Προς σύγκρουση γενεών το 2035
Σε μια αναπόφευκτη σύγκρουση μεταξύ των γενεών, στο όχι και τόσο μακρινό έτος 2035, αναμένεται να οδηγήσει η δημογραφική γήρανση στην Ελλάδα, σε περιβάλλον υψηλής ανεργίας, εισφοροδιαφυγής και υψηλών ελλειμμάτων (ανισορροπίας εισροών - εκροών) στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης.
Η δημογραφική γήρανση του ελληνικού πληθυσμού, λόγω της αύξησης του προσδόκιμου ζωής και της ταυτόχρονης μείωσης των γεννήσεων (γήρανση του πληθυσμού), συμβάλλει σήμερα στην αύξηση των συνταξιοδοτικών δαπανών κατά 15%. Μάλιστα, αυτή η επιβάρυνση εκτιμάται ότι θα προσεγγίσει το 27%, κάπου κοντά στο 2050. Με δεδομένο μάλιστα ότι η χώρα μας έχει δεσμευθεί για διατήρηση των συνταξιοδοτικών δαπανών στο επίπεδο του 15,5% έως το 2060, οι επιστήμονες κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου, επισημαίνοντας ότι ο μόνος τρόπος για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο, και μάλιστα χωρίς να επιδεινωθεί περαιτέρω το επίπεδο διαβίωσης των συνταξιούχων, είναι η επίτευξη ετήσιων ρυθμών αύξησης του ΑΕΠ της τάξεως του 2,5% με 3%.
Οπως εξηγούν στο βιβλίο τους «Η οδύσσεια του ασφαλιστικού» ο ομότιμος καθηγητής του Παντείου Πανεπιστημίου Σάββας Ρομπόλης και ο αναλογιστής Βασίλης Μπέτσης, από το 2035 και μετά, στην Ελλάδα εμφανίζεται το φαινόμενο της σύγκρουσης των γενεών, αφού για την κάλυψη των ελλειμμάτων και τη μείωση του ρυθμού αύξησης των συνταξιοδοτικών δαπανών, οι νέες γενεές ασφαλισμένων θα λαμβάνουν κατά την περίοδο της συνταξιοδότησής τους συνολική παροχή που δεν θα ξεπερνά αναλογικά το 85% των συνολικών εισφορών που θα έχουν εισφέρει στον ασφαλιστικό τους βίο, ως εργαζόμενοι. Μάλιστα, η τάση που καταγράφουν οι επιστήμονες βαίνει μειούμενη προς το 60%!
Να σημειωθεί ότι σήμερα εκτιμάται πως οι παροχές βρίσκονται κοντά στο 125% σε σχέση με τις εισφορές που έχουν καταβληθεί, ενώ από το ποσοστό αυτό, ένα μέρος της τάξεως του 25% αντιστοιχεί σε εισφορές του κράτους.
Στην πράξη, εξαιτίας του δημογραφικού –και όχι μόνο– προβλήματος, στην Ελλάδα αναμένεται να ανατραπεί μια βασική αρχή του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης, η αρχή της αναλογικότητας, και μάλιστα σε μια περίοδο που ήδη καταγράφεται η παραβίαση της αρχής της ισότητας και της αλληλεγγύης.
Αξίζει να σημειωθεί ότι σήμερα ένας στους τέσσερις Ελληνες είναι πάνω από 65 ετών και ο πληθυσμός των ηλικιών 50-64 ετών προβλέπεται να αυξηθεί κατά τα επόμενα 15 χρόνια για να μειωθεί σταδιακά στη συνέχεια. Το 2040 και μετά ανακόπτεται η ανανέωση του πληθυσμού και το 2060, σύμφωνα με τις δημογραφικές προβολές, θα είναι ένας στους δύο Ελληνες πάνω από 65 ετών.
Οι ειδικοί εκτιμούν ότι η πίεση που θα δεχθεί η κοινωνική ασφάλιση είναι ασφυκτική εξαιτίας της επιδείνωσης του δημογραφικού προβλήματος. Παράλληλα βέβαια, το σύστημα δέχεται και θα δεχθεί ασφυκτική πίεση και από το υψηλό επίπεδο της ανεργίας και από τη μείωση του πληθυσμού εργάσιμης ηλικίας, ο οποίος θα μειώνεται συνεχώς μέχρι το 2050.
Στα προβλήματά της χώρας θα προστεθεί το πρόβλημα του «baby boom» που αναμένεται το 2023 με 2028. Πρόκειται για την ξαφνική έξοδο στη συνταξιοδότηση ενός πολύ μεγαλύτερου αριθμού εργαζομένων από ό,τι μέχρι τότε, που θα εκτινάξει τις συνταξιοδοτικές δαπάνες. Οι χώρες της δυτικής Ευρώπης περνούν αυτή την περίοδο τώρα, και μάλιστα, επειδή το είχαν προβλέψει, έχουν φροντίσει και σχεδιάσει πώς θα αυξήσουν τα έσοδα στα συστήματά τους. Στην Ελλάδα, λόγω της μετανάστευσης το φαινόμενο αυτό καθυστέρησε μία γενιά. Και θα το περάσουμε δέκα χρόνια αργότερα. Ομως, όπως επισημαίνουν οι ειδικοί, εμείς αδυνατούμε να βρούμε νέους πόρους. Με άλλα λόγια, διαπιστώνεται εκτός από την κατάρρευση του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης και παντελής απουσία σχεδιασμού και υλοποίησης ολοκληρωμένης δημογραφικής πολιτικής, ικανής να αποτρέψει τις δυσμενείς πληθυσμιακές εξελίξεις στην Ελλάδα.
Η δημογραφική γήρανση σε περιβάλλον υψηλής ανεργίας και ελλειμμάτων θα ανατρέψει βασικές αρχές του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης.