«Ψηλά στο λόφο-που-στρέφει»
Ο Δ. Αθηνάκης ορίζει τον «ξένο» μέσω της εναλλαγής εικόνων και λόγου, φωνών και ρόλων
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΑΘΗΝΑΚΗΣ Λίγος χώρος για τον ξένο εκδ. Κουκουνάρι, 2016
Ερωτεύομαι τον ξένο; Του μιλώ σε ξένη γλώσσα; Ή μήπως μου μιλάει σε ξένη γλώσσα αυτός; Οταν ήρθα εδώ δεν ήμουν κι εγώ ξένος; Ημουν; Είμαι; Είναι ξένος αυτός που περνάει και φεύγει; Ή μήπως κουβαλώ τον εαυτό μου, μέσα μου, σαν ξένο; Το τρίτο ποιητικό βιβλίο του Δημήτρη Αθηνάκη, γεννημένου στη Δράμα το 1981, επιβεβαιώνει και σταθεροποιεί τις γλωσσικές και υφολογικές επιλογές του, επιχειρεί όμως να προχωρήσει ένα βήμα παραπέρα, σε μια περισσότερο ενοποιημένη σύνθεση-σπουδή του «ξένου».
Μολονότι θα μπορούσε να σκεφθεί κανείς ότι πρόκειται για ζήτημα επίκαιρο, ο Αθηνάκης δεν ανήκει (ευτυχώς, κατά τη γνώμη μου) στους ποιητές που επιζητούν να δανειστούν λίγη λάμψη από την επικαιρότητα, με ποιήματα-λεζάντες. Η δημοσιογραφική ιδιότητα δεν τον εμποδίζει να παραμείνει πιστός στην εσωτερικότητα της υπόθεσής του ενώ η δημοσιογραφική γλώσσα δεν του βάζει τρικλοποδιά, αφού η ποιητική του έκφραση παραμένει πειθαρχημένη και χαμηλότονη. Προκαλώντας, μάλιστα, αυτοσαρκαστικά μια τέτοια πιθανότητα, συνθέτει ένα ποίημα-λογοπαίγνιο με τον Λόφο του Στρέφη ως «λόφο που στρέφει», για να σχολιάσει αμέσως κατόπιν: «Συνεννοούμαστε ευκολότερα με τα κλισέ».
Στα πενήντα ολιγόστιχα ποιήματα του τόμου παρεμβάλλονται ακόμη εννέα σύντομα στιχουργήματα τυπωμένα σε μαύρες βινιέτες, σαν διάτιτλοι βωβού κινηματογράφου. Το «κόλπο» λειτουργεί, υποβάλλοντας στον αναγνώστη κάτι από την παλλόμενη σιωπή και κάτι από τη νευρικότητα της εναλλαγής εικόνων και λόγου. Κυρίως όμως ενοποιώντας, μέσα από τις αραιές τομές, την ποιητική ροή, την αφήγηση.
Οι τίτλοι των επιμέρους ποιημάτων, τυπωμένοι με πλάγια γράμματα, αναπτύσσονται αρκετές φορές σε περισσότερους στίχους, αναλαμβάνοντας έτσι τον ρόλο μιας διακριτής φωνής, στην οποία το ποίημα που υπόκειται καλείται να απαντήσει. Εμπλοκή, λοιπόν, και του θεατρικού στοιχείου για να πολιορκηθεί –χωρίς, επαναλαμβάνω, να ξεπέφτει η σύνθεση σε κλισέ εντυπωσιασμού– το ζήτημα του ξένου ή, όπως θα επέβαλλε το λεξιλόγιο των επιστημών, η πραγμάτευση της ετερότητας; Με τη βοήθεια τούτης της εναλλαγής φωνών και ρόλων, πότε γινόμαστε θεατές-αναγνώστες κάπως θλιμμένων προσωπικών ιστορικών, πότε ο ποιητής μάς υποβάλλει μια περισσότερο αποστασιοποιημένη, στοχαστική αντιμετώπιση. Κρίσιμο σκηνικό, ήδη από τον τίτλο του βιβλίου, είναι ο χώρος. Καθώς όμως η υπόθεση του ξένου στα ποιήματα της σπονδυλωτής συλλογής μεταβάλλεται και γλιστρά από το μέσα στο έξω, από την πόλη στο διαμέρισμα και, αντίστροφα, από τη σχέση του ζευγαριού στη σχέση με τον εαυτό, ο χώρος τρεμουλιάζει, αντίστοιχα, ανάμεσα στο αστικό τοπίο και στο ανθρώπινο σώμα. «Χώρος», μας δίνει να καταλάβουμε ο Αθηνάκης, είναι, εντέλει, περισσότερο μια λειτουργία παρά ένας τόπος, μια κατασκευή των λέξεων παρά μια υλική πραγματικότητα. Υπ’ αυτή την έννοια, μήπως άραγε η συζήτηση για τον ξένο είναι, στην πραγματικότητα, η δραματουργία του χωρισμού;
Κρίσιμο σκηνικό είναι ο χώρος, ο οποίος τρεμουλιάζει ανάμεσα στο αστικό τοπίο και στο ανθρώπινο σώμα.