Η κάμερα και το ικρίωμα
« Ποια είναι η χειρότερη ταινία που έχεις δει ποτέ;» με ρώτησε ο κύριος Γκρι. Του απάντησα περιφραστικά: «Το 1976 στις ΗΠΑ κυκλοφόρησε η φήμη πως είχε εισαχθεί ένα φιλμ που υποτίθεται ότι “μόνο στη Νότια Αμερική θα μπορούσε να έχει γυριστεί... όπου η ανθρώπινη ζωή είναι φθηνή”. Αυτό έγραφε η αφίσα της ταινίας. Ενα b-movie ήταν, αλλά με μια ανατροπή πριν από το φινάλε, όταν αποκαλύπτεται στον θεατή το κινηματογραφικό συνεργείο. Τότε είναι που μία από τις ηθοποιούς δολοφονείται σαδιστικά. Μπροστά στην κάμερα. Το σοκ ήταν τέτοιο που ο σκηνοθέτης υποχρεώθηκε να παρουσιάσει ενώπιον δικαστηρίου την ηθοποιό για να αποδείξει ότι είναι “μια χαρά”. Ο τίτλος της ταινίας ήταν “Snuff”, που σε ελεύθερη απόδοση σημαίνει κάτι σαν ξεπάστρεμα. Δεν ξέρω αν έχω δει κάτι χειρότερο».
Snuff· ο όρος που χρησιμοποιείται για ταινίες με απεικονίσεις πραγματικών φόνων, τις οποίες υποτίθεται ότι γυρίζουν και διακινούν παράνομα κυκλώματα. Παρά τις έρευνες του FBI, δεν έχουν εντοπιστεί τέτοιες ταινίες, στον βαθμό που να μοιάζουν με αστικό θρύλο. «Πράγμα ανακουφιστικό», λέει ο κύριος Γκρι, προσθέτοντας όμως: «Θα θυμάσαι ότι στη δεκαετία του ’70 γνώρισαν ιδιαίτερη έξαρση κάτι ψευδοντοκιμαντέρ, τα “Mondo”, που στα ιταλικά σημαίνει κόσμος: “Αυτή είναι η Αφρική”, “Αυτή είναι η Ασία”, “Αυτή είναι η Αμερική” και πάει λέγοντας. Νομίζω ότι αυτές οι ταινίες είναι χειρότερες».
Θα προτιμούσα να τις έχω ξεχάσει. Γυρισμένες από Ιταλούς (εξ ου και η ιταλική ονομασία), υποτίθεται ότι απεικόνιζαν θηριωδίες ανά τον πλανήτη, από εκτελέσεις έως έθιμα κανιβάλων. Και πάλι, ορισμένοι συντελεστές κλήθηκαν να δώσουν εξηγήσεις οπότε και παραδέχθηκαν ότι κάποιες σκηνές ήταν στημένες. «Με μία διαφορά», τονίζει ο κύριος Γκρι: «Αποκαλύφθηκε ότι κάποιες εκτελέσεις μελλοθανάτων στην Αφρική ήταν μεν πραγματικές, πλην όμως είχαν στηθεί από τις τοπικές αρχές μόνο και μόνο χάριν της κάμερας και έναντι αμοιβής από τους παραγωγούς».
Snuff, τότε και σήμερα, με όλα αυτά τα ερασιτεχνικά βίντεο στο Διαδίκτυο με κακοποιήσεις αστέγων και ζώων· με τα βίντεο των Αμερικανών στρατιωτών από το Αμπού Γκράιμπ· με τους χορογραφημένους αποκεφαλισμούς του Ισλαμικού Κράτους. Λες και μια ολόκληρη εποχή έγινε Snuff.
Θυμάμαι με νοσταλγία πόσο με τραβούσε, όταν ήμουν μι- κρός, το διάσημο έργο του Καραβάτζο όπου αποτυπώνεται η στιγμή που η Ιουδήθ αποκεφαλίζει τον Ολοφέρνη (φωτ.). Αλλά τι διαφορετικός τρόμος ήταν αυτός: δεν ήθελα να τον ξεχάσω. Είναι ένας τρόμος με αφήγηση, όχι ένα κατακερματισμένο θέαμα του αίματος, κάτι νεκρό δηλαδή. Η ειρωνεία είναι ότι ο δραματικός ρεαλισμός στον Καραβάτζο οφείλεται, εν μέρει, στο ότι ο ζωγράφος ήταν μάρτυρας στον δημόσιο αποκεφαλισμό της Ιταλίδας αριστοκράτισσας Βεατρίκης Σέντσι το 1599. Φαντάζομαι ότι όπου και να κοίταζες το 1599 υπήρχε ένα ικρίωμα, μπροστά σου, γύρω σου. Σημείο εκείνων των καιρών, τα ικριώματα σε κοινή θέα. Σημείο των σημερινών καιρών η βία μέσα από τη νοητή κλειδαρότρυπα της ηλεκτρονικής οθόνης. Οταν η κάμερα γίνεται η ίδια πλέον ικρίωμα.
Σημείο των καιρών, η βία μέσα από τη νοητή κλειδαρότρυπα της ηλεκτρονικής οθόνης.