Το γαλλικό πολιτικό τοπίο
Ενα χρόνο πριν από τις προεδρικές εκλογές, η Γαλλία έχει συγκεντρώσει αντιφάσεις και προβλήματα τα οποία απειλούν την, υπό άλλες συνθήκες, αυτονόητη υποψηφιότητα του σημερινού προέδρου για επανεκλογή. Ομως, αντίθετα με προγενέστερες εκλογές, δεν έχει εμφανιστεί κάποια πειστική εναλλακτική προσωπικότητα. Το πολιτικό τοπίο είναι ταυτοχρόνως φορτισμένο και ασαφές.
Η εκλογή του Φρανσουά Ολάντ υπήρξε προϊόν αντίδρασης της γαλλικής κοινωνίας στις μεταρρυθμιστικές προσπάθειες του προκατόχου του. Ετσι, επί μία τετραετία ο γαλλικός συντηρητισμός συνήδε με την τάση του νέου προέδρου να αντιμετωπίζει τις κρίσεις ως παροδικές ασθένειες. Σήμερα, η αυξημένη ανεργία έχει καταστεί μείζων απειλή· ο Φρανσουά Ολάντ έχει δεσμευθεί να μην επαναθέσει υποψηφιότητα, αν δεν κατορθώσει να τη μειώσει. Εχει συσσωρευθεί ανάγκη για προσλήψεις, η οποία όμως δεν οδηγεί σε θέσεις εργασίας, λόγω της υφισταμένης άκαμπτης νομοθεσίας. Ο πρόεδρος προωθεί μια νέα νομοθεσία η οποία εξασφαλίζει ελαστικότητα στην αγορά εργασίας, καθώς μία, έστω συγκυριακή, μείωση της ανεργίας θα τον ενίσχυε in extremis. Η πρώτη αυτή μεταρρυθμιστική «νεοφιλελεύθερη» πρωτοβουλία λειτούργησε αντιστρόφως: εκτός από τα συνδικάτα, έπειτα από επτά χρόνια, ξαναβγήκαν στους δρόμους φοιτητές και μαθητές. Η μερική κυβερνητική αναδίπλωση, χωρίς να ικανοποιήσει τους διαμαρ-τυρομένους, εξόργισε τους επιχειρηματίες. Η διαμαρτυρία συντηρείται σε καθημερινές ολονύκτιες «αγρυπνίες» στην Place de la République.
Το αδιέξοδο δεν περιορίζεται στην οικονομία. Οι τρομοκρατικές φονικές επιθέσεις στους συντάκτες του Charlie Hebdo και, κυρίως, οι τυφλές μαζικές δολοφονίες του Νοεμβρίου αποκάλυψαν έναν εχθρό μέσα στην κοινωνία - αποτέλεσμα της ανομολόγητης αποτυχίας να αφομοιωθεί ένα τμήμα της νεολαίας, το οποίο μυήθηκε στον μουσουλμανικό φανατισμό του ISIS. Η Γαλλία βρέθηκε ανέτοιμη, έκπληκτη, με αδιανόητα μέχρι πρότινος διλήμματα στα οποία σήμερα προστίθεται το προσφυγικό. Για να κατευνάσει την ανήσυχη κοινή γνώμη, η κυβέρνηση υιοθετεί στάσεις και πολιτικές «ακραίες»: παρατεταμένη κατάσταση εκτάκτου ανάγκης· έκπτωση από τη γαλλική ιθαγένεια σε όσους καταδικάζονται για τρομοκρατικές ενέργειες, η οποία τελικά αποσύρθηκε ως αντισυνταγματική· έξωση μεταναστών από το Καλαί· περιορισμένη ποσόστωση ως προς την υποδοχή προσφύγων. Τα μέτρα αυτά προκαλούν έντονες αντιδράσεις στον ευρύτερο χώρο της Αριστεράς· όμως, η σιωπηρή κοινωνική πλειονότητα τα θεωρεί ανεπαρκή. Ο χώρος της Κεντροαριστεράς γνωρίζει εσωτερικές διαιρέσεις, όπως πριν από το ενοποιητικό συνέδριο των Σοσιαλιστών στο Epinay το 1971. Το ήδη υφιστάμενο χάσμα ανάμεσα στην προεδρική και την παραδοσιακή πτέρυγα ευρύνεται. Το πολιτικό έργο του Φρανσουά Μιτεράν καταλύεται.
Κατά την παρελθούσα τετραετία, για να διατηρήσουν την προοδευτική επίφαση, οι διαδοχικές κυβερνήσεις του προέδρου προώθησαν μερικές θεαματικές εξω-οικονομικές μεταρρυθμίσεις – με συνέπεια, όμως, τη διάσπαση της γαλλικής κοινωνίας. Ο «γάμος για όλους», κοινωνική τομή, δημιούργησε μεγάλες εντάσεις, κυρίως λόγω της επικοινωνιακής του χρήσης. Οι εκπαιδευτικές παρεμβάσεις συρρίκνωσαν την κλασική παιδεία ως «ελιτίστικη», εξοργίζοντας διδάσκοντες, διδασκομένους, διανοουμένους, γονείς.
Τα τρέχοντα οικονομικά, κοινωνικά και πολιτισμικά προβλήματα, καθώς και οι προκλήσεις από τις ραγδαίες αλλαγές του περιβάλλοντος, επιβάλλουν θαρραλέες μεταρρυθμίσεις· όχι επιδιορθωτικές παρεμβάσεις. Η γαλλική κοινωνία, όμως, διέπεται από τις αντιφάσεις της. Παρά την ανησυχία από την τρομοκρατία, την ανεργία και την υποβάθμιση του γαλλικού διεθνούς και ευρωπαϊκού κύρους, δεν φαίνεται να υποστηρίζει τις αναγκαίες αλλαγές. Διατρέχεται από ρεύματα αμφιβολίας, αμφιθυμίας και νοσταλγίας για το παρελθόν. Ετσι, ένα χρόνο πριν από τις προεδρικές εκλογές, διαγράφονται τρεις κατευθύνσεις.
Κατ’ αρχάς, μια ενδεχόμενη, αν και μάλλον απίθανη, επανεκλογή του Φρανσουά Ολάντ θα επιβεβαιώσει την αποτελεσματικότητα της ακινησίας. Ούτε, όμως, οι ομήλικοι ιστορικοί αρχηγοί της γαλλικής Δεξιάς πείθουν, επί του παρόντος, ότι αποτολμούν την αναγκαία υπέρβαση. Η ήττα του Νικολά Σαρκοζί λειτουργεί ως τροχοπέδη.
Δεύτερον, η προοπτική να επικρα-
Τα τρέχοντα οικονομικά, κοινωνικά και πολιτισμικά προβλήματα επιβάλλουν θαρραλέες μεταρρυθμίσεις, όχι επιδιορθωτικές παρεμβάσεις.
τήσει το Εθνικό Μέτωπο δεν μπορεί να αποκλειστεί. Κατά τον Γάλλο υπουργό Οικονομίας, «διαθέτουν την ίδια καθαρτική λειτουργία με το Podemos και τον ΣΥΡΙΖΑ», χωρίς φθορά από την ελληνική εμπειρία, καθώς δεν αυτοπροσδιορίζονται ως αριστεροί. Αν δεν επιτύχουν το 2017, αν μεσολαβήσει μια νέα περίοδος στασιμότητας, θα έχουν αυξημένες πιθανότητες το 2022.
Η τρίτη κατεύθυνση της Γαλλίας προϋποθέτει την ανάδειξη μιας νέας γενεάς πολιτικών, με συναίσθηση της οικονομικής, τεχνολογικής και γεωπολιτικής πραγματικότητας και με την απαραίτητη ηλικιακή ενέργεια. Την αρχή έκανε ο Emmanuel Macron, o ρηξικέλευθος υπουργός Οικονομίας, εξαγγέλλοντας έναν νέο, υπερβατικό πολιτικό χώρο, εκτός του οροθετημένου. Είτε μέσα από αναδιάρθρωση των υφισταμένων πολιτικών σχηματισμών είτε μετά από μετασχηματισμό του πολιτικού τοπίου, οι σημερινοί «σαραντάρηδες» της γαλλικής πολιτικής θα επιδιώξουν την επανανακάλυψη της Γαλλίας. Δεν γνωρίζουμε αν και πότε θα συμβεί. Ισως προηγηθεί ακόμη μια φάση ακινησίας· ή, έτι χείρον, μια χαοτική κατάρρευση. Η γαλλική Ιστορία βρίθει από διαδοχικές περιόδους στασιμότητας και επαναστάσεων.