«Ελληνες πεφονευμένοι εν τη φυλακή»
Η «Κ» φέρνει στο φως στοιχεία θανόντων στο Φλόσενμπουργκ και στο Χέρσμπρουκ
O κατάλογος είναι ήδη μακρύς. Μέχρι στιγμής περιλαμβάνει 504 Ελληνες και η «λίστα του Φλόσενμπουργκ» εκτιμάται ότι θα μεγαλώσει όσο οι έρευνες στα αρχεία των τότε συμμάχων, Αμερικανών, Ρώσων, Γάλλων και Βρετανών, προχωρούν.
Στην «Κοιλάδα του Θανάτου» μια επιτύμβια πλάκα με επιγραφή στα ελληνικά, κοντά στην πόλη Φλόσενμπουργκ, πληροφορεί σήμερα τον επισκέπτη ότι στο εκεί διαβόητο ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης -το αμέσως μεγαλύτερο στη Βαυαρία έπειτα από αυτό του Νταχάου- υπάρχουν «Ελληνες πεφονευμένοι προ (σ.σ.: υπέρ θέλει να πει) αυτονομίας της πατρίδος εν τη φυλακή Φλωσσενβουργίω».
Διακόσια χιλιόμετρα μακριά, στην κωμόπολη Χέρσμπρουκ, έξω από τη Νυρεμβέργη, ένας μεγάλος βράχος απ’ αυτούς που υποχρεώνονταν να σπάνε μέρα νύχτα οι μελλοθάνατοι των ναζί, θυμίζει τη φρίκη στα σπλάγχνα του λόφου, όπου οι χιτλερικοί ανάγκαζαν να δουλεύουν για την κατασκευή υπόγειου εργοστασίου αεροσκαφών, μέχρι θανάτου, χιλιάδες αιχμαλώτους, ανάμεσά τους και Ελληνες. Πόσοι και ποιοι συμπατριώτες μας άφησαν την τελευταία τους πνοή στο Φλόσενμπουργκ και το «παράρτημά» του στο Χέρσμπρουκ;
Ο «ελληνικός» κατάλογος
Η «Κ» φέρνει στο φως τον κατάλογο με τα ονόματα των Ελλήνων, χριστιανών και Εβραίων, οι οποίοι εξοντώθηκαν στα κρεματόρια του Φλόσενμπουργκ και έγιναν στάχτη που σκορπίστηκε στην «κοιλάδα του θανάτου», κοντά στην ομώνυμη πόλη όπου μετά την κατάληψη της Βαυαρίας από τον αμερικανικό στρατό τον Απρίλιο του 1945 αποκαλύφθηκε στον έξω κόσμο ότι λειτουρ- γούσε στρατόπεδο και κρεματόριο. Παραθέτουμε μερικά ονόματα Ελλήνων κρατουμένων, που περιέχει ο κατάλογος, (τα υπόλοιπα δημοσιεύονται στην ηλεκτρονική «Κ»). Πρόκειται για τους: Χαρίλαο Σταύρου, Εουσταχ Μακαντάση, Βασίλειο Ντιανατόπουλο, Γεώργιο Αγγελόπουλο, Λεωνίδα Καμίζο, Θεμιστοκλή Μπάτζο, Ευάγγελο Δημουλιάκα, Χρήστο Ντελή, Σολομών Ντελή, Σπύρο Δραγώνα και Δημήτριο Δεληθανάση, όλοι αιχμάλωτοι στο Φλόσενμπουργκ που πέθαναν στο Χέρσμπρουκ.
Πιθανότατα, η εν εξελίξει έρευνα των υπευθύνων του αρμοδίου φορέα της Βαυαρίας θα εντοπίσει και άλλα στα εντός και εκτός Γερμανίας αρχεία, όμως το πλέον ενδιαφέρον ίσως είναι η απουσία ελληνικού ενδιαφέροντος για το ζήτημα των όσων μεταφέρθηκαν στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης της Γερμανίας.
Ο γνωστός Γερμανός ιστορικός, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, κ. Χάγκεν Φλάισερ, στον οποίο απευθύνθηκε η «Κ» είπε πως δεν γνωρίζει να υπάρχει κάτι για το Φλόσενμπουργκ στην ελληνική ιστοριογραφία. Ο δε καθηγητής της Ιστορίας στο ΠΑΜΑΚ, κ. Στράτος Δορδανάς, είναι αποκαλυπτικός.
«Και στο θέμα των στρατοπέδων συγκέντρωσης, η Ελλάδα υπολείπεται των άλλων ευρωπαϊκών χωρών, που έχουν δημιουργήσει δίκτυα συνεργασίας και τρέχουν προγράμματα επ’ αυτού. Η απουσία της χώρας μας είναι εκκωφαντική. Δεν έχουμε απολύτως τίποτα ερευνητικά για τους Ελληνες στα καταναγκαστικά έργα του Ράιχ και το τι απέγιναν, δεν υπάρχει εικόνα γύρω από το μεγάλο αυτό ζήτημα», αναφέρει.
Ισως η ελληνική έρευνα να μη γνωρίζει γιατί δεν έφτασε ποτέ εκεί που έπρεπε, ξέρουν όμως οι Ελληνες της Γερμανίας ότι τιμούν τη μνήμη όσων έγιναν στάχτη στα κρεματόρια και τους ελάχιστους που επέζησαν.
Ετσι, πριν από λίγες μέρες στο Φλόσενμπουργκ και στο Χέρσμπρουκ τελέσθηκε τρισάγιο με πρωτοβουλία της Ιεράς Μητρόπολης Γερμανίας, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων μνήμης που διοργανώνει η βαυαρική κυβέρνηση, λόγω της απελευθέρωσης τέτοιες μέρες το 1945, των κρατουμένων στρατοπέδων συγκέντρωσης, από συμμάχους, στο κρατίδιό της.
Με το τέλος της εορτής μνήμης για τους νεκρούς του στρατοπέδου, ο πρωτοπρεσβύτερος του Οικουμενικού Θρόνου, κ. Απόστολος Μαλαμούσης, κατευθύνθηκε στην «κοιλάδα του Θανάτου», όπου οι ναζί έριχναν τη στάχτη από το κρεματόριο και εκεί παρουσία του προέδρου του Βαυαρικού Συνταγματικού Δικαστηρίου, κ. Πέτερ Κίσπερτ και του αντιπροέδρου της Βαυαρικής Βουλής, κ. Πέτερ Μέγιερ, ανέπεμψε επιμνημόσυνη δέηση, αφήνοντας λίγα λουλούδια στο κενοτάφιο με την ελληνική υπογραφή, που τοποθέτησαν μεταπολεμικά οι γερμανικές αρχές. Το πώς και υπό ποιες συνθήκες οδηγήθηκαν εκεί οι Ελληνες αιχμάλωτοι, δεν είναι γνωστό, όπως επίσης δεν γνωρίζουμε εάν επέζησαν κάποιοι ή πόσοι στάλθηκαν από το Φλόσενμπουργκ σε άλλα καταναγκαστικά έργα στη Βαυαρία και άφησαν εκεί τα κόκαλά τους.
Γιατί το Φλόσενμπουργκ ήταν μαζί με το Νταχάου τα «μητρικά» στρατόπεδα συγκέντρωσης στη Βαυαρία, τα οποία τροφοδοτούσαν με «χέρια» άλλα μικρότερα στρατόπεδα, στα οποία χάθηκαν πολλοί αιχμάλωτοι απ’ όλη την Ευρώπη, ανάμεσά τους και την Ελλάδα.
Ενα εξ αυτών ήταν και στο Χέρσμπρουκ, έξω από τη Νυρεμβέργη, όπου το περασμένο Σάββατο οι Ελληνες της περιοχής απέτισαν φόρο τιμής στους εξοντωθέντες συμπατριώτες, και όχι μόνο. Εκεί, στις παρυφές της «ιερής πόλης» του ναζισμού ο Χίτλερ σχεδίαζε να εγκαταστήσει το 1944 κάτω από έναν λόφο εργοστάσιο κατασκευής μηχανών πολεμικών αεροσκαφών και για τη διαμόρφωση των στοών μεταφέρονταν κρατούμενοι από το Φλόσενμπουργκ (κυρίως) και άλλα στρατόπεδα.
Εννέα χιλιάδες αιχμάλωτοι πέρασαν από το Χέρσμπρουκ, εκ των οποίων οι 4.000 έμειναν για πάντα κάτω από τη γη, μεταξύ αυτών και οι Ελληνες που αναφέρει ο (ελλιπής) κατάλογος.
Μετά τον... πόλεμο
Αμέσως μετά την πτώση της Γερμανίας, στις παράγκες του Χέρσμπρουκ κρατήθηκαν για ένα διάστημα στελέχη του ναζιστικού καθεστώτος που δικάστηκαν και απαγχονίστηκαν στη συνέχεια στη Νυρεμβέργη, όπως οι Γιοντλ, Κάιτελ, Ρίμπεντροπ κ.ά., όμως κάποιοι θέλησαν να απαλείψουν από τον χάρτη, και τη μνήμη, της μεταπολεμικής Γερμανίας το μνημείο βαρβαρότητας. Ετσι, το 1949 κατά την επίσκεψή του στην πόλη ο τότε Βαυαρός υπουργός Γεωργίας, Αλόις Σλεγκλ, αναφε- ρόμενος στο στρατόπεδο είπε πως «θέλουμε αυτή η αηδία μιας άθλιας εποχής, να αφανιστεί τελειωτικά από προσώπου της κοινωνίας».
Αμέσως κατεδαφίστηκαν όλες οι παράγκες, όμως μερικά χρόνια μετά η τοπική κοινωνία θέλησε να αναβιώσει την ιστορική μνήμη και δημιούργησε στο ίδιο μέρος ένα τόπο μνήμης και τιμής των θυμάτων. Ακολούθως, η βαυαρική πολιτεία προέβη στην κατασκευή ενός μικρού Μουσείου Μνήμης με διδακτικό και παιδαγωγικό χαρακτήρα για τους επισκέπτες του χώρου και ιδιαίτερα για τη νεολαία και τοποθέτησε στην αυλή του έναν μεγάλο βράχο από τις στοές.
Το περασμένο Σάββατο στον τόπο του μαρτυρίου στο Χέρσμπρουκ συγκεντρώθηκαν Ελληνες της Νυρεμβέργης, Γερμανοί πολίτες, ανάμεσά τους μαθητές γυμνασίου και υψηλόβαθμοι Βαυαροί αξιωματούχοι για να προσευχηθούν «εις μνήμην» στον τόπο του μαρτυρίου χιλιάδων ανθρώπων.
Ηταν μια συγκινητική τελετή οργανωμένη από τη Μητρόπολη Γερμανίας για όλους τους ορθόδοξους που μαρτύρησαν εκεί, στην οποία την Ελληνική Πολιτεία εκπροσώπησε η γενική πρόξενος στο Μόναχο, κ. Παναγιώτα Κωνσταντινοπούλου, η οποία στην ομιλία της αναφέρθηκε στο νόημα της ημέρας μνήμης. Παρέστησαν επίσης πολλοί Γερμανοί αξιωματούχοι με τους ιερωμένους κ. Γιανούλη και Μαλαμούση να τελούν τρισάγιο και μπάντα Γερμανών μαθητών να παίζει πένθιμη μουσική.
Ποιοι Ελληνες χάθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης στη Γερμανία, ποιοι τιμούν τη μνήμη τους μέχρι σήμερα και πώς η ελληνική έρευνα υπολείπεται αυτής των άλλων ευρωπαϊκών χωρών.