Ποιοι ανατίναξαν τις γέφυρες Ρωσίας - ΗΠΑ στη Συρία
Νεκρή η ανακωχή, ωφελημένη η Τουρκία
Η εξομολόγηση του Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών Τζον Κέρι στην ανοιχτή συνεδρίαση του Συμβουλίου Ασφαλείας για το Συριακό, την περασμένη Τετάρτη, ότι αισθάνεται σαν να βρίσκεται σε «παράλληλο σύμπαν» με εκείνο του Ρώσου ομολόγου του, Σεργκέι Λαβρόφ, ακούστηκε σαν επικήδειος για την αμερικανορωσική πρωτοβουλία κατάπαυσης του πυρός. Αν η πρώτη ανάλογη προσπάθεια, του περασμένου Φεβρουαρίου, επέζησε επί ένα μήνα, αυτήν τη φορά η ανακωχή κατέρρευσε μέσα σε μία μόνο εβδομάδα, ενισχύοντας τους φόβους για ένα ακόμη πιο σκοτεινό κεφάλαιο της συριακής τραγωδίας.
Εύθραυστο εξαρχής, το αμερικανορωσικό σχέδιο υπονομεύθηκε από σειρά παραγόντων. Ενας από τους σημαντικότερους ήταν η αδυναμία της Ουάσιγκτον να επιβάλει τον διαχωρισμό των «μετριοπαθών» ομάδων της ένοπλης συριακής αντιπολίτευσης από τους τζιχαντιστές της Φατάχ αλ Σαμ (πρώην Αλ Νούσρα) που προέρχεται από την Αλ Κάιντα. Οι Αμερικανοί είχαν αναλάβει αυτήν τη δέσμευση με τη συμφωνία Κέρι - Λαβρόφ, την οποία αρνήθηκαν να δημοσιοποιήσουν, παρά τη δημόσια παρότρυνση τόσο της Ρωσίας όσο και της Γαλλίας. Ωστόσο η υλοποίηση της δέσμευσης εμπεριείχε μεγάλο κόστος για τις ΗΠΑ, καθώς η Φατάχ αλ Σαμ είναι η πλέον αξιόμαχη οργάνωση που συγκρούεται με τον κυβερνητικό στρατό του προέδρου Ασαντ στην καθοριστικής σημασίας μάχη του Χαλεπίου.
Από την άλλη πλευρά, η συριακή κυβέρνηση ξανάρχισε, καθώς προχωρούσε η πρώτη εβδομάδα της ανακωχής, τους αεροπορικούς βομβαρδισμούς. Υποτίθεται ότι στόχοι των βομβαρδισμών ήταν το Ισλαμικό Κράτος και η Φατάχ αλ Σαμ, οργανώσεις που εξαιρούνταν της συμφωνίας για κατάπαυση του πυρός. Στην πράξη, όμως, μαζί με τα ξερά καίγονταν και τα χλωρά: μαζί με τους «νόμιμους» στόχους των βομβαρδισμών, δέχονταν πλήγματα και άλλες ομάδες της αντιπολίτευσης, όπως και άμαχοι. Η κωλυσιεργία της Δαμασκού στο άνοιγμα δρόμων ανθρωπιστικής βοήθειας, κυρίως προς την ελεγχόμενη από τους αντικαθεστωτικούς περιοχή του Χαλεπίου, φόρτισε ακόμη περισσότερο την ατμόσφαιρα. Την περιρρέουσα δυσπιστία ενίσχυσε η σφοδρή αντίθεση του Αμερικανού υπουργού Αμυνας Αστον Κάρτερ στη συμφωνία που είχε συνομολογήσει με τον Σεργκέι Λαβρόφ ο Τζον Κέρι.
Σε αυτό το φόντο, ο βομβαρδισμός δύναμης του συριακού στρατού από αεροπλάνα των ΗΠΑ και συμμάχων τους στην πόλη Ντέιρ αλ Ζορ, το περασμένο Σάββατο, η οποία στοίχισε τη ζωή 62 Σύρων στρατιωτών, λειτούργησε ως χαριστική βολή. Οι Αμερικανοί ανακοίνωσαν ότι επρόκειτο περί «λάθους» και ότι οι συμμαχικές δυνάμεις πέρασαν τους Σύρους στρατιώτες για μαχητές του Ισλαμικού Κράτους. Χρειάζονται πολύ μεγάλα αποθέματα καλής θέλησης για να δεχθεί κανείς ότι η μεγαλύτερη στρατιωτική δύναμη του πλανήτη, με τους δορυφόρους της, τα κατασκοπευτικά αεροπλάνα U-2, τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη που πετούν διαρκώς πάνω από τις εμπόλεμες ζώνες της Συρίας, τις ειδικές δυνάμεις που συλλέγουν πληροφορίες από το έδαφος, σε συντονισμό με τους Κούρδους μαχητές, «μπέρδεψαν» τον στρατό του Ασαντ με τους τζιχαντιστές.
Ούτε η Μόσχα ούτε η Δαμασκός διέθεταν παρόμοια αποθέματα καλής θέλησης. Η κατάρρευση της ανακωχής οριστικοποιήθηκε τη Δευτέρα το βράδυ. Λίγο αργότερα, ο βομβαρδισμός αποστολής ανθρωπιστικής βοήθειας στην επαρχία του Χαλε- πίου, για την οποία οι Αμερικανοί επέρριψαν ευθύνες στη Μόσχα και τη Δαμασκό, χωρίς πάντως να προσκομίσουν στοιχεία, εξανέμισε και τις τελευταίες ελπίδες νεκρανάστασης της ανακωχής.
Αν κάποιος ωφελήθηκε από τις δυσοίωνες εξελίξεις, αυτή ήταν η Τουρκία. Την ημέρα που κατέρρεε η ανακωχή στη Συρία, ο Ταγίπ Ερντογάν προανήγγειλε, από τη Νέα Υόρκη, ότι η τουρκική επιχείρηση «Ασπίδα του Ευφράτη» θα επεκταθεί προς Νότον, με στόχο να δημιουργήσει μια «ελεύθερη ζώνη» (δηλαδή, ζώνη μόνιμης τουρκικής παρουσίας) έκτασης 5.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων στον συριακό Βορρά. Αμεσος στόχος είναι η κατάληψη της στρατηγικής σημασίας πόλης Αλ Μπαμπ από τους μαχητές της οργάνωσης FSA, που ελέγχεται απολύτως από την Αγκυρα, έτσι ώστε να μονιμοποιηθεί ο διαχωρισμός των υπό κουρδικό έλεγχο περιοχών. Γενικότερα, η διαγραφόμενη ματαίωση της προσέγγισης Μόσχας - Ουάσιγκτον επιτρέπει στον Ερντογάν να ελπίζει ότι οι ΗΠΑ θα υποστηρίξουν, τελικά, την ιδέα του για ζώνες απαγόρευσης πτήσεων στη Συρία. Η τοποθέτηση του Τζον Κέρι στο Συμβούλιο Ασφαλείας άφηνε ανοιχτή, για πρώτη φορά, αυτή την πιθανότητα.