Επιστροφή του γυμνού στο Playboy
Με σύνθημα «το γυμνό δεν αποτέλεσε ποτέ πρόβλημα», το περιοδικό ξαναβρίσκει την ταυτότητα και το κοινό του
Τα σπουδαία διηγήματα, οι αντιδράσεις των φεμινιστριών και το δωμάτιο του Χιου Χέφνερ.
Η είδηση είναι πλέον γνωστή: το αμερικανικό περιοδικό Playboy επαναφέρει το γυμνό στις σελίδες του έπειτα από ένα χρόνο αποχής. Το εξώφυλλο του τεύχους ΜαρτίουΑπριλίου 2017 απεικονίζει την playmate του μήνα, την Ελίζαμπεθ Ελαμ, ενώ στη βάση του γράφει: «Το γυμνό είναι φυσιολογικό».
Δημιούργημα του Χιου Χέφνερ (γενν. το 1926), το πρώτο τεύχος του ιστορικού περιοδικού κυκλοφόρησε τον Δεκέμβριο του 1953 (με τη Μέριλιν στο εξώφυλλο) και το 1972 μετρούσε πλέον πάνω από επτά εκατομμύρια αναγνώστες. Σήμερα, η κυκλοφορία του έχει πέσει στο ένα εκατομμύριο περίπου, με άλλο 1,5 εκατομμύριο να «επισκέπτεται» το playboy.com καθημερινά.
Από τα τέλη του 2015, λοιπόν, το περιοδικό έπαψε να δημοσιεύει γυμνές φωτογραφίες. Το σκεπτικό βασιζόταν στο ότι από τη στιγμή που το πορνό είναι ανά πάσα στιγμή διαθέσιμο και ανεξάντλητο στο Διαδίκτυο, δεν είχε νόημα λίγο γυμνό ακόμα στις σελίδες ενός παραδοσιακού εντύπου. Ηταν μια απόφαση που λήφθηκε από τον τότε διευθύνοντα σύμβουλο της Playboy Enterprises Σκοτ Φλάντερς, ο οποίος εγκατέλειψε την εταιρεία τον περασμένο Μάιο. Ο Κούπερ Χέφνερ, γιος του ιδρυτή Χιου, και στέλεχος της εταιρείας, δήλωσε ότι η παύση του γυμνού αποξένωσε περισσότερους αναγνώστες από όσους προσέλκυσε. Οπως έγραψε στο Twitter, «Σήμερα παίρνουμε πίσω την ταυτότητά μας και ανακτούμε το ποιοι είμαστε».
Το εξώφυλλο του νέου «γυμνού» τεύχους του Playboy περισσότερο υπαινίσσεται το γυμνό παρά το δείχνει, είναι δε καλαίσθητο. Πράγματι, όσο κι αν φλέρταρε με το σεξιστικό κιτς, το Playboy διατήρησε όλες αυτές τις δεκαετίες μιαν αισθητική και, κυρίως, μια πολύ πλούσια δημοσιογραφική ύλη, κάτι που είχε αντανάκλαση και στο διεθνές franchizing του. Το ελληνικό Playboy, για παράδειγμα, επί διευθύνσεως του αείμνηστου Ανταίου Χρυσοστομίδη, υπήρξε ένα από τα καλύτερα ελληνικά περιοδικά που κυκλοφορούσαν στη χώρα στα τέλη της δεκαετίας του ’80, κομμάτι μιας απροσδόκητης, όσο και βραχύβιας, ακμής στον ελληνικό περιοδικό Τύπο γενικά.
Μεγάλο κεφάλαιο στην ιστορία του Playboy ήταν επίσης τα πρωτότυπα διηγήματα που φιλοξένησε σπουδαίων Αμερικανών και ξένων συγγραφέων. Γι’ αυτό και ο μεγάλος λογοτεχνικός οργανισμός PEN USA έχει βραβεύσει τον Χιου Χέφνερ για τη συνεισφορά του στη στήριξη των συγγραφέων και στην καταπολέμηση της λογοκρισίας. Ενδεικτικά, μερικά ονόματα συγγραφέων που δημοσίευσαν στο Playboy: Τζακ Κέρουακ (το 1959 δημοσίευσε το διήγημα «Before The Road», ένα prequel στο διάσημο «Στο δρόμο», καθώς επίσης το 1965 το διήγημα «Good Blonde»)· Ρέι Μπράντμπερι (το 1954, το περιοδικό δημοσίευσε σε συνέχειες μια εκδοχή του κλασικού «Φαρενάιτ 451»)· Ιαν Φλέμινγκ (τον Απρίλιο του 1963)· Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες (1971)· Νόρμαν Μέιλερ (1976)· Τζόζεφ Χέλερ (1987)· Χαρούκι Μουρακάμι (1992)· Κερτ Βόνεγκατ (2008) κ.ά. Η Μάργκαρετ Ατγουντ έχει δημοσιεύσει κάμποσα διηγήματα στο περιοδικό, εξαιρετική δημοσιογραφία έδωσε σε αυτό ο Χάντερ Τόμσον και ο Γκορ Βιντάλ, και βέβαια δύο μεγάλοι της επιστημονικής φαντασίας δημοσίευσαν εκεί μικρά αριστουργήματά τους: Ισαάκ Ασίμοφ, Αρθουρ Κλαρκ. Δεν είναι τυχαία όλ’ αυτά: το Playboy ήταν τέκνο της αμερικανικής δεκαετίας του ’50, τον «χρυσό αιώνα» του διηγήματος στην Αμερική, με «ναυαρχίδα» στο είδος το περιοδικό The New Yorker. Επίσης, ιστορία έχουν γράψει οι μεγάλες συνεντεύξεις του περιοδικού: Μάιλς Ντέιβις το 1962, Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ το 1964, Μάρτιν Λούθερ Κινγκ το 1965, Στάνλεϊ Κιούμπρικ το 1968, Μπέτι Ντέιβις το 1982, Στιβ Τζομπς το 1985 και πολλοί άλλοι.
Πορνογραφία;
Σε ένα άλλο Tweet, ο Κούπερ Χέφνερ έγραψε ότι «το γυμνό δεν αποτέλεσε ποτέ πρόβλημα, διότι το γυμνό δεν είναι πρόβλημα». Η αλήθεια είναι ότι το γυμνό ενός παγκόσμιου, διαχρονικού πολιτισμικού φαινομένου όπως το Playboy ουδεμία σχέση έχει με τη σκληροπυρηνική πορνογραφία. Δεν αποτελεί σύμπτωση ότι οι εκπρόσωποι της «σκληρής» πορνογραφίας παραδοσιακά περιφρονούσαν το Playboy. Στο μυθιστόρημά του «Μάθημα ανατομίας» (εκδ. Πόλις), ο Φίλιπ Ροθ επινοεί έναν φανταστικό εκδότη hardcore πορνογραφίας, ο οποίος φθονεί θανάσιμα την επιτυχία του Χιου Χέφνερ την ίδια στιγμή που απεχθάνεται το περιοδικό για τη σεμνοτυφία του.
«Εγχειρίδιο του αστού άνδρα» όριζε το περιοδικό ο ίδιος ο ιδρυτής του, ο Χιου Χέφνερ. Οντως: από το ξεκίνημά του, το περιοδικό προσέγγιζε τον άνδρα όχι ως κουφιοκέφαλο κυνηγό γυναικών αλλά ως άνθρωπο του κόσμου, που θα διεκδικήσει το καλύτερο και θα το υπηρετήσει. Το Playboy αναδύθηκε στην Αμερική των ’50s: ευμάρεια αλλά και συντηρητισμός· πειραματισμός μα και Ψυχρός Πόλεμος. Μια γυναίκα δεν μπορούσε να πάρει δάνειο παρά μόνον μέσω του συζύγου της και παρά το σκάνδαλο που προξένησαν οι έρευνες του δρος Αλφρεντ Κίνσεϊ σχετικά με την (έξαλλη κάτω από το τραπέζι) ερωτική ζωή και τις φαντασιώσεις των Αμερικανών ανδρών και γυναικών, η ιδέα ότι μια γυναίκα μπορούσε να απολαύσει το σεξ δεν ήταν για να την «πολυλές παραέξω». Αντίθετα, το Playboy ανέδειξε γυναίκες που έδειχναν να απολαμβάνουν με μιαν αυτάρκεια το ίδιο τους το σώμα, αδιαφορώντας για το ηδονοβλεπτικό ανδρικό βλέμμα.
Επιπλέον, αμέσως μετά τον πόλεμο, το περιοδικό αποτέλεσε σύμβολο ενός αισθήματος προοπτικής και ανοιχτών οριζόντων. Για πολλούς άνδρες που είχαν υπάρξει μάχιμοι «πολίτες-στρατιώτες», δεν χρειαζόταν μόνον λίγη ανακουφιστική αίσθηση (ερωτικής) φυγής αλλά και ένα μέσο διεύρυνσης εποπτείας και, γιατί όχι, γνώσης και ερεθισμάτων. Το Playboy εξέφρασε επίσης μια βασική αρχή του δυτικού κόσμου: πώς δίνει ένας άνθρωπος αξία στο σώμα του, πως όταν σέβεσαι το άτομο σέβεσαι και το σώμα του.
Υπάρχει και ο αντίλογος φυσικά και ήρθε τη δεκαετία του ’70, με την άνοδο του φεμινιστικού κινήματος. Θυμάμαι ακόμα μια σκηνή από το ντοκιμαντέρ για την ταινία «Βαθύ λαρύγγι», όπου σε ένα τοκ σόου ο Χιου Χέφνερ δέχεται δριμύτατη κριτική από φεμινίστρια συγγραφέα, όταν τον ακούει να αποκαλεί τις γυναίκες που ποζάρουν στο περιοδικό «κορίτσια». «Είναι γυναίκες, κύριε Χέφνερ, γυναίκες. Οχι κορίτσια», του αντιστρέφει οργισμένη η συνομιλήτριά του. Ο Χέφνερ χαμογελά αμήχανος.
Ωστόσο, η αντίδραση του φεμι- νισμού στο γυμνό του Playboy ήταν όχι τόσο στο γυμνό καθεαυτό όσο στην εκμετάλλευσή του, στην αίσθηση ότι πολύ συχνά το γυμνό αποκόβεται από το άτομο και την ταυτότητά του. Το βέβαιο είναι ότι οι άνθρωποι του αναπτυγμένου κόσμου δεν αντέχουν σε απαγορεύσεις. Πάντοτε χρειάζεται ένα φρένο στην ακόρεστη επιθυμία, όχι όμως με απαγορεύσεις αλλά με αξιολόγηση, συνειδητοποίηση. Το Playboy αποτελεί όντως κομμάτι της έκφρασης της ακόρεστης επιθυμίας, είναι όμως συνάμα και έκφραση της πάλης μας με αυτήν ή του πώς μαθαίνουμε να ζούμε με αυτή μέσα σε ένα όριο αλλά χωρίς απαγορεύσεις.
Στο κρεβάτι με τον Χέφνερ
Στις αρχές του 1956, μια νεαρή και όμορφη μελαχρινή, η Αλις Ντέναμ (Alice Denham, 1927-2016) δοκιμάζει τα πρώτα της βήματα ως μοντέλο και συγγραφέας. Τότε, αυτοπροτείνεται στο Playboy να ποζάρει γυμνή αλλά και να δημοσιευθεί στο ίδιο τεύχος δικό της διήγημα. Οπως γράφει στο αυτοβιογραφικό «Sleeping With Bad Boys. A Juicy Tell-All of Literary New York in the 1950s and 1960s» (Book Republic Press, 2006), «το Playboy αγόρασε την ιδέα. Ο Χέφνερ τη λάτρεψε».
Ο Χέφνερ της βγάζει τα αεροπορικά εισιτήρια, την περιμένει ο ίδιος στο αεροδρόμιο του Σικάγου με τη λιμουζίνα του, το ίδιο βράδυ της κάνει το τραπέζι και της λέει πώς ξεκίνησε, με εξακόσια δολάρια που έβαλε ο ίδιος και με δανεικά. Κι όλο αυτό επειδή το περιοδικό Esquire, όπου εργαζόταν, αρνήθηκε να του δώσει αύξηση πέντε δολαρίων (!). Παραιτήθηκε και ξεκίνησε κάτι δικό του. «Ηταν ευφυής, αναλυτικός και καλλιεργημένος», γράφει η Ντέναμ, η οποία την ίδια εκείνη νύχτα αρνήθηκε να πάει στο κρεβάτι του.
Την επομένη όμως, μετά τη φωτογράφιση, πήγε. Η κρεβατοκάμαρά του, στον τελευταίο όροφο των γραφείων του περιοδικού ήταν σαν κι- νηματογραφικό στούντιο, γεμάτο τεχνολογικά γκάτζετ, λες και βρισκόσουν σε διαστημόπλοιο με το ταβάνι καλυμμένο με καθρέφτη. Της έβαλε να ακούσει Ντιουκ Ελινγκτον και Ντέιβ Μπρούμπεκ, ήπιαν λίγο και της πρόβαλε βουβά πορνό stag films της εποχής. «Μου αρέσει να σκέφτομαι τον εαυτό μου ως τον αρχετυπικό αστό άνδρα», της είπε. Ολα μοιάζουν ειδυλλιακά ώσπου, την επομένη, η Ντέναμ συνειδητοποιεί ότι στο μεγάλο συμβόλαιο (5.000 δολάρια) περιλαμβάνονται διάφορες... υπηρεσίες προς μεγάλους πελάτες. Η Ντέναμ αρνείται κατηγορηματικά να υπογράψει και αρκείται στην αμοιβή των 500 δολαρίων ως playmate και fiction writer στο Playboy του Ιουλίου 1956. Οσο για το πώς ήταν ο «Χεφ» ως εραστής, η Ντέναμ είναι μάλλον σαφής: τεχνικά άψογος, συναισθηματικά κενός.
Σήμερα, η περιουσία του Χιου Χέφνερ ανέρχεται στα 43 εκατομμύρια δολάρια, χάρη στο Playboy και μόνον.