«Συμβίωση» σε κλίμα ήττας και παραίτησης

Το κτίριο είναι μεγάλο, εξαώροφο, αλλά δεν το πιάνει το μάτι σου. Βρίσκεται σε κεντρικό δρόμο των Εξαρχείων, κοντά στην Ομόνοια. Μπορεί να έχεις περάσει εκατοντάδες φορές απ’ έξω, αλλά να μην το έχεις προσέξει. Κάθε χιλιοστό της εξωτερικής του επιφάνειας είναι καλυμμένο με γκράφιτι. Για να βρεις την είσοδο – μια πόρτα αφύσικα χαμηλή για το μέγεθος της οικοδομής– χρειάζεται να ψάξεις. Πουθενά δεν υπάρχει επιγραφή. Πουθενά δεν υπάρχει ίχνος ότι πρόκειται για κτίριο που στεγάζει γραφεία καθηγητών του Πανεπιστημίου Αθηνών.

«Ευτυχώς», λέει ένας από τους καθηγητές της νεότερης γενιάς που έχει γραφείο στο κτίριο. «Ευτυχώς που το έχουν μουντζουρώσει παντού. Αν δεν το είχαν κάνει μόνοι τους, θα έπρεπε να το μουντζουρώσουμε εμείς. Αλλιώς, εδώ που είμαστε (στα Εξάρχεια) θα μας είχαν κάνει κατάληψη. Ή θα μας είχαν κάψει».

Καθισμένος στο γραφείο του, ένα δωμάτιο δύο επί τέσσερα, ο καθηγητής δεν μιλάει ούτε με θυμό ούτε με ανησυχία. Προφέρει το «θα μας είχαν κάψει» με παγερή αταραξία, σαν να μιλάει για τη ρουτίνα της δουλειάς του.

Η κουβέντα έρχεται κάποια στιγμή, παρεμπιπτόντως, στην επίθεση κατά του καθηγητή Αγγελου Συρίγου στο Πάντειο. «Μπορεί να μην ήξεραν καν ποιον χτυπούσαν», λέει ο καθηγητής. «Ηξεραν, δεν ήξεραν, δεν έχει σημασία». Ούτε τώρα το ύφος του προδίδει θυμό. Περιγράφει απλώς τη ρουτίνα.

Οι τοίχοι απειλούν

Εχει αλλάξει η ρουτίνα της πανεπιστημιακής ζωής; Ή εντάσσεται το επεισόδιο στο Πάντειο σε μια καθημερινότητα που οι περισσότεροι απ’ όσους δουλεύουν στον χώρο έχουν μάθει να την υφίστανται περίπου ως «κανονική»;

Και ναι και όχι. Οπως αφηγείται καθηγητής του Παντείου, που ήταν αυτόπτης μάρτυρας της επίθεσης κατά του Συρίγου, το κλίμα έχει κάπως αλλάξει τις τελευταίες ημέρες, αλλά αυτό είναι μάλλον συγκυριακό. «Εχουν γεμίσει τους τοίχους με απειλές κατά των καθηγητών που βοήθησαν στο να γίνουν οι καταγγελίες και οι μηνύσεις και να οδηγηθούν οι δράστες στη Δικαιοσύνη. Κι αυτό, δεν σας κρύβω, κάπως σε επηρεάζει. Τελειώνεις το μάθημα και κοιτάς τριγύρω τι συμβαίνει».

Ο ίδιος, πάντως, παραδέχεται ότι ιδίως το ίδρυμα της Συγγρού, στο οποίο εργάζεται, δεν είχε τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν το Πολυτεχνείο ή το Καποδιστριακό. «Ημασταν τυχεροί», λέει, «γιατί πολλοί υπουργοί Παιδείας προέρχονταν από το Πάντειο και φρόντιζαν να μας λύσουν πολλά οργανωτικά προβλήματα. Γι’ αυτό και δεν υπήρχαν προστριβές. Δεν υπήρχε το θερμοκήπιο για να αναπτυχθούν βίαιες συμπεριφορές».

Η σχέση του Πανεπιστημίου με τους πυρήνες του αντιεξουσιαστικού χώρου περιγράφεται περίπου ως συμβιωτική. Τους έχει ατύπως παραχωρηθεί μια αίθουσα, την οποία νέμονται χωρίς έλεγχο. Και, βεβαίως, τους έχει αναγνωριστεί το μονοπώλιο της «διακίνησης ιδεών» στους τοίχους του Παντείου.

