«Απόλυτο πλεονέκτημα Αγκυρας στην Κύπρο»
H CIA εκτιμούσε από το 1987 ότι η στρατιωτική ισορροπία μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας θα ανατραπεί τα επόμενα χρόνια.
Στα αποχαρακτηρισμένα – και ως εκ τούτου ελεύθερα προς αποδέσμευση– έγγραφα της CIA, περιλαμβάνονται αρκετά που αφορούν το περιβάλλον στις σχέσεις ΕλλάδαςΤουρκίας μετά την κρίση του Μαρτίου του 1987, η οποία έφερε τις δύο χώρες στο κατώφλι της πολεμικής σύγκρουσης στο Αιγαίο.
Σε αναφορά της 16ης Οκτωβρίου 1987, ο ταγματάρχης Χάρι Ντινέλα, αξιωματικός της Στρατιωτικής Υπηρεσίας Πληροφοριών και Αναλύσεων Απειλών (USAITAC), περιγράφει σε ένα λεπτομερές, μέχρι σήμερα απόρρητο έγγραφο, μια εικόνα σχεδόν απόλυτης στρατιωτικής ισορροπίας στο Αιγαίο και, παράλληλα, το απόλυτο πολιτικό και στρατιωτικό πλεονέκτημα της Αγκυρας στην Κύπρο. Στην περίπτωση Θράκης και Αιγαίου το έγγραφο τονίζει τα εξής πέντε σημεία:
Πρώτον, Σε περίπτωση σύγκρουσης στη Θράκη, οι απώλειες σε προσωπικό και εξοπλισμούς θα είναι ιδιαίτερα υψηλές, δίχως αυτό να εξασφαλίζει κάποιο ουσιαστικό πλεονέκτημα ή εδαφικό κέρδος.
Δεύτερον, ανάλογες υψηλές απώλειες αναμένεται να υπάρξουν και σε περίπτωση εισβολής της Τουρκίας στα έξι μεγαλύτερα ελληνικά νησιά στο Αιγαίο, τα οποία, σύμφωνα με την ίδια ανάλυση, η Ελλάδα θα κατορθώσει να υπερασπιστεί επιτυχώς.
Τρίτον, ίσως η Τουρκία κατορθώσει να καταλάβει κάποιο από τα μικρότερα νησιά του Αιγαίου, με πλέον βασικό ενδεχόμενο το Καστελλόριζο.
Τέταρτον, στο Αιγαίο η Ελλάδα έχει πλεονέκτημα έναντι της Τουρκίας στον αέρα και στη θάλασσα, κάτι που σύμφωνα με τον αναλυτή αιτιολογεί την ελληνική επίδειξη πυγμής (ο αναλυτής πάντως χρησιμοποιεί τη λέξη «bravado» που παραπέμπει σε λιγότερο ευπρεπείς όρους όπως «τσαμπουκάς» ή «νταηλίκι») στην κρίση του Μαρτίου 1987.
Πέμπτον, καμία πλευρά δεν θέλει ελληνοτουρκικό πόλεμο. Και τονίζεται ότι: «Ωστόσο, η Ελλάδα, όπως φάνηκε τον Μάρτιο του 1987, είναι πολύ λιγότερο πιθανό να υποχωρήσει από μια κατάστα- ση πιθανής σύγκρουσης –ιδιαίτερα στο Αιγαίο– απ’ όσο σε οποιαδήποτε άλλη στιγμή στο παρελθόν».
Στην Κύπρο
Για την περίπτωση ενός πιθανού μετώπου στην Κύπρο σημειώνονται τα εξής:
Πρώτον, η Ελλάδα δεν θα μπορέσει να υπερασπιστεί τη «Νότια Κύπρο» αν σημειωθεί μια αποφασιστική τουρκική επίθεση, εκτός αν ανοίξει μέτωπα στη Θράκη και στο Αιγαίο.
Δεύτερον, σε περίπτωση πολέμου στην Κύπρο, οι απώλειες και στις δύο πλευρές, κυρίως όμως στο νότιο τμήμα του νησιού θα είναι υψηλές σε στρατό και πο- λίτες, ενώ θα χαθούν και περιουσίες. Στο τέλος, «η Τουρκία θα υπερισχύσει».
Τρίτον, ελληνοτουρκική σύγκρουση στο Αιγαίο θα οδηγήσει πιθανότατα σε προώθηση των Τούρκων στην Κύπρο, ιδιαίτερα αν η Τουρκία υποστεί βαριές απώλειες στο Αρχιπέλαγος.
Τέταρτον, το επίπεδο των τουρκικών στρατιωτικών δυνάμεων στην Κύπρο αποτελεί έναν παράγοντα που καθιστά την Αθήνα πιο μετριοπαθή έναντι μιας πιθανής ελληνοτουρκικής σύγκρουσης στο Αιγαίο.
Ο στρατιωτικός αναλυτής καταλήγει, ωστόσο, ότι η υπάρχουσα στρατιωτική ισορροπία θα ανατραπεί «την επόμενη δεκαετία υπέρ της Τουρκίας», καθώς η Ελλάδα «δεν θα μπορέσει να ακολουθήσει» τον εξοπλιστικό αγώνα μακροπρόθεσμα.
Ως προς την ισορροπία δυνάμεων, οι Αμερικανοί εκείνη την εποχή εκτιμούν, μεταξύ άλλων, ότι στα μέσα της δεκαετίας του ’90 η Τουρκία «θα έχει διπλάσια ή και περισσότερα» F-16 από την Ελλάδα, ενώ «ταυτόχρονα, εκσυγχρονίζει τον στόλο με νέα πλοία». Ο ταγματάρχης καταλήγει λέγοντας ότι, υπό τις συνθήκες του 1987, η Ελλάδα είναι πολύ πιθανότερο να είναι η πλευρά που θα ξεκινήσει εχθροπραξίες. Σημειώνει, ωστόσο, ότι όσο η Τουρκία «δυναμώνει την επόμενη δεκαετία, η πιθανότητα της Ελλάδας να ξεκινήσει εχθροπραξίες πιθανότατα θα μειωθεί».
Η κατάσταση που οδήγησε στην κρίση του Μαρτίου 1987 παρατηρούνταν με ανησυχία από τη CIA, αρκετά χρόνια νωρίτερα. Σε έγγραφο με τίτλο «Οι επιδεινούμενες ελληνοτουρκικές σχέσεις» και ημερομηνία 8 Μαρτίου 1985, τονίζεται, μεταξύ άλλων, ότι τον Φεβρουάριο του ίδιου έτους η Αθήνα και η Αγκυρα κατόρθωσαν να αποφύγουν «κλιμάκωση εχθροπραξιών σε ένα περιστατικό, όπου ένας μικρός αριθμός Τούρκων στρατιωτικών υποτίθεται ότι πέρασε τα σύνορα στη Θράκη και άνοιξε πυρ ως απάντηση σε λεκτικές προκλήσεις από μια ελληνική περίπολο».