Ο αιγυπτιακός πυλώνας στους καταναλωτικούς πολυχώρους
ΟSantiago Calatrava, εισάγοντάς μας επιγραμματικά στην έμπνευσή του για τη δημιουργία του χώρου που ορίζει σήμερα το ΟΑΚΑ, λέει ότι «…οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται τον ελληνικό πολιτισμό με όρους της κλασικής παράδοσης...». Στον ίδιο χώρο έμφαση δόθηκε στη μεταγενέστερη βυζαντινή παράδοση με τις χαρακτηριστικές αψίδες και τους θόλους.
Αξιομνημόνευτο είναι ότι το Ολυμπιακό Στάδιο «πάτησε» πάνω σε τμήμα του αρχαίου Δήμου του Αθμόνου. Συζευκτικά, μόλις λίγο πιο πάνω, στον κόμβο της Κηφισίας, γνωστό ως «δακτυλίδι», αποτυπώνεται αρχιτεκτονικά η έμπνευση που φαίνεται ότι αντλήθηκε από έναν άλλο πολιτισμό, αυτόν της αρχαίας Αιγύπτου. Ο λόγος για το εμπορικό κέντρο Golden Hall, το πρώην Διεθνές Κέντρο Ραδιοτηλεόρασης (IBC) – GOLDEN HALL. Γνωστοί στη βιβλιογραφία ως εμποροψυχαγωγικοί πολυχώροι, η δημι- ουργία τέτοιων κέντρων δήλωσε εμφατικά το τέλος της εποχής του Λαμπρόπουλου, του Μινιόν και του Ατενέ παλαιότερα. Επακόλουθο της συγκέντρωσης μεγάλου μέρους του πληθυσμού στην Αθήνα, η αυξημένη ανάγκη κατανάλωσης οδήγησε στη δημιουργία των μεγάλων εμπορικών κέντρων. Στο σύγχρονο Golden Hall φαίνεται ότι ένα αρχαίο δυναμικό αρχιτεκτονικό στοιχείο, αυτό του αιγυπτιακού πυλώνα, έχει επιλεγεί προκειμένου να δηλωθεί ένα διαφορετικό νόημα, αυτό της δυναμικής αγοράς που προσκαλεί το κοινό της «…να αλλάξει ριζικά τις καταναλωτικές του συνήθειες…» ακολουθώντας τις επιταγές της μόδας. Δύο είναι τα στοιχεία που προδιαθέτουν τον πελάτη-επισκέπτη για το τι θα συναντήσει: Ο όγκος των δύο πύργων και η προσθήκη της χρυσής πύλης εισόδου ανάμεσα στους πύργους.
Ας μεταφερθούμε, όμως, στην αρχαία αιγυπτιακή επικράτεια, εκεί όπου μετά τον 7ο αι. π.Χ. η επαφή των Ελλήνων με τους Αιγύπτιους στο Δέλτα του Νείλου επέφερε και ανάλογες γλωσσικές «εξισώσεις». Ετσι, ο «πυλώνας» επικράτησε με την ελληνική του μορφή. Στα ιερογλυφικά, ωστόσο, θα ακουγόταν κάπως σαν μπεχενέτ, αλλά και αυτό μετά τα χρόνια του Νέου Βασιλείου. Οσο για τη λέξη σαν εικόνα, όπως το συνήθιζαν οι αρχαίοι Αιγύπτιοι, αυτή θα προσδιοριζόταν από την απλοποιημένη και λίγο σχηματική εικόνα ενός πυλώνα.
Η αρχαία όσο και η σύγχρονη χρήση του πυλώνα παραμένει εξόχως λειτουργική με τον τρόπο της. Οι δύο πύργοι του πυλώνα λειτουργούν διαζευκτικά, αλλά και συμπληρωματικά. Ο συμβολισμός τους στον αιγυπτιακό θεολογικό κόσμο ήταν έντονος, καθώς ήταν δεμένος με τη φυσική γεωγραφία της «Μαύρης χώρας», της Αιγύπτου. Ετσι, οι πύργοι συμβολίζουν τις οροσειρές δυτικά και ανατολικά του ποταμού Νείλου που αγκαλιάζουν την κοι- λάδα του ιερού ποταμού. Δηλώνουν εύγλωττα με τον τρόπο αυτό τα όρια του ορίζοντα, την πορεία του ήλιου από την ανατολή στη δύση, ενώ ο ήλιος στο ζενίθ αποτυπώνεται, ανάγλυφα συνήθως, στο υπέρθυρο ορίζοντας τον πυλώνα ως όριο που δίνει πρόσβαση σε χώρο ιερό αλλά και κάλυψη ιερού χώρου. Ο πυλώνας υπερτερεί αρχιτεκτονικά με τον όγκο του, με σκοπό να αποκρύψει τι βρίσκεται πίσω από τους επιβλητικούς πύργους του. Το εσωτερικό του ναού στην αρχαία Αίγυπτο γενικά δεν είναι προσβάσιμο στον λαό και αυτό το διασφαλίζει εν πολλοίς ο πυλώνας. Σήμερα η ίδια μορφή, το ίδιο σχήμα, προσκαλεί τον κόσμο να πλησιάσει και να συμμετάσχει με τον τρόπο της καταναλωτικής εποχής μας.
* Ο κ. Βασίλης Χρυσικόπουλος είναι δρ Αιγυπτιολογίας, αρχαιολόγος - φροντιστής, Μουσείο Ακρόπολης. vaschrys1@gmail.com