Τα μυστήρια με τις τηλεοπτικές άδειες
Τις τελευταίες εβδομάδες έχουν γραφτεί τόσα πολλά για τις τηλεοπτικές άδειες, ώστε θα νόμιζε κάνεις ότι το θέμα εξαντλήθηκε. Είναι πράγματι πολύ πιθανό να έχουν ακουστεί και γραφτεί όλα τα σχετικά με τη διαδικασία, την προσπάθεια ελέγχου των ΜΜΕ, την τύχη των εργαζομένων, τα βοσκοτόπια που άλλοτε αξίζουν εκατομμύρια και άλλοτε χιλιάδες ευρώ! Θα προσπαθήσω όμως να προσεγγίσω το θέμα από μια άλλη σκοπιά: την τεχνολογική. Γι’ αυτό και θα κάνω μια μικρή παρένθεση, η οποία πιστεύω ότι θα μας βοηθήσει να καταλάβουμε καλύτερα το τεχνολογικό περιβάλλον που ζούμε.
Το 2009, η γνωστή εταιρεία Sony συγκέντρωσε τα ανώτατα στελέχη της, στα οποία έγινε μια παρουσίαση σχετικά με τις τεχνολογικές προκλήσεις της εποχής. Από αυτήν την παρουσίαση αντλώ ορισμένα στοιχεία που βρήκα πολύ αποκαλυπτικά και σας τα παραθέτω. Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι, σήμερα το 2016, η τεχνολογία έχει προχωρήσει πολύ περισσότερο από ό,τι περίμεναν τότε.
Οι δέκα πιο περιζήτητες ειδικότητες στην εργασία το 2010 δεν υπήρχαν το 2004.
– Η παγκόσμια γνώση διπλασιάζεται κάθε δύο χρόνια.
– Η ταχύτητα με την οποία εξαπλώνεται η τεχνολογία είναι εκθετική. Για παράδειγμα, το ραδιόφωνο για να φτάσει τα 50 εκατ. ακροατές χρειάστηκε 38 χρόνια, ενώ η τηλεόραση χρειάστηκε μόνο 13 χρόνια, το Internet μόνο 4 χρόνια, το iPod 3 χρόνια και, τέλος, το Facebook μόνο δύο χρόνια.
– Το πλήθος των συσκευών Internet το 1992 ήταν μόλις 1 εκατ., ενώ το 2008 ήταν 1 δισεκατομμύριο.
Υπάρχουν πολλά άλλα εντυπωσιακά στοιχεία στην παρουσίαση, αλλά πιστεύω ότι αυτά είναι αρκετά για να μας δώσουν μια εικόνα από την ψηφιακή εποχή που ζούμε. Σε αυτήν εδώ τη στήλη έχω ήδη γράψει δύο άλλα άρθρα («Το δεύτερο μισό της σκακιέρας», 30/5/2015, και «Η ψηφιακή εποχή έρχεται. Προετοιμαζόμαστε;», 13/3/2016) σχετικά με την τεχνολογία και τους προβληματισμούς που υπάρχουν για το άδηλο μέλλον μας. Πού θέλω να καταλήξω; Οτι ζούμε σε μια εποχή με ραγδαίες τεχνολογικές εξελίξεις τις οποίες κανένας δεν μπορεί να προβλέψει.
Και εδώ αρχίζουν τα μυστήρια με τις τηλεοπτικές άδειες. Οταν άκουσα τα ποσά που πληρώθηκαν, δεν πίστευα στα αυτιά μου. Δεν αναφέρομαι φυσικά στους δύο τηλεοπτικούς σταθμούς που πολύ σωστά ανέφεραν ότι «πλήρωσαν λύτρα» για να διατηρήσουν επιχειρήσεις που λειτουργούν για δεκαετίες, αλλά για τους νέους καναλάρχες που πλήρωσαν 52,6 και 73,9 εκατ. ευρώ για να έχουν το δικαίωμα να εκπέμπουν πανελλαδικά για δέκα χρόνια. Υπάρχει κανένας που πιστεύει ότι η τηλεόραση στα επόμενα δέκα χρόνια θα παραμείνει όπως τη γνωρίζουμε; Είμαι πρόθυμος να στοιχηματίσω ότι σίγουρα θα είναι κάτι εντελώς διαφορετικό χωρίς να μπορώ να προσδιορίσω ακριβώς πώς θα είναι.
Κατ’ αρχήν είναι το Internet, το οποίο κυριολεκτικά άλλαξε και θα αλλάζει τη ζωή μας. Ηδη ο ΟΤΕ έχει εγκαταστήσει πιλοτικά οπτικές ίνες (Fiber to the Home – FTTH) που επιτρέπουν πολύ υψηλές ταχύτητες. Yπάρχουν ήδη σπίτια στη Φωκυλίδου, Δημοκρίτου και Στρατιωτικού Συνδέσμου που έχουν τη δυνατότητα αυτή. Οπως με ενημέρωσαν οι τεχνικοί του ΟΤΕ οι οποίοι έκαναν την εγκατάσταση, η ταχύτητα για download μπορεί να ξεπεράσει τα 300 Mbps, ενώ για upload φτάνει τα 100 Mbps. Μέσα στα επόμενα χρόνια δεν θα υπάρχει σπίτι χωρίς Internet, γιατί θα παρέχεται ουσιαστικά σαν παρελκόμενο της τηλεφωνίας. Ελατε να δούμε τι έχει κάνει το Internet σε ορισμένες επιχειρηματικές δραστηριότητες. Είτε τις εξαφάνισε είτε τις περιόρισε σημαντικά: εφημερίδες, σταθερή τηλεφωνία, εταιρείες λήψεως και διαβιβάσεως εντολών (ΕΛΔΕ), χρηματιστηριακές εταιρείες, δισκοπωλεία, βιβλιοπωλεία, video club, ταξιδιωτικά γραφεία, ασφαλιστικοί μεσολαβητές κ.ά. Ακόμα και οι τράπεζες συνεχώς περιορίζουν τα καταστήματά τους και σταδιακά μεταβάλλονται σε τεχνολογικές εταιρείες (FinTech: συντομογραφία για το Financial Technology) γιατί κυρίως οι νέοι άνθρωποι αρνούνται να πραγματοποιήσουν τις συναλλαγές τους σε τραπεζικό κατάστημα.
Η κλασική τηλεόραση, όπως τη γνωρίζουμε, έχει ένα μεγάλο μειονέκτημα. Τα προγράμματά της είναι γραμμικά. Δηλαδή εκπέμπονται σειριακά και για να δεις ένα πρόγραμμα πρέπει να είσαι μπροστά στον δέκτη σου την κατάλληλη ώρα. Η σημερινή νεολαία δεν δέχεται αυτόν τον περιορισμό. Θέλουν να μπορούν να δουν ό,τι θέλουν, όποτε το θέλουν και οπουδήποτε βρίσκονται. Αυτή ακριβώς η απαίτηση έχει τεράστιο αντίκτυπο στη διαφήμιση. Οι νέοι που είναι κυριολεκτικά το target group των διαφημιστών μετακινούνται σε άλλες μορφές διασκέδασης και ενημέρωσης γι’ αυτό και η διαφήμιση στην κλασική τηλεόραση μειώνεται ενώ στα νέα μέσα (π.χ. Facebook, Google, Instagram κ.ά.) αυξάνεται. Ο καλός φίλος και εξαιρετικός επιστήμων Μιχάλης Μπλέτσας, ο οποίος είναι Research Scientist and Director of Computing στο περίφημο Media Lab του MIT, σε συζητήσεις που είχαμε το διατύπωσε ξεκάθαρα ως έξης: «Σε 10 χρόνια θα έχει εκλείψει η διαφημιστική δαπάνη για την “κλασική” τηλεόραση, γιατί η συντριπτική πλειονότητα θα παρακολουθεί τηλεόραση διαδικτυακά. Πιστεύω ότι θα υπάρχει ακόμα (πολύ περιορισμένη) κλασική τηλεόραση για λόγους αξιοπιστίας (redundancy) και ευκολίας για σύγχρονη μετάδοση». Πάει περίπατο η ιστορία με τη διαφημιστική δαπάνη που υποτίθεται ότι είναι 200 εκατ. ευρώ και μόνο τέσσερα κανάλια πανελλαδικής εμβέλειας χωράνε. Κανένας δεν μπορεί να γνωρίζει πόση θα είναι τα επόμενα χρόνια. Μπορεί να είναι πολύ μικρότερη και να μην είναι βιώσιμα τα κανάλια ή να βρουν άλλα επιχειρηματικά μοντέλα για να λειτουργούν.
Υπάρχει όμως και ένα άλλο θέμα. Προϋπόθεση για να λειτουργήσει ένα κανάλι με τις νέες άδειες είναι να έχει 400 άτομα προσωπικό. Θυμηθείτε το πρώτο σημείο από την παρουσίαση της Sony: Οι 10 πιο περιζήτητες εργασίες το 2010 δεν υπήρχαν το 2004. Δηλαδή μέσα σε 6 χρόνια άλλαξαν εντελώς τα δεδομένα. Υπάρχει κανένας που να μπορεί σήμερα να προβλέψει ποιες και πώς θα είναι κατανεμημένες οι θέλεις εργασίας σε έναν τηλεοπτικό σταθμό σε 5 χρόνια από σήμερα; Πολύ πιθανόν αντί για cameramen στο studio να υπάρχουν robots τα οποία θα ακούνε τις εντολές του σκηνοθέτη. Οποιος σχεδιάζει το μέλλον με τις γνώσεις τού σήμερα, καταλήγει στο παρελθόν.
Θα σας δώσω ένα ενδιαφέρον παράδειγμα το οποίο είμαι βέβαιος ότι θα σας εκπλήξει. Το Empire State Building στη Νέα Υόρκη ξεκίνησε να χτίζεται τον Ιανουάριο του 1931 και ολοκληρώθηκε τον Μάιο του 1932. Ασύλληπτη ταχύτητα κατασκευής ουρανοξύστη! Στην κορυφή του κτιρίου υπάρχουν σήμερα κεραίες ραδιοφωνίας, τηλεόρασης και τηλεπικοινωνιών. Υπάρχει όμως και ένας πολύ ψηλός ιστός με έναν πολύπλοκο μηχανισμό. Ο ιστός αυτός σχεδιάστηκε για να δένουν αερόπλοια (τύπου Zeppelin) και ο μηχανισμός χρησίμευε για να κατεβαίνουν τα αερόπλοια χαμηλότερα ώστε να αποβιβάζονται οι επιβάτες στον 103ο όροφο του κτιρίου. Το σκεπτικό ήταν να μπορούν οι επιβάτες να φτάνουν στο κέντρο της Νέας Υόρκης γρήγορα. Φυσικά ο μηχανισμός εγκαταλείφθηκε πολύ γρήγορα, γιατί το 1936 άρχισε η μαζική παραγωγή ελικοπτέρων. Λίγα χρόνια μπορεί να κάνουν τεράστια διαφορά στην επιχειρηματικότητα!
Προς τι λοιπόν τα μυθώδη ποσά (κυριολεκτικά «αέρας») που οι νέοι υπερθεματιστές δεσμεύτηκαν ότι θα καταβάλουν στο ελληνικό κράτος για μια 10ετή άδεια τηλεοπτικού σταθμού; Επιχειρηματικά κέρδη αποκλείεται να προσδοκούν. Υπάρχουν μόνο τρία πιθανά ενδεχόμενα: 1. Να πιστεύουν ότι, τελικά, δεν θα υποχρεωθούν να καταβάλουν το τίμημα για οποιοδήποτε λόγο. 2. Να έχουν τόσα πολλά χρήματα ώστε να θέλουν ένα κανάλι «για να κάνουν το κέφι τους». 3. Να προσδοκούν άλλα οφέλη από τη δραστηριότητα αυτή, τα οποία θα υπερκαλύπτουν τις τυχόν ζημιές που θα έχουν. Εμένα μάλλον το τρίτο σενάριο μου φαίνεται πιθανότερο. Φυσικά τα άλλα «οφέλη» μόνο από το Δημόσιο μπορεί να προέρχονται.
Αυτός όμως είναι ο απόλυτος ορισμός της διαπλοκής. Δηλαδή κάναμε μιαν «αδιάβλητη» διαδικασία για να διορθώσουμε τα κακώς κείμενα στον χώρο της τηλεόρασης και καταλήξαμε σε μια κατάσταση που μόνο με τη διαπλοκή μπορεί να επιβιώσει. Αντικειμενικός σκοπός επετεύχθη!
Υπάρχει κανένας που πιστεύει ότι η τηλεόραση στα επόμενα δέκα χρόνια θα παραμείνει όπως τη γνωρίζουμε;