Την ίδια συμβιωτική σχέση που εξασφαλίζει σχετική ηρεμία στην καθημερινότητα περιγράφει και έμπειρη καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών. Μπορεί, ας πούμε, για μέρες να μη λειτουργεί η θέρμανση. Μπορεί να μη μαζεύονταν τα σκουπίδια – στη Νομική και τη Φιλοσοφική. Μπορεί οι χώροι εντός του πανεπιστημίου που ήταν κατειλημμένοι να παραμένουν κατειλημμένοι. Αλλά δεν υπάρχει κλίμα σύγκρουσης. Υπάρχει μάλλον κλίμα παραίτησης. «Γενικά, μια από τα ίδια», λέει χαρακτηριστικά, «αλλά πιο υποτονικά».

«Οι πανεπιστημιακοί που στήριξαν τις μεταρρυθμίσεις αισθάνονται ηττημένοι. Κάποιοι αναζητούν θέσεις στο εξωτερικό. Φεύγουν προσωρινά με άδεια και μετά βλέπουμε. Αλλά πολιτικά δεν κάνουν τίποτε», λέει η καθηγήτρια και επικαλείται ως ένδεικτική του αναχωρητισμού την πολύ χαμηλή συμμετοχή στις εκλογές για την ΠΟΣΔΕΠ. Για παράδειγμα, στη Σχολή Θετικών Επιστημών του ΕΚΠΑ σε σύνολο περίπου 400 μελών του διδακτικού προσωπικού ψήφισαν μόνο 66.

Το ερώτημα, πάντως, που δεν αφορά μόνο τον πανεπιστημιακό χώρο, είναι πώς έχει επηρεάσει η διακυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ τα φαινόμενα πολιτικής βίας. Η ευθεία στοχοποίηση του ΣΥΡΙΖΑ, όπως εκδηλώθηκε με

«Εχουν γεμίσει τους τοίχους με απειλές κατά των καθηγητών... Κι αυτό, δεν σας κρύβω, κάπως σε επηρεάζει. Τελειώνεις το μάθημα και κοιτάς τριγύρω τι συμβαίνει».

την εμπρηστική επίθεση κατά των γραφείων στην Κουμουνδούρου, δεν σηματοδοτεί ένα τέλος εποχής;

«Είναι κάτι που θα συνέβαινε αργά ή γρήγορα», διαπιστώνει ο καθηγητής από το Πάντειο. «Ηταν βέβαιο ότι ο ΣΥΡΙΖΑ ως φορέας εξουσίας θα βρισκόταν κάποια στιγμή εκτεθειμένος στη βία που υπέθαλψε. Τώρα φαίνεται ότι ήρθε η στιγμή να αντιπαρατεθεί με τον χώρο, όχι επειδή εκείνος το επέλεξε. Αλλά επειδή θα τον αναγκάσουν εκείνοι να το κάνει».

Ανομία χαμηλής έντασης

Η κοινή διαπίστωση είναι ότι επί ΣΥΡΙΖΑ τα κρούσματα πολιτικής βίας είναι πολύ σπανιότερα. Δεν εκδηλώνονται με την ίδια συχνότητα βίαιες διαδηλώσεις ή επιθέσεις κατά πολιτικών. Η εξήγηση που δίνει έτερος πανεπιστημιακός από το Πάντειο, από τους παλαιότερους που διδάσκουν στο ίδρυμα, είναι ότι ζούμε μια γενικότερη πολιτική καθίζηση, μια, όπως λέει, «αποθάρρυνση».

«Δεν ενσωματώθηκε η διαμαρτυρία στο πολιτικό σύστημα. Μετά την άνοδο και την κωλοτούμπα του ΣΥΡΙΖΑ, υπάρχει απλώς περαιτέρω παραίτηση. Αντί της πολιτικής βίας, βλέπουμε περιφρόνηση για τον νόμο στην καθημερινότητα», λέει. «Μην ψάχνετε τα μαζικά ξεσπάσματα της περιόδου 2011-2012. Το πιο ανησυχητικό σήμερα είναι η χαλάρωση των κοινωνικών συμπεριφορών. Μια ανομία χαμηλής έντασης διάχυτη παντού».