Ασκληπιείο του Δαφνούντος, ένα μνημείο που περιμένει...
Προοπτική ανάδειξης του σημαντικού αρχαιολογικού ευρήματος στον Αγιο Κωνσταντίνο Φθιώτιδος, στο πλαίσιο του νέου ΕΣΠΑ
Το ιερό του Ασκληπιού, όπως και άλλα οικοδομικά κατάλοιπα, αποκαλύφθηκε όταν κατασκευαζόταν τμήμα του αυτοκινητοδρόμου ΠΑΘΕ.
Λίγοι θα έχουν αντιληφθεί ότι πλάι στην παράκαμψη Αγίου Κωνσταντίνου Φθιώτιδος της εθνικής οδού Αθηνών – Λαμίας υπάρχει ένας αρχαιολογικός χώρος. Πρόκειται για το Ασκληπιείο του Δαφνούντος, ένα εξαιρετικής σημασίας στο είδος του αρχαίο μνημείο που περιμένει υπομονετικά, μέσω της αποκατάστασης και ανάδειξής του, να λάβει τη θέση που του αρμόζει στον χάρτη των σημαντικών αρχαιολογικών χώρων της Ελλάδας. Tα στοιχεία της περιγραφής του που ακολουθούν προέρχονται από δημοσιεύσεις της ανασκαφέως κ. Μαρίας-Φωτεινής Παπακωνσταντίνου, η συμβολή της οποίας στη διάσωση και στην ανάδειξη του μνημείου, όπως και όλης της αρμόδιας τοπικής Εφορείας Αρχαιοτήτων, υπήρξε αποφασιστική.
Ο Δαφνούς στην αρχαιότητα ήταν πόλη και λιμάνι των Φωκέων και των Λοκρών, στα σύνορα Επικνημιδίου και Οπουντίου Λοκρίδος. Βρίσκεται στη θέση «Ισιώματα», στο ανατολικό άκρο των βόρειων κλιτύων του όρους Κνημίς, πάνω από τον όρμο του Αγίου Κωνσταντίνου. Σύμφωνα με τον Στράβωνα, ο λιμένας του Δαφνούντος απείχε 90 στάδια από τον Κύνο και 120 από την Ελάτεια. Η σημασία της πόλης οφείλεται στη στρατηγική της θέση στο σημείο κατάληξης του ορεινού δρόμου που δίνει διέξοδο στην κοιλάδα του βοιωτικού Κηφισού προς τον Βόρειο Ευβοϊκό, στη δυνατότητα ελέγχου της παραλιακής και της θαλάσσιας οδού και στα πλεονεκτήματα του λιμανιού της. Οι ανασκαφές
Η ΙΔ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων διενήργησε από το 2005 έως το 2007 τις πρώτες σωστικές ανασκαφές στην περιοχή, με αφορμή την κατασκευή του τμήματος του αυτοκινητόδρομου ΠΑΘΕ στο ύψος της παράκαμψης του Αγίου Κωνσταντίνου. Τα οικοδομικά κατάλοιπα που ήρθαν στο φως (τείχη, θεμέλια οικιών, εργαστηριακοί χώροι, τάφοι κ.ά.) χρονολογούνται από τον 9ο έως τον 1ο αιώνα π.Χ. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνεται και το ιερό του Ασκληπιού.
Τα Ασκληπιεία στην αρχαιότητα ήταν λατρευτικά και θεραπευτικά κέντρα, όπου οι πάσχοντες αναζητούσαν την ίασή τους με τη θαυματουργή επέμβαση του θεού αλλά και με επιστημονικές μεθόδους. Το Ασκληπιείο του Δαφνούντος είναι το μοναδικό ολοκληρωμένης κάτοψης ιερό του Ασκληπιού στην Κεντρική Ελλάδα και ένα από τα πρωιμότερα και πληρέστερα σωζόμενα Ασκληπιεία στον ελλαδικό χώρο. Πρόκειται για ορθογώνιο κτιριακό συγκρότημα διαστάσεων 30x15 μ., αποτελούμενο από δύο διαφορετικά κτίρια (καταγώγιο στο κτίριο Α και εγκοιμητήριο –άβατο– λουτρώνα στο κτίριο Β) και υπαίθριους χώρους λατρείας. Οι υπαίθριοι χώροι περιλαμβάνουν μνημειώδη βωμό, μία ορθογώνια εσχάρα με υπολείμματα καύσης και επτά κυκλικούς λάκκους λαξευμένους στο στέρεο έδαφος.
Υπολείμματα τελετουργικών πρά- ξεων και θυσιών είχαν απορριφθεί σε ορισμένους από αυτούς καθώς και στον χώρο ανατολικά του βωμού. Περισυλλέχθηκαν αναθήματα, πολλά από τα οποία παραπέμπουν στη λατρεία του Ασκληπιού (χάλκινα ομοιώματα φιδιών, χάλκινα βραχιόλια με απολήξεις κεφαλές φιδιών, ενεπίγραφα όστρακα τελετουργικών αγγείων, τμήματα αναθηματικών στηλών κ.ά.). Τα κινητά ευρήματα της ανασκαφής εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Λαμίας, στο πλαίσιο της περιοδικής έκθεσης «Καθ’ οδόν... Αρχαιότητες και δημόσια έργα στη Φθιώτιδα 2004-2014».
Σύμφωνα με τα ανασκαφικά δεδομένα, η χρήση του χώρου ως υπαίθριου λατρευτικού αρχίζει από τα τέλη του 6ου αιώνα π.Χ. και συνεχίζεται κατά τους κλασικούς χρόνους, οπότε ανεγείρεται το κτίριο Β. Μετά τα μέσα του 4ου αιώνα π.Χ. προστίθεται το κτίριο Α, το οποίο προοριζόταν για τα τελετουργικά γεύματα των προσκυνητών (καταγώγιο).
Τέλος, αργότερα στους ελληνιστικούς χρόνους, στο κτίριο Α προσαρτάται ναΐσκος, όπου βρέθηκαν, μεταξύ άλλων, μαρμάρινα αγαλμάτια παιδιών και ένας νομισματικός θησαυρός με κοπές Φωκέων του 2ου αιώνα π.Χ. Το ιερό φαίνεται ότι καταστράφηκε στις αρχές του 1ου αιώνα π.Χ., όπως αποδεικνύουν τα αρχαιολογικά ευρήματα – ενδεχομένως από τον Σύλλα στη διάρκεια του Α΄ Μιθριδατικού πολέμου. Παρά την ατυχή συγκυρία της απρόβλεπτης αποκάλυψής του πάνω στην κεντρική αρτηρία του αυτοκινητόδρομου, στη φάση που η κατασκευή του όδευε προς την ολοκλήρωσή της, με αποτέλεσμα να μην είναι δυνατή η τροποποίηση της χάραξής της, το Ασκληπιείο του Δαφνούντος στάθηκε εν τέλει δυνατόν να διασωθεί με τον προσφορότερο τρόπο. Για τον σκοπό αυτό πραγματοποιήθηκε η οργανωμένη μεταφορά και επανατοποθέτησή του σε γειτονικό χώρο και ακολούθησε για λόγους προσωρινής προστασίας ο εγκιβωτισμός του.
Μετά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων της ανασκαφής του σε τέσσερα διεθνή συνέδρια στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, και το έκδηλο ενδιαφέρον με το οποίο αυτά έγιναν αποδεκτά από την επιστημονική κοινότητα, το Ασκληπιείο του Δαφνούντος έχει ήδη καταλάβει την θέση που του αναλογεί στον κατάλογο των ιερών του Ασκληπιού του ελληνικού κόσμου. Παράλληλα όμως, η προνομιακή θέση του πάνω στον αυτοκινητόδρομο ΠΑΘΕ, στην ευρύτερη περιοχή της λουτρόπολης των Καμένων Βούρλων, σε συνδυασμό με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του μνημείου, επιβάλλουν την άμεση αποκατάσταση και ανάδειξή του. Με τον τρόπο αυτό το κοινό θα έχει τη δυνατότητα να περιηγηθεί στον χώρο, να γνωρίσει την ιστορία του και να αντιληφθεί τον τρόπο οργάνωσης και λειτουργίας των ιερών του Ασκληπιού κατά την αρχαιότητα. Η πολυαναμενόμενη ένταξη του έργου στο ΕΣΠΑ 2014-2020 αποτελεί μοναδική ευκαιρία σε αυτήν την κατεύθυνση.