκόμος γνωρίζει μία αστροφυσικό. Ακολουθούν διάφορες εκδοχές εξέλιξης της σχέσης τους. Κολλάνε, δεν κολλάνε μεταξύ τους, μένουν, δεν μένουν πιστοί ο ένας στον άλλο, παντρεύονται, δεν παντρεύονται, χωρίζουν, δεν χωρίζουν, τους χωρίζει ο θάνατος, δεν τους χωρίζει. Σύντομες εκδοχές, με λόγια και καταστάσεις που επαναλαμβάνονται, απομακρυνόμενα. Τα παράλληλα σύμπαντα βλέπετε. Μάλλον δεν τα βλέπετε, αφού όλοι, από «αδυναμία» της βιολογίας μας, αντιλαμβα- νόμαστε μόνο ένα. Επιπλέον, προσπαθούμε να παρακολουθήσουμε μια γραμμική εξέλιξη στην ιστορία των δύο, αφού δυσκολευόμαστε να δεχθούμε την αποδεδειγμένη αρχή της αβεβαιότητας των πάντων. Δηλαδή πως: «Ιδιες αρχικές συνθήκες μέσα στο ζευγάρι οδηγούν σε διαφορετικά αποτελέσματα, που ναι, ισχύουν όλα!». Αναγκάζοντάς μας, λοιπόν, ο Πέιν με τη συγκοπτόμενη γραφή του να τα παρακολουθήσουμε ως εκδοχές, μοιάζει να μας καλεί σε μια πρόβα αλλαγής της φτωχοδιάστατης, βιολογικής μας οπτικής.
Διόλου τυχαίο πως το έργο πρωτοπαρουσίασε στην Ελλάδα η χανιώτικη «Μνήμη» του Μιχάλη Βιρβιδάκη σε δική του σκηνοθεσία, μετάφραση του Δημήτρη Κιούση με πρωταγωνιστές την Ελπίδα Ζαμπετάκη και τον Γιώργο Γραμματικάκη, συγγενή, υποθέτω, του αστροφυσικού - ποιητή Γ. Γραμματικάκη, που θα μπορούσε να είναι και ο αρχικός «εισαγωγέας» του έργου.
Στο σχεδόν παράλληλο θεατρικό «σύμπαν» του Νέου Κόσμου τους ρόλους επωμίζονται η Στεφανία Γουλιώτη και ο Μάκης Παπαδημητρίου, καθοδηγημένοι από τον Βαγγέλη Θεοδωρόπουλο, στην ίδια έγκυρη μετάφραση του Δ. Κιούση.
Ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος κατέχει τη τέχνη των σύντομων σκηνών και των γρήγορων μεταπτώσεων ύφους, διάθεσης, ρυθμών. Δούλεψε πάνω σε αυτήν την αρχή των διακριτών και μη, εκδοχών και συμπάντων (στο τυπωμένο κείμενο ορίζονται από διαφορετικές γραμματοσειρές, bold ή πλάγια γράμματα) και δεν έμεινε μόνο σε αυτά. Χρωμάτισε με χιούμορ, μεγάλες κινήσεις, περιστροφές, παραλλαγές, παύσεις, στάσεις, συναισθηματικές χειρονομίες, το μοντέρνο «γκέστους» αυτού του νέου θεατρικού είδους, που του ταιριάζει σκηνοθετικά.
Η Στεφανία Γουλιώτη, εκμεταλλευόμενη τη διαφορά ύψους της από τον συμπρωταγωνιστή της, υιοθέτησε μιαν αδιόρατη στάση ευπροσήγορης κύρτωσης προς εκείνον, που χρωμάτισε ολόκληρη την ερμηνεία της με σπάνια ευγένεια. Τις ανεπαίσθητες παραλλαγές από σύμπαν σε σύμπαν και από εκδοχή σ’ εκδοχή, βρήκε τρόπους να τις κάνει διακριτές, τόσο που προκαλούσε το γέλιο, τη συγκίνηση, τον ψυχικό πόνο. Αλλού ευθυτενής, αλλά και παλλόμενη σαν τεντωμένη χορδή, περιστρεφόταν γύρω από τον εαυτό της, την ανθρώπινη ερημιά, τα μεγάλα ερωτήματα του κάθε σύμπαντος.
Ο Μάκης Παπαδημητρίου, αγαπητός του θεατρικού μα και τηλεοπτικού κοινού για τη θερμή προσωπικότητα, την αδιατάρακτη μανιέρα και το παρουσιαστικό του, έσπασε σε αρκετά σημεία τη γοητευτική «απαιξία» του, κάτι που έβγαλε στην επιφάνεια εσωτερικές πτυχές του ταλέντου του.
Εργο, παράσταση, ερμηνείες ήταν μια υπενθύμιση πως το θέατρο, με τις αναρίθμητες εκδοχές, ερμηνείες και ρόλους του μπορεί να είναι και προσομοίωση των κβαντικών πολλαπλών συμπάντων. «Ολος ο κόσμος μια σκηνή» άλλωστε, που έλεγε και ο Σαίξπηρ